Een juridische studente heeft onlangs haar afstudeerscriptie overhandigd aan het ministerie van Arbeid. Het doet goed om te zien hoe de jonge generatie van de beter geschoolde Surinamers betrokken is bij problemen die zich in Suriname voordoen en dat ze ook denken aan oplossingen. Nu gaat het om een juridische studente die is afgestudeerd, dus lag haar aandacht vooral op het gebied van de juridische oplossingen wanneer het gaat om de mentale gezondheidszorg.
De mentale gezondheidszorg is een onderschat issue op de Surinaamse werkplek. Werkgevers hebben weinig besef over de impact die het werk kan hebben op de mentale gezondheid. De aantasting van de mentale gezondheid kan een bedrijfsongeval zijn als het acuut optreedt dus als een werksituatie direct leidt tot ziekte. Dan denken we aan de directe gevolgen van pesten, uitschelden of intimidatie. We denken dan bijvoorbeeld aan stress die mensen voor kortere periodes arbeidsongeschikt dus ziek maakt. Dat kan bijvoorbeeld komen door een hoge werkdruk als gevolg van onderbezetting of van een bewuste of onbewuste niet evenwichtige rolverdeling. De kans dat een mentale aandoening als een bedrijfsongeval kan worden gezien is klein, ook dat de werkplek als directe oorzaak wordt gezien voor een mentale aandoening. De kans is ook klein dat de werkomstandigheden leiden tot een ietwat meer langdurige mentale aandoening.
De aantasting van de mentale gezondheid op de werkplek kan eerder gezien worden als een beroepsziekte. We denken dan aan depressies en burn-outs. De studente geeft aan dat in Suriname de wetgeving op dit moment niet voldoende handvaten aanbiedt om de mentale gezondheid van werknemers te beschermen. Er zou in de Surinaamse wetgeving niet eens verwezen zijn naar vormen van mentale aandoeningen. De notie van de impact van werk op de mentale gezondheid is van recentere datum waarschijnlijk dan de oude wetgeving die nog geldt in Suriname. De student geeft aan dat er een nieuw wetsvoorstel aan DNA is aangeboden dat nog behandeld moet worden. Deze wet zou voor bescherming van de werkers in Suriname kunnen zorgen, uiteraard als de wet wordt nageleefd. We gaan later kort op dit ontwerp in.
We lezen dat het ervaren van een hoge werkdruk samenhangt met het ontstaan van mentale gezondheidsproblemen. Hoge werkdruk wordt een probleem als het aanhoudend is waardoor het langdurig stressvol wordt en voor mentale gezondheidsproblemen zorgt. Uit veel studies blijkt dat hoge taakeisen en weinig autonomie op het werk een risico vormen voor mentale gezondheidsklachten. Ook is een hoge mate van ervaren disbalans tussen de inspanning die een werknemer levert en de beloning die daar tegenover staat een risicofactor. Sociale steun van leidinggevenden en collega’s op de werkplek is een belangrijke factor voor mentale gezondheid op het werk. Het ontbreken ervan vormt een risicofactor voor het ontwikkelen van klachten.
Naast het verminderen van het risico op mentale gezondheidsklachten draagt sociale steun bij aan werkbehoud bij werknemers die mentale gezondheidsklachten ervaren. Het ervaren van stress over de rol die men heeft op het werk kan invloed hebben op de mentale gezondheid van werknemers. Zo zijn er aanwijzingen dat rolonduidelijkheid – wanneer de taken en verantwoordelijkheden van de werknemer onduidelijk zijn, een verhoogd risico geven op mentale gezondheidsproblemen
een verhoogd risico geven op mentale gezondheidsproblemen. Ook een rolconflict – wanneer er tegenstrijdige dingen gevraagd worden van een werknemer – is een verhoogd risico.
Pestgedrag op het werk verhoogt het risico op mentale gezondheidsproblemen. Ook kan het ontbreken van (ervaren) rechtvaardigheid dit risico verhogen. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan relationele rechtvaardigheid: de mate van ontvangen respect en waardigheid vanuit management). We denken we ook aan de procedurele rechtvaardigheid: de ervaren rechtvaardigheid omtrent procedures en methoden waarmee beschikbare middelen en beloningen worden verdeeld.
Voorbeelden van andere factoren die het risico op mentale gezondheidsproblemen kunnen verhogen zijn baanonzekerheid, afwijkende werktijden en tijdelijke contracten.
Aanvullend op de hierboven genoemde factoren zijn organisatiecultuur, groei en ontwikkeling van werknemers, duidelijke leiderschap en verwachtingen, betrokkenheid en invloed, psychologische bescherming (tegen onder andere stigma, discriminatie en intimidatie), bescherming van fysieke veiligheid en bevlogenheid van werknemers als belangrijk aangemerkt.
Jaarlijks gaan naar schatting 12 miljard werkdagen verloren als gevolg van depressie en angst, wat de wereldeconomie bijna een miljard dollar kost. De mondiale richtlijnen van de WHO over geestelijke gezondheid op het werk bevelen maatregelen aan om de risico’s voor de geestelijke gezondheid aan te pakken, zoals zware werkdruk, negatief gedrag en andere factoren die stress op het werk veroorzaken.
Uit het World Mental Health Report van de WHO, gepubliceerd in juni 2022, blijkt dat van de één miljard mensen die in 2019 met een psychische stoornis leefden, 15 procent van de volwassenen in de werkende leeftijd een psychische stoornis meemaakte. Werk versterkt bredere maatschappelijke problemen die een negatieve invloed hebben op de geestelijke gezondheid, waaronder discriminatie en ongelijkheid. Pesten en psychologisch geweld (ook bekend als ‘mobbing’) zijn belangrijke klachten over intimidatie op de werkplek die een negatieve impact hebben op de geestelijke gezondheid.
Toch blijft het bespreken of openbaar maken van geestelijke gezondheid wereldwijd een taboe op de werkvloer. In de nieuwe wet waar de student het over heeft wordt gesproken over mentale uitputting, mentale stress en de mentale elementen van gezondheid. Opvallend is dat we in het voorstel dat beschikbaar is op de DNA-website bij de beroepsziekten een opsomming wordt gegeven van een aantal mentale en gedragsstoornissen. Het zou nuttig zijn voor Suriname om zo een wetgeving te hebben. Daarna begint een andere veiligheidscultuur en de toepassing.
