Terwijl in Suriname enige verontrusting bestaat over een naar het schijnt mislukte aanval op een kantongerechtsgebouw in Paramaribo, wordt de discussie omtrent een nieuw kiesstelsel steeds concreter. Er ligt nu een paar voorstellen op tafel die ertoe moeten leiden dat de parlementaire partijen op den duur wel consensus bereiken. Dit parlementair draagvlak is van belang, omdat een 2/3e meerderheid steeds nodig zal zijn voor wijziging van de kieswetgeving.
Er is door de voormalige voorzitter Van Dijk-Silos van het Onafhankelijk Kiesbureau ook een voorstel compleet met wetsvoorstellen openbaar gemaakt, waarmee de regering zou kunnen werken althans de regering zou beginselen en concepten uit het model Van Van Dijk-Silos kunnen gebruiken. De voorstellen betreffen ten eerste een eenvoudige wijziging van de Grondwet. Een voorstel van Van Dijk-Silos betreft verder een wijziging van de Kiesregeling. Dit lijkt bruikbaar, maar hapert wetstechnisch, omdat er veel uitleg nog opgenomen is in de wettekst zelf. Deze uitleg moet uit de tekst van de wet gesneden worden en in de artikelsgewijze toelichting worden opgenomen. De wet moet simpel, dwingend en gebiedend aangeven bijvoorbeeld hoe de zetelverdeling is, hoe het type kiesstelsel is en hoe kiesprocedures in elkaar zitten. Alle uitleg komt in de Memorie van Toelichting. Begrippen die nieuw worden ingevoerd zoals ‘migratiecijfers’ moeten in de wetswijziging worden gedefinieerd. Ook moet dan een regeling worden getroffen voor het bijhouden van migratiecijfers en moeten daarover dwingend verplichtingen worden ingevoerd voor de bevoegde autoriteiten. Dit, zodat het duidelijk is om welke cijfers het gaat. Dit systeem kent een verkiezing van 10 leden van DNA uit elk district op basis van het district evenredigheidsstelsel en 41 leden volgens het landelijk evenredigheidsstelsel.
Volgens het voorstel van Van Dijk-Silos wordt het gehele grondgebied van Suriname onderverdeeld niet in 10 maar in 6 kiesregio’s waar steeds tussen de 4 en de 9 zetels te behalen zijn volgens het landelijk evenredigheidsstelsel. Hier wordt gewerkt met kiesregio’s die een samenstelling van kiesdistricten kunnen zijn. Het totaal hiervan is dus 41. Het district evenredigheidsstelsel met in totaal 10 is dus om ervoor te zorgen dat elk district (ten minste) 1 vertegenwoordiger in De Nationale Assemblee heeft. Hier wordt gewerkt met 10 kiesdistricten. De vaststelling van de 6 kiesregio’s wordt uiterlijk 1 jaar vóór elke verkiezing bij staatsbesluit vastgesteld aan de hand van de migratiecijfers per district. Bij een significante verandering van de kiespopulatie in een district, vindt een shift (herschikking) plaats van het aantal zetels per kiesregio. Significant volgens dit voorstel is een afname of een toename van de kiespopulatie van 10% of meer. In het voorstel van de voormalige OKB-voorzitter wordt niet aangegeven wat onder de 6 kiesregio’s moet worden verstaan. Gaat het om hele of samengestelde districten en is dit vast? Of worden de kiesregio’s steeds op basis van migratiecijfers voor de verkiezing vastgesteld? Het doet vermoeden dat Paramaribo en Wanica en misschien ook Commewijne op zichzelf staande kiesregio’s zullen zijn, maar daarover zijn in het voorstel niets gezegd.
Verder worden in het voorstel van Van Dijk-Silos institutionele veranderingen voorgesteld om met het gemengde systeem te werken. Zo zullen er voor het districtenstelsel het hoofdstembureau per district blijven bestaan maar wordt voor de nieuw in te voeren kiesregio’s ook een overkoepelend ‘hoofdstembureau van het kiesdistrict’ ingevoerd.
Aangezien we nu te maken hebben in dit voorstel met een nieuw hybride systeem moet er meer uitleg in de Memorie van Toelichting komen met betrekking tot de 2 systemen. Een groot deel van de uitleg in het algemeen deel heeft te maken met de uitspraak van het Constitutioneel Hof en daarmee is in het algemeen deel niet veel nieuws over het in te voeren hybride systeem gebracht. Waarom gekozen wordt voor een hybride systeem moet worden uitgelegd omdat het een shift betekent naar een ander systeem dat kennelijk rechtvaardiger is en meer het one person one vote systeem benadert.
Het voorstel van Van Dijk-Silos is beperkt bruikbaar, maar het laat een groot vraagstuk achter, het creëert een groot vraagstuk waarover zij geen aanwijzingen geeft. Dat is met name de vraag hoe de 6 kiesregio’s moeten worden vastgesteld. Het lijkt er veel op dat de regering c.q. Binnenlandse Zaken dit moet doen op basis van een regeringsbesluit en in deze een staatsbesluit. Dat wordt dan dus de politiek die een besluit moet nemen met altijd partijpolitieke motieven. Zal de wetgever deze bevoegdheid leggen in handen van de uitvoerende macht?
Het karakter van de kieswetgeving en het gewicht die daaraan wordt gegeven in de rij der wetten – voor haar wijziging is een gekwalificeerde meerderheid nodig – maakt dat het tegenstrijdig zou zijn met de bedoeling van de wetgever en de Grondwet als de regering deze verdeling van kiesregio zou doen. Deze verdeling moet in de wet direct zijn opgenomen. Er moeten in de wet duidelijke verantwoording zijn opgenomen waarom de clustering van bepaalde kiesdistricten heeft plaatsgevonden en waarom in sommige gevallen niet. Ook moeten in de wet duidelijk richtlijnen zijn opgenomen die aangeven hoe op basis van migratiecijfers een herschikking van zetels dient plaats te vinden. Daarvoor is een eenvoudige mathematische formule te bedenken met een aantal variabelen waaronder de kiespopulatie op het betreffende moment en maar 1 constante: het totale aantal zetels per kiesregio en ook uiteindelijk het totaal van het aantal zetels per kiesregio.
Voor de bombarie die gemaakt is met verwijzingen naar intellectuele eigendomsrechten moeten we toch wel constateren dat het voorstel van Van Dijk-Silos teleurstellend en vrij oppervlakkig is en getuigt van luiheid van de bedenker van het systeem. Zij is te gauw euforisch geworden met het kennelijk volgens haar briljant idee van een hybride systeem en hield op met nadenken waar ze juist conceptueel zover was om waarde-toevoegend door te gaan. Het is een onvolledig systeem dat derhalve niet wezenlijk bijdraagt aan de discussie over een nieuw kiesstelsel, helaas.
