Er een heel interessant rapport uitgebracht door de VN over de herstelbetalingen in het kader van de transatlantische slavenhandel. De secretaris-generaal van de VN verklaarde naar aanleiding van het rapport, dat geen enkel land betrokken in de slavenhandel, volledig verantwoording heeft afgelegd over het slavernijverleden. Het VN-rapport roept landen die zich schuldig hebben gemaakt aan het invoeren en in stand houden van de slavernij, om financiële herstelbetalingen voor de transatlantische slavernij te overwegen. Door campagnevoerders wordt het rapport geprezen als een belangrijke stap voorwaarts.
Het rapport van de secretaris-generaal van de VN, stelt dat geen enkel land op volledige manier zich heeft verantwoord over het verleden en de erfenis van de massale slavernij van mensen van Afrikaanse afkomst. Dit is gebeurd gedurende meer dan 400 jaar. Volgens de internationale mensenrechtenwetgeving kan compensatie voor economisch berekenbare schade ook een vorm van herstelbetalingen vormen. De herstelbetalingen moeten betaald worden voor zover het passend en evenredig is aan de ernst van de schending en de omstandigheden van elk geval zegt het rapport. Nu is het zo dat de econoom Armand Zunder heel nauwkeurig in een uitgebreid wetenschappelijk werk heeft berekend hoeveel winst de Nederlandse Staat en de bedrijven fungerende onder Nederland hebben verdiend aan slavernij en waarschijnlijk ook aan de indentured labour. Het is een heel goede referentiebron en eigenlijk is er al een houvast hoeveel Nederland en de Nederlandse bedrijven aan Suriname of de nazaten van degenen die slachtoffer waren, moeten betalen.
De doorwerking van de slavernij is geen mythe, er zijn gelukkig daarover boeken geschreven met als focus Suriname en niet door mensen van Surinaamse afkomst. In het Surinaams geval is het passend en is de schade economisch berekenbaar.
Het VN-rapport noemt een aantal belangrijke punten die de zaak van de herstelbetalingen er niet gemakkelijk op maken. Het moet gaan om historische misstanden en schade geleden als gevolg van kolonialisme en slavernij. De inschatting van de economische schade kan uiterst moeilijk zijn, zegt het rapport. Het is moeilijk, omdat de tijd verstrijkt. Verder is het (daardoor) moeilijk om de daders en slachtoffers te identificeren. Vooral persoonlijke uitkeringen zijn moeilijk omdat er intussen vermengingen hebben plaatsgevonden en het moeilijk is genetisch terug te traceren naar personen die tot slaaf gemaakt waren in Suriname. Er zijn ook voormalige slaven geëmigreerd uit de regio naar Suriname en zijn zich hier gaan mengen met Surinamers.
Het VN-rapport geeft aan dat het moeilijk is om een juridische claim in te dienen voor schadevergoeding. Maar die complexiteit neemt niet weg dat er toch een onderliggende wettelijke verplichting bestaat om schadevergoeding te betalen.
Actievoerders hebben het rapport omschreven als een belangrijke stap voorwaarts in de strijd voor herstelrecht. In het Verenigd Koninkrijk (Engeland). dat een van de daders was in de slavernijpraktijken, is een parlementaire fractie voor Afrikaanse herstelbetalingen. In deze fractie zouden vertegenwoordigers van alle partijen zitten. Deze fractie verwelkomt het rapport en ziet het als een belangrijke stap. Ook in Suriname moet er zo een parlementaire fractie bestaan of ten minste een Vaste Commissie Herstelbetalingen. Deze fractie in de UK praat over de ‘internationale herstelbetalingsbeweging’. Suriname moet via haar nationale commissie in deze beweging participeren, ook de Caricom is dat aanbevolen.
Degenen die tot slaaf werden gemaakt, waren niet in een positie om aan te dringen op herstelbetalingen. Maar hun nakomelingen die nog steeds lijden onder de gevolgen van de Afrikaanse slavenhandel kunnen wel een claim indienen. In de UK wordt de slavernij besproken en herdacht door maatschappelijke organisaties in de Black History Month. Dit moet ook in Suriname gebeuren. Suriname is een belangrijk land, omdat plaatsjes die door onderzoekers en schilders in Suriname zijn gemaakt over lijfstraffen, de hele wereld hebben geschokt in de 19e eeuw en de beweging van het abolitionisme hebben aangewakkerd. Dit alles leidde uiteindelijk tot de afschaffing van de slavernij. Het land met de wreedste vorm van slavernij, Nederland, was ook het laatste land om de slavernij af te schaffen.
Opvallend is dat in het VN-rapport speciaal wordt verwezen naar de oproep van de Caricom-landen en hun punten van herstel. Het rapport vindt het Caricom standpunt als een van de belangrijke initiatieven op VN-niveau omdat de opvatting van herstelbetalingen hier veel veder gaan dan financiële compensatie.
Een recent rapport van het permanente VN-forum over mensen van Afrikaanse afkomst, dat naar de Mensenrechtenraad en de Algemene Vergadering werd gestuurd, riep ook op tot herstelrecht.
Voorstanders van een uitvoerbaar herstelrecht geven aan dat om de blijvende gevolgen van deze geschiedenis aan te pakken – in termen van ongelijkheid, structureel en systematisch onrecht, gebrek aan gelijk genot van menselijke waardigheid en rechten – zal het geheel niet alleen financiering omvatten. Het zal ook moeten omvatten structurele en systematische transformatie.
Het rapport van de secretaris-generaal concludeerde dat staten een “veelheid aan maatregelen” moeten overwegen om de erfenis van slavernij en kolonialisme aan te pakken, inclusief het nastreven van gerechtigheid en herstelbetalingen, en het bijdragen aan verzoening. Een vooraanstaande VN-rechter verklaarde onlangs dat Groot-Brittannië de groeiende roep om herstel voor de transatlantische slavernij niet langer zou kunnen negeren. In april weigerde premier Rishi Sunak zijn excuses aan te bieden voor de rol van Groot-Brittannië in de slavenhandel, noch zich ertoe te verplichten herstelbetalingen te doen. Het is tijd dat de Caricom-landen van dit rapport gebruikmaken en hun beleid en druk opvoeren.
