Artikel 8 van het ACP-EU Verdrag van Cotonou kan een voorbode zijn van serieuzer dialoog die volgt wanneer de situatie met betrekking tot mensenrechten en/of corruptie niet verandert. Het feit dat opeens noodzakelijk wordt om de artikel 8 – politieke dialoog te houden, kan een indicatie zijn dat de EU tracht te voorkomen dat strengere monitoring en indringender dialoog plaatsvindt inzake mensenrechten (artikel 96) en inzake corruptie (artikel 97). In Suriname is op 22 april in het kader van artikel 8 van de ACP-EU Cotonou Agreement de politieke dialoog gehouden tussen de delegatie van de EU en de regering van Suriname. De artikel 8-dialoog kwam in het nieuws vlak na aanname van de wijziging van de Amnestiewet. Beweerd werd dat het geen toeval was dat vanuit de EU gevraagd werd naar een politiek onderhoud met de nieuwe Surinaamse regering vorig jaar. Het zou een aankondiging zijn van mogelijke economische sancties richting Suriname. De Amnestiewet die in 2012 werd gewijzigd, heeft nu zijn repercussies in de verschillende rankings die gerelateerd zijn aan democratie, staatsinstituten en de beleving van burger- en politieke rechten. In rapporten wordt de Amnestiewet uitdrukkelijk genoemd en wordt er minimaal een alinea aan besteed. Het onderhoud op 22 april was de tweede ontmoeting tussen Suriname en de EU in het kader van artikel 8 van de agreement. De Cotonou-agreement bestaat al sinds 2000, maar de vraag rijst waarom de EU het opeens in 2012 nodig vond om het eerste onderhoud te hebben. Artikel 8 van de agreement heeft als inzet politiek dialoog. Wat bepaalt artikel 8 precies? Het artikel bepaalt dat de verdragspartijen regulier betrokken zullen zijn in uitgebreide, evenwichtige en diepe politieke dialoog, die moet leiden tot toezeggingen/ commitments aan beide zijden (zowel ACP als EU). Wat is het doel van deze dialoog? Volgens het ACP-EU-verdrag, getekend te Cotonou, is het doel het uitwisselen van informatie om het wederzijds begrip in stand te houden. Voorts moet de dialoog leiden tot overeengekomen prioriteiten en het afstemmen van agenda’s. Uiteindelijk moet er een samenhangend geheel ontstaan van de thema’s die relevant zijn voor deze overeenkomst (zoals de essentiële elementen aangaande mensenrechten, democratische principes en rechtsstatelijkheid en fundamentele elementen aangaande good governance) en de samenwerkingsgebieden die in het verdrag staan opgenoemd. De politieke dialoog zal leiden tot consultaties en samenwerking tussen de verdragspartijen op internationale fora. Opmerkelijk is wat aan het einde van lid 2 van artikel 8 staat opgenomen en dat in het kader van de beweringen van de oppositie dat het een en ander met de Amnestiewet te maken zouden hebben. Bepaald wordt hier min of meer letterlijk ‘dat het doel van politieke dialoog ook moet zijn om situaties te voorkomen, waardoor een verdragspartij het noodzakelijk acht om haar toevlucht te zoeken tot de procedures vervat in de artikelen 96 en 97’. De artikel 8-dialoog heeft dus een preventief karakter, om escalatie te voorkomen. Waar hebben artikel 96 en 97 betrekking op? Artikel 96 is toepasselijk wanneer een verdragspartij ondanks politiek dialoog van oordeel is dat de andere partij nalatig blijft om maatregelen te treffen inzake de essentiële elementen: mensenrechten, democratische principes en rechtsstatelijkheid en fundamentele elementen aangaande good governance. De verdragspartij kan dan de raad van ministers van ACP-EU vragen dat een ‘grondig onderzoek’ wordt gehouden gericht op een oplossing. Tegelijkertijd houdt de aanvraag van een ‘grondig onderzoek’ ook een serieus vermoeden van wantoestanden in. Artikel 97 heeft het over de situatie waarin de EU de economie en sectoraal beleid en programma’s ondersteunt. In dat geval kan de financier (Europese Gemeenschap) specifiek in het kader van corruptie speciale consultaties aanmoedigen. Het verzoek wordt gedaan bij de vermeend corrupte partij en de consultaties moeten dan binnen 30 dagen starten. Partijen bijvoorbeeld de EU en het ACP-land blijven dan maximaal 12 dagen met elkaar in het dialoogproces. Het langdurige proces van dialoog wordt vermeden in gevallen van speciale urgentie, dus in gevallen waar er sprake is van een flagrante schending van de bepalingen met betrekking tot mensenrechten. In die gevallen kan een maatregel bepaald worden die toepasselijk is, hetgeen ook een economische sanctie kan zijn. Deze maatregelen kunnen ook getroffen worden als algemene (artikel 8) en bijzondere (artikel 96 en artikel 97) dialoog falen.
Punten die speciale aandacht genieten bij de politieke dialoog zijn vrede, veiligheid en stabiliteit, een stabiel democratisch en politiek klimaat, milieu, klimaatsverandering, gender, migratie, cultureel erfgoed, wapenhandel, overmatige militaire uitgaven, drugs, georganiseerde criminaliteit, kinderarbeid en discriminatie. Nu wordt bericht dat de lucht tussen de EU en Suriname geklaard is, maar artikel 8 en in het verlengde daarvan artikel 96 en artikel 97 zijn duidelijk en in dit geval niet te verwaarlozen. Politieke dialoog behoort regulier te zijn, maar in ons geval zijn we in 2013 pas bij de tweede keer kort na de eerste keer in 2012 in de maand volgend op de aanname van de Amnestiewet. Waar het precies om gaat, kunnen we afleiden uit de inhoud van de artikelen, omdat het in het preventieve kader het handig is ook wat de EU aangaat om diplomatiek en algemeen te formuleren. Als een eventuele situatie zich betert zal het zo blijven, treedt er een kentering op dan zal de EU wellicht openlijker worden en minder ruimte laten voor speculaties. Voor dit moment is het realistisch om aan te nemen, mede op grond van bepaalde beoordelingen door democratie- en vrijheidswaakhonden, dat kennelijk voorkomen wordt dat zorgpunten als mensenrechten (burgerrechten) en corruptie zich ontwikkelen naar de fase van de artikelen 96 en 97. Maatregelen die gepast zijn, zijn dan dichterbij.
