De psychologen Martin Steendam en Jos de Keijser waren afgelopen week in Suriname in een samenwerkingsproject om trainingen te verzorgen aan personen die in de maatschappij en beroepsmatig in contact staan met mensen die erover denken om een einde aan hun leven te maken. Deze personen kunnen contact maken met degenen die suïcidale gedachten hebben en doorverwijzen naar een psycholoog. “Praten helpt”, zo zegt Martin Steendam. “Dit is niet altijd gemakkelijk, als de ander niet goed luistert.” “Daarom zijn we hier om mensen te leren goed te luisteren”, vult Jos de Keijser aan. “Praten over de dood is taboe. Vaak zeggen mensen wel dat ze slecht slapen of veel piekeren. Doktoren of psychologen durven dan niet door te vragen, omdat men bang is om degene op ideeën te brengen. Onderzoek toont aan dat dit niet zo is.”
Voor suïcidale gedachten bestaat een genetische aanleg. Vaak gaat het gepaard met depressies en daarboven op komt een trauma of stress. Op die manier raakt men met hun gedachten en gevoelens in een tunnel, waar ze alleen in zitten, zonder familie of vrienden. Contacten vallen weg en vaak heeft de patiënt het gevoel dat men een last is tot anderen. Men moet proberen uit deze tunnel te raken. “Wanneer de middelen beschikbaar zijn, is de kans veel groter dat suïcide ook daadwerkelijk plaatsvindt”, aldus De Keijser. “Beschikbaarheid van pesticide is groot en wanneer dit minder toegankelijk wordt, dan komen er minder suïcides voor.”
Mensen komen in een soort ritueel terecht. Wanneer dit verstoord raakt, wordt de poging tot zelfdoding vaak niet meer doorgezet. Om deze reden wordt medicatie in Nederland in kleine hoeveelheden verstrekt, waardoor men elke pil afzonderlijk uit de verpakking moet halen.
Een ritueel heeft veel te maken met handelingen die gedaan worden, maar ook met de locatie van de handelingen. Zo is bekend dat wanneer men verhinderd wordt om van een bepaalde brug af te springen, de hele zelfmoordpoging niet meer wordt doorgezet ook al is er een andere beschikbare brug in de buurt. Binnen suïcide vindt veel kopieergedrag plaats. Vooral adolescenten –in Suriname de grootste groep die suïcidaal is – zijn gevoelig voor het kopiëren van gedrag. Er ontstaat een verspreiding die veel gelijkenis vertoont met een epidemie. Kan men de uitbraak beter beheersen, zullen er minder mensen het voorbeeld volgen.
Jos de Keijser en Martin Steendam zijn in Suriname om trainers te trainen. Dit in samenwerking met de Anton de Kom Universiteit van Suriname en het huisartseninstituut waar de heer Wong Cheng voorzitter van is. Een belangrijk onderwerp van gesprek was om hier een vervolg aan te geven.
De groep van de getrainde personen komen al uit de richting van het helpen van mensen. Een deel van deze groep noemde zichzelf geestelijke gidsen. De kennis die ze al meenamen, speelden door op de achtergrond en verweefde zich met de vaardigheden die ze tijdens de trainingen kregen. Het religieuze milieu waar ze uit kwamen, stelde ze in staat goed te luisteren, contact te maken en bij anderen de eenzaamheid te doorbreken.
Vaak ziet men het niet zitten om naar de psycholoog te gaan. Men denkt dat de persoon eerst gek moet zijn. Zo zit het niet. Het is net zoals diabetes of een hoge bloeddruk. Het heeft aan de ene kant te maken met genetica, maar ook met persoonlijke vorming. Eerst kan men proberen om met de persoonlijke geestelijke gids eruit te komen. Lukt dit niet, dan kan men de weg naar de psycholoog vinden.
Praten helpt veel, maar ook denken. Men kan anders leren denken over een trauma of een crisis. Nadenken over wat je iemand anders aandoet, kan een belangrijk middel zijn om uit de suïcidale crisis te komen. Mensen met depressieve neigingen kunnen suïcidale gedachten krijgen wanneer hen een trauma overkomt.
In het behandelplan bij de psycholoog wordt eerst het traumamoment aangepakt. Wanneer deze weg is, kan men gaan kijken naar de onderliggende problemen. “Eerst zal men de crisis bezweren en daarna de onderliggende problemen behandelen”, aldus De Keijser en Steendam.
Vaak is men na ongeveer tien afspraken genoeg opgeknapt om verder te kunnen gaan. Hierna kan men denken aan technieken zoals neurolinguïstisch programmeren (NLP), yoga, meditatie en mindfulness technieken. Deze zijn allemaal bedoeld om in contact te komen met gevoelens en zo uit de crisis te komen. “We staan open voor alle initiatieven”, laten De Keijser en Steendam weten. “Het bezoek aan Suriname was goed, ook om zoveel mensen op een bijzondere manier bezig te zijn met het suïcidevraagstuk.”
