Dit is het vervolg van de serie “Grondwet kiesstelsel en economische performance” en gaat over deel 4 van het onderdeel kiesstelsels.
Inleiding
Op 16 mei 2016 stelde Barack Obama:
Als we ziek zijn willen we dat onze artsen medicijnen hebben gestudeerd en weten waar ze over praten. Als we een vliegtuig instappen, zeggen we dat we graag willen dat de piloot in staat is om dat vliegtuig te besturen. Maar waar het gaat om de politiek denken we ineens: ik wil niet iemand met kennis en ervaring…
Theodore Roosevelt
“Ik geloof in referenda, niet om het representatieve stelsel te vernietigen, maar juist om dat te corrigeren wanneer het niet meer representatief is.”
Plato
“Wanneer we praten over het bouwen van tempels”, zo klaagt Plato reeds in de Gorgias, raadplegen we architecten, bij scheepsbouw halen we scheepsbouwers er bij. (…) Maar dan, waar het politieke aangelegenheden betreft, dan richt de democratie zich ineens niet tot het intellect. Dan mag iedereen zijn zegje doen.
Premier Deng Xiaoping van China zei dat het niet uitmaakt of de poes wit of zwart of bruin is, zolang het maar muizen vangt, in Suriname maakt het wel heel wat uit daarom gaan we niet vooruit.
Men is niet in staat om te begrijpen dat binnen een natiestaat indien er sprake is van sociaaleconomische ontwikkeling en vooruitgang dat iedereen die een bijdrage levert aan het nationaal inkomen erop vooruit zal gaan. Zoals John Kennedy het uitdrukte “ a rising tide will lift all boats”. Mensen die mentaal tribaal zijn begrijpen dat niet.
Het is voorbehouden aan de zeer weinigen, de intellectuelen, de filosofen, de absolute elite, om uit de grot te klimmen en de realiteit te zien: om de dingen (zoals onze sterfelijkheid en de imperfecties van elke samenleving) onder ogen te zien – en dus om verstandig, op deze werkelijkheid afgestemd beleid te kunnen maken.
Gewone mensen hebben maar weinig zicht op complexe problemen; zij zijn de passagiers van het schip van staat. Als iedereen zich met de vaarkoers, de helmstok, de zeilen en de kabine druk gaat bezighouden wordt ‘t een zooitje. Het gevaar van demagogen, volksmenners en rattenvangers van Hamelen ligt immers voortdurend op de loer.
Het volk is bespeelbaar, is vatbaar voor manipulatie, grillig en fundamenteel labiel.
Trends in kiesstelsels
De algemene trend bij het hervormen van kiesstelsels is richting evenredigheid, met name landelijke evenredigheid. Simpelweg omdat het voldoet aan de criteria genoemd in deel twee van de betreffende verhandeling over het kiesstelsel. Vooral weegt zwaar dat bij landelijke evenredigheid elke stem evenveel waarde heeft, evenveel gewicht heeft. Daarnaast is het zo dat het percentage verloren stemmen, dat zijn stemmen welke niet bijdragen tot de verkiezing van een volksvertegenwoordiger, minder dan 5% bedraagt. Bij niet evenredigheid, dus geen proportioneel stemsysteem, kan het verlies aan stemmen 50% bedragen wat normaal is in de Verenigde Staten van Amerika. Vandaar de grote ontevredenheid na elke verkiezing. Vandaar ook de stammenoorlog na haast elke verkiezing in Afrika. Een niet proportioneel kiessysteem draagt niet bij tot natievorming, draagt ook niet bij tot cohesie in de samenleving. Het volstrekte district systeem, het huidige kiesstelsel, is beoordeeld op de genoemde criteria weinig democratisch en bevordert geen natievorming integendeel leidt het tot etnische polarisatie. Uit onderstaande tabel is af te lezen dat de proportionele systemen door de meerderheid van de landen gehanteerd worden.
Bron: Reynolds, Andrew, et al. (2005) Electoral System Design. Stockholm:International Idea.
