De Nationale Assemblee heeft gisteren, dinsdag 31 januari, de historische stap genomen door een aanvang te maken met de behandeling van het wetsontwerp die de erkenning van de collectieve rechten van inheemse en tribale volken regelt. Het doel van deze wet is het garanderen van de rechtszekerheid en rechtsbescherming van de collectieve rechten van de inheemse- en tribale volken in Suriname. Hiertoe worden deze volken als zodanig erkend als rechtspersoon, zodat zij nu na aanname van deze wet, in tegenstelling tot voorheen, voor en namens zichzelf als collectief op recht en in het bijzonder rechtspraak een beroep kunnen doen.
Collectieve rechten als volk
De kwestie van collectieve rechten van inheemse- en tribale volken, dat in de volksmond bekend staat onder het “grondenrechten vraagstuk”, speelt reeds decennia lang in Suriname tijdens opeenvolgende regeringen. Voorafgaand aan een jarenlang proces van consultaties en voorbereidingen is tijdens de regeringsperiode Bouterse vlak voor de verkiezingen van 2020 een wetsontwerp ingediend voor de erkenning van de grondenrechten van inheemsen en tribale volken.
Bij aantreden van de huidige regering is in juni 2021 een gewijzigd wetsontwerp ingediend, welke nu in behandeling is. Het grondenrechten vraagstuk ligt zeer gevoelig binnen de Surinaamse samenleving. De algemene gedachtegang is, dat het Surinaams grondgebied en de daarin voorkomende natuurlijke rijkdommen de totale natie toebehoren en niet slechts voor een bepaalde groep.
De inheemse en tribale volken hebben altijd gepleit voor erkenning van hun collectieve grondenrechten, die gestoeld zijn op internationale verdragen waar Suriname ook partij in is. Niet alleen de dorpen die behoren tot hun woongebieden, maar ook de gronden die hen voorzien van hun levensbehoeften.
Waar de inheemse- en tribale volken jarenlang strijd voor voeren is, dat Suriname hen wettelijk erkent als volken, met bijbehorende collectieve rechten. In andere landen is dat ook gebeurd en in het internationaal recht wordt uitdrukkelijk gesproken over inheemse volken met recht op zelfbeschikking. Onder de huidige Surinaamse wetgeving is de staat eigenaar van alle domeingrond. Daar ligt een essentieel onderdeel van het spanningsveld, dat in de samenleving bestaat. In het wetsontwerp dat nu bij het parlement in behandeling is genomen worden zaken nader geregeld.
Ingenomen
Bij de aanvang van de behandeling gistermiddag toonden zowel regering als het parlement zich ingenomen met de eindelijke aanvang van de behandeling van het wetsontwerp. Vicepresident Ronnie Brunswijk feliciteerde de inheemse en tribale volken met de aanvang van de behandeling van het wetsontwerp. Hij vroeg om nog een beetje meer geduld.
Door de verschillende fracties van het parlement werd gewezen op de complexiteit van het vraagstuk. Naar elkaar werd de oproep gedaan om tijdens de debatten een zodanige opstelling aan de dag te leggen die rekening houdt met de gevoeligheden die er in de samenleving bestaan rond dit vraagstuk. Zaken dienen behoedzaam en weloverwogen te worden bediscussieerd. Van alle kanten is erop gewezen geen politiek met het vraagstuk te bedrijven.
De behandeling van het wetsontwerp werd kort na aanvang verdaagd. Asis Gajadien (VHP), die voorzitter van de Commissie van Rapporteurs, stelde tijdens zijn spreekbeurt namelijk enkele wijzigingen in het wetsontwerp voor. Om het parlement de ruimte te geven zich voor deze wijzigingsvoorstellen te buigen werd de vergadering verdaagd.
Collectieve rechten
In de conceptwet wordt een opsomming gegeven van de bij wet erkende collectieve rechten van inheemse- en tribale volken, te weten mensenrechten, zelfbeschikkingsrecht, cultuur en culturele integriteit, grondenrechten, participatie en inspraak, Free, Prior and Informed Consent (FPIC), traditionele kennis en benefit sharing. Er zijn nog andere rechten, echter is bij deze ontwerpwet gekozen voor de rechten die het meest urgent erkend dienen te worden.
De wet is een raamwet, die vooralsnog de hoofdzaken vastlegt, en dient ter vaststelling van het kader waarbinnen de collectieve rechten van de inheemse- en tribale volken geplaatst kunnen worden, en waarbinnen nadere regelgeving gemaakt dient te worden.
In de Memorie van Toelichting van het wetsontwerp staat, dat de Grondwet van Suriname de erkenning en waarborging van fundamentele rechten en vrijheden van de mens vastlegt.
De collectieve rechten van de inheemse- en tribale volken zijn als zodanig echter niet in de Grondwet, noch in het Surinaams rechtssysteem, noch in de rechtspraktijk opgenomen en derhalve niet erkend. Het is daarom van eminent belang om deze discrepantie tussen het internationaal recht en het Surinaams recht weg te werken, alsook om de verplichtingen uit internationale verdragen, in het bijzonder het Amerikaans Verdrag inzake Mensenrechten na te komen, zo staat in de toelichting op het wetsontwerp.
SS
