“Dit schrijven is een respectvolle herinnering, eerbetoon en waardering aan mijn instructeur, meerdere in het leger en vriend, de legendarische adjudant Frederik Ferdinand Ormskerk (Fred), die indien nog in leven op 26 april zijn honderdste geboortedag zou beleven”, aldus oud-militair Delano Wirht.
“Ormskerk werd ervan beschuldigd dat hij in het eerste kwartaal van de revolutie het Militair Gezag omver wilde werpen. Beweerd werd dat hij met een coupplan in zijn achterhoofd vanuit Nederland naar Suriname zou zijn gekomen om de militaire machthebbers in Suriname af te zetten. Hij werd kort na aankomst in Suriname aangehouden en gefolterd. Hij overleefde de marteling niet”.
Niet opgehelderd
“Er is nooit iets waar gebleken van de beschuldigingen over een staatsgreep en een huurlingenleger. Met alle stelligheid kan gezegd worden, dat Ormskerk zich niet heeft schuldig gemaakt aan een poging tot staatsgreep. Zijn reis naar Suriname moet gezien worden als een naarstige poging om als militair terug te keren bij de Surinaamse Krijgsmacht. Het naderhand gepleegd onderzoek en rechtszaak was dubieus. De affaire is vandaag 26 april 2023, na 43 jaar nog steeds in duisternis gehuld”
Kameraadschap
“De eerste persoon die mij als dienstplichtige in het leger onderhanden nam was adjudant Ormskerk, die mij vanaf de Memre Buku Kazerne met mijn plunjebalen overbracht naar het Opleidingscentrum Bosbivak. Wij zijn beiden spruiten uit families met een militaire achtergrond, waardoor discipline ons ingegoten was. Dat wij op dezelfde dag (26 april) jarig zijn heeft er misschien ook mee te maken, dat wij naar elkaar toegroeiden.”
Oorlogsveteraan
“Fred zag het levenslicht in het District Nickerie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog sloot hij zich op jeugdige leeftijd aan bij de Surinaamse Schutterij. De oorlog woedde in alle hevigheid toen hij toetrad tot het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger. Soldaat Ormskerk diende in Suriname, Australië, Indonesië en Nederland. De veteraan raakte gewond in Indonesië.”
Onderscheiden
“Vanwege zijn dienstprestaties werd hij onderscheiden met de Eremedaille verbonden aan de Orde van Oranje-Nassau in Goud, de Gouden Medaille wegens Langdurige, Eerlijke en Trouwe Dienst en het Oorlogsherinneringskruis en het Ereteken voor Orde en Vrede. Daarmee is genoeg gezegd over zijn militair karakter.”
Militaire instructeur
“Na de Tweede Wereldoorlog werd hij ingedeeld bij de Troepenmacht in Suriname, waar hij de Korea-gangers heeft opgeleid. In 1975 kwam de adjudant in dienst van de Surinaamse Krijgsmacht (SKM). Menig lid van de Groep van 16 die later de staatsgreep pleegde, zijn door ’taaie’ opgeleid en kende zijn militaire vaardigheden, passie en moed maar al te goed.”
Naar Nederland
“In 1975, na 2 jaar dienstplicht zwaaide ik onder instructeur Ormskerk af als sergeant en koerste ik richting Nederland waar ik 20 jaar bij de Rijkspolitie diende. In 1979, een jaar voor de ‘Coup van 16’ herenigde Fred zich met zijn gezin in Nederland. Daar trokken wij regelmatig met elkaar op. Suriname was het middelpunt van onze gesprekken.”
Donderslag bij heldere hemel
“Uit de gedachtewisseling bleek, dat hij geen hoge dunk had van de leiding van de SKM en de gang van zaken in Suriname. Wij werden in Nederland als donderslag bij heldere hemel verrast door de staatsgreep in Suriname, maar het kwam niet als geheel onverwacht. Uit ervaring wisten wij, dat er ontevredenheid heerste binnen het leger. Er bestonden lang voordat de Groep van 16 de staatsgreep pleegde al initiatieven onder officieren. Wijlen, de luitenant Surendre Rambocus rondde zijn officiersopleiding op de Koninklijke Militaire Academie in Nederland af met de scriptie: “Staatsgrepen”.
Coup binnen coup
“Tot onze verbazing waren de officieren die eerder een staatsgreep bekokstoofden niet betrokken bij de coup. Op een later tijdstip werd het duidelijk, dat zij geheel in het duister waren gelaten. De plannen voor een staatsgreep waren toegeëigend door politieke opportunisten, hetgeen als misleiding en verraad werd ervaren. Het was een coup binnen een coup.”
Blauwdruk
“Ormskerk had aan het einde van zijn dienstjaren een blauwdruk van een staatsgreep ontworpen met als uitgangspunt het opzij zetten van de ondeugdelijke regering en de politiek over te laten aan daarvoor in aanmerking komende patriotten. Hij maakte zich zorgen over het afglijden van Suriname naar onhoudbare toestanden. Vanaf een afstand kon hij geen juist beeld vormen over de toestand in het land en besloot naar Suriname terug te keren om zich te verstaan met de manschappen, ‘zijn jongens’ die hij had opgeleid en om hen te behoeden voor dwaze stappen.”
Dubieuze figuren
“Hij was niet te houden en zeker niet na één van zijn laatste telefonische gesprekken met wijlen Roy Horb. Ik kocht persoonlijk uit eigen zak een retourticket naar Suriname en stopte hem ook wat handgeld toe. Wat er in tussentijd en tot zijn vertrek naar en diens dood in Suriname heeft plaatsgevonden, heeft zich buiten mijn weten voltrokken. Het kan niet anders dan dat hij dubieuze figuren op zijn pad is tegengekomen.”
Intens verlangen
“Ormskerk had niet de tijd, noch het geld en/of contacten met huurlingen zoals werd beweerd. Alles wat hij trachtte te doen lag verscholen in zijn intens verlangen om weer terug te gaan naar Suriname voor de hervatting van zijn werkzaamheden als de Taaie, de meest bekende militaire instructeur van de Surinaamse Krijgsmacht.”
Tweesprong
Het onlangs uitgegeven boek van de oud-militair Iwan Mahadew, “De Tweesprong” waarin de militaire geschiedenis wordt besproken, bevat informatie die van belang kan zijn voor waarheidsvinding binnen de affaire Ormskerk.
(Foto Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Gelderland.)
Paramaribo, 26 april 2023
Delano Wirht