Het Constitutioneel Hof stelt in haar uitspraak de dato 5 augustus 2022: “De soevereine wil van het volk conform artikel 55 Grondwet is, als gevolg van de zetelverdeling ingevolge artikel 9 jo. 24 van de Kiesregeling niet terug te vinden in de verkiezingsuitslag nu met name het gewicht van de zetels per district significante verschillen vertonen. De uitkomst van de verkiezingen brengt niet de soevereine wil van het volk tot uitdrukking, waarbij niet elke stem hetzelfde gewicht heeft bij de toekenning van de DNA zetels.”
Ons kiesstelsel staat op gespannen voet met onze grondwet en met het Internationaal Verdrag inzake Burger en Politieke Rechten (IVBPR), het Amerikaans Verdrag voor de Rechten van de Mens (AVRM) en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM).
Artikel één van de grondwet praat over fundamentele rechten.
Fundamentele rechten en grondrechten zoals geformuleerd door de universele verklaring van de rechten van de mens.
Artikel acht met betrekking tot grondrechten verbiedt expliciet discriminatie.
Artikel 8 grondwet lid 2 “Niemand mag op grond van zijn geboorte, geslacht, ras, taal, godsdienst, afkomst, educatie, politieke overtuiging, economische positie of sociale omstandigheden of enige andere status gediscrimineerd worden”.
Artikel 45 stipuleert een samenleving waarin iedereen gelijke rechten heeft. Artikel 27 praat over gelijkheid van kansen.
Enkele voorbeelden
Zuid-Afrika gebruikte een klassiek proportioneel kiesstelsel voor zijn eerste democratische verkiezingen van 1994, en met 62,65% van de stemmen won het Afrikaans Nationaal Congres (ANC) 63% van de nationale zetels. Het kiesstelsel was zeer proportioneel en het aantal verloren stemmen (d.w.z. stemmen die werden uitgebracht op partijen die geen zetels in de Algemene Vergadering wonnen) bedroeg slechts 0,8% van het totaal. In schril contrast hiermee had het jaar ervoor, in het naburige land Lesotho, een klassiek majoritair First Past the Post-kiezerssysteem ertoe geleid dat de Basotho Congress Party elke zetel in het 65 leden tellende parlement won met 75% van de stemmen; er was helemaal geen parlementaire oppositie en de 25% van de kiezers die op andere partijen stemden, was volledig niet vertegenwoordigd. Dit resultaat werd weerspiegeld in Djibouti’s Block Vote-verkiezing van 1992, toen alle 65 parlementszetels werden gewonnen door het Rassemblement Populaire pour le Progrès met 75% van de stemmen.
Conclusie: op basis van de uitspraak van het Constitutioneel Hof en het verhandelde in onderhavige en de vorige afleveringen van “het kiesstelsel” is voor een land als Suriname met een multi-etnische cultuur en bevolkingssamenstelling, waarbij elke etnische groep een minderheid is, de keuze voor een landelijke evenredigheid kiesstelsel de beste. Het leidt tot natievorming en niet tot etnische polarisatie.
Voor een overzicht van kiesstelsels, en van de meest gebruikte kiessystemen, en van de kiessystemen in het Caribisch gebied, en een overzicht van het aantal landen dat een bepaald systeem hanteren gebruik de link: https://drive.google.com/file/d/1l0rZeQTbT0Z4XVKf0WwePBRF-PiX0_RG/view?usp=share_link
Bij de figuur met de kiessystemen in het Caribisch gebied let op, bij Suriname wordt vermeld dat wij een partijlijst proportioneel systeem hebben, wij hebben echter een zuiver districten kiesstelsel waarbij per district wettelijk is voorgeschreven het aantal zetels, welke niet evenredig zijn met het aantal kiezers en die welke na bijkans 36 jaar ongewijzigd is gebleven. Er is wel evenredigheid in het district. Maar er is geen evenredigheid tussen de districten, dus landelijk is er geen evenredigheid. Het huidige systeem, het schurkensysteem, is uniek in de wereld het komt nergens ter wereld voor. Het venijn zit hem dus in de details.
Richard B Kalloe
