De laatste tijd noteren we toch wel enkele positieve zaken die vanuit de regering worden geïnitieerd. Een van die zakem is het bericht dat de JusPol-minister bezig is om te komen tot de installatie van de Nationale Anti-Corruptie Commissie is afgerond. Er zouden 8 personen zijn geïdentificeerd die ook door een selectie- en screeningsproces zijn gegaan. Maar de wet geeft aan dat de commissie, maar maximaal 7 personen kan bevatten. Wie is dan de 8e persoon? De vraag rijst of de personen die voorgedragen worden, een screening moeten ondergaan en wie daartoe bevoegd is. Staat deze screening en selectie in de wet? Ook wordt in een bericht gesproken over de ‘bekrachtiging’ van de kandidaten door DNA. De regering wil binnen 2 maanden de installatie doen.
Er zou ook een Presidentiële Commissie Anti-Corruptie betrokken zijn bij dit proces, maar deze commissie is niet gestoeld op de wet: het is een commissie die bestaat, omdat de president die commissie wenselijk heeft geacht en die vrijheid heeft hij als het maar functioneel is. Het is een commissie die achter de schermen werkt, omdat over haar werk niet veel bekend is en evenmin over de kwaliteit van de commissie. De leden van de Nationale Anti-Corruptie Commissie moeten volgens de JusPol-minister onder meer stages volgens in het buitenland. Er zou ook een speciaal ondersteunend team zijn bij het Openbaar Ministerie. Het is allemaal een positieve zaak dat de Anti-Corruptie Commissie, die genoemd wordt in de Anti-Corruptiewet, eindelijk wordt ingesteld.
In de wet wordt aangegeven dat de Anti-Corruptie Commissie (ACC) belast is met de preventie en vroege signalering van misstanden binnen staatsinstellingen. Ook is de ACC belast met het beschermen van melders van misstanden en het doorgeleiden van meldingen naar de PG. De ACC bestaat uit tussen de 5 en 7 leden 2. De leden van de ACC worden benoemd, geschorst en ontslagen door de president. Dat gebeurt steeds op voordracht van de JusPol-minister. Voordat mensen worden benoemd etcetera… wordt eerst DNA gehoord. De ACC moet volgens de wet uit onafhankelijke deskundigen te bestaan. Drie leden worden via de minister aan de president voorgedragen door het OM, CLAD en de Belastingdienst. De overige leden zijn deskundigen op het gebied van ICT, organisatiekunde, financiële controle en auditing in de overheidssector. Ze moeten inzicht hebben in het functioneren van het openbaar bestuur, de overheidsorganisatie en de daarmee samenhangende besluitvormingsprocessen. Deze leden kunnen door de JusPol-minister worden geïdentificeerd en dat kan heel gevoelig liggen, omdat de minister een politicus is. Van elke voordracht tot benoeming wordt DNA gemotiveerd in kennis gesteld door de JusPol-minister. Dat geldt ook voor de voordrachten van OM, CLAD en Belastingdienst.
De wet verplicht de minister om alle voordrachten openbaar te maken. Dat is wel gebeurd. De namen van de mensen moeten openbaar zijn en die namen moeten in de berichten staan. Binnen 6 weken deelt DNA de minister mee of de voordrachten goedgekeurd zijn. Het publiek mag ook bezwaar maken tegen de personen. Het gaat overigens om relatief minder bekende personen. Na goedkeuring door DNA, gaan de namen naar de president, die de mensen voor 5 jaar benoemt.
De voorzitter, plaatsvervangend voorzitter en de overige leden vervullen geen nevenbetrekkingen bij de overheid of functies in organisaties, al dan niet betaald. Het gaat dan om functies die ongewenst zijn met het oog op een goede vervulling van de taak in de ACC. De betrekkingen die zij buiten hun ambt vervullen, worden door hen schriftelijk meegedeeld aan de Juspol-minister en openbaar gemaakt. DNA-leden (ook rr- en dr-leden), ministers, leden van de Staatsraad en Rekenkamer kunnen geen ACC-lid zijn. Leden van ACC mogen ook geen naaste familie van elkaar zijn. Ook mag men geen advocaat, accountant of notaris zijn. Ook moet men geen deel uitmaken van de structuren van een politieke partij. De wet noemt ook eisen als leeftijd.
De bemensing van de commissie is heel erg belangrijk, omdat alles daarmee valt en staat. Omdat de JusPol-minister een aantal mensen in de ACC mag pikken, en dat kan de meerderheid zijn, en in DNA met een politieke meerderheid deze leden kunnen worden goedgekeurd, kan de ACC een politiek gekleurd instrument zijn en daardoor niet functioneren of slechts functioneren met een politiek oogmerk.
Belangrijk zijn de taken van de ACC. De ACC heeft 8 taken die betrekking hebben op corruptiepreventie, het doorlichten en adviseren van staatsinstellingen. Wat ook zeer interessant lijkt het laten invoeren van integriteitscodes voor publieke functionarissen voor relevante bestuursorganen.
De ACC moet ook voorlichting, training en educatie omtrent de preventie van corruptie helpen uitvoeren. Het meest belangrijk staat in de laatste taak van de ACC: het voeren van het beheer van het register van de ‘ontvangstbewijzen’. Een aantal in de wet genoemde “publieke functionarissen” hebben namelijk de plicht om een verklaring van hun persoonlijk inkomen en vermogen (met vermelding van de bronnen daarvan) bij de notaris in bewaring te geven. Dat geldt ook voor de nominale waarde van deelnemingen en belangen in rechtspersonen en aan rechtspersonen geleverde zaken. Voor deze verklaring wordt een “standaardformulier” gebruikt. De president, de vp, de (onder)ministers, leden van DNA, SER, Staatsraad, de rechterlijke macht en de Rekenkamer moeten deze verklaring doen. Dat moeten ook doen directeuren, onderdirecteuren en diensthoofden van het kabinet van de president en vp en van de ministeries en van staatsinstellingen.
Ook functionarissen van Belastingen en Invoerrechten en Accijnzen, DC’s en DS’s, ambtenaren in diplomatieke dienst, rvt- en rvc-leden, de gewapende machten, ambtenaren werkzaam bij de Dienst Grondinspectie en Staatslandmeters moeten de opgave doen. De ACC mag ook meldingen van misstanden in ontvangst nemen en registreren en deze doorsturen naar de PG voor onderzoek met alle info.
Een aantal bevoegdheden van de ACC staat in de wet genoemd. De samenleving moet goed ingelicht worden en het proces om corruptie te melden moet heel laagdrempelig zijn. We hopen dat de ACC met capabele mensen snel wordt ingesteld en dat de commissie de ruimte krijgt om haar werk te doen.
