Wanneer we praten en nadenken over mens en samenleving, dan komen onherroepelijk begrippen zoals rechtsstaat, democratie, vrijheid van meningsuiting, gelijkheid van vrouwen en mannen, rechten van inheemse volkeren en sociale rechtvaardigheid op. In de huidige tijdgeest en de verdere ontwikkeling daarvan vormen alle verworven rechten en vrijheden slechts het fundament voor zijnsontwikkeling. In dit tijdperk van globalisering wordt zijnsontwikkeling bevorderd door het mens-zijn de facto en de jure centraal te stellen. Dit biedt de mogelijkheden en schept de voorwaarden om optimaal jezelf te worden als lid van de samenleving, waarbij onder meer zelfbewustzijn, zelfverantwoordelijkheid, persoonlijk leiderschap, geestelijke vrijheid en zelfrespect de gewenste effecten zijn. Hierdoor kan de beleving van burgerschap in elke (interculturele) maatschappij worden bevorderd – dat betekent actieve en gelijkwaardige deelname aan de samenleving om mede daaraan inhoud en vorm te helpen geven.
Om al deze kwaliteiten te kunnen realiseren, dient er tussen mens en samenleving een zekere mate van harmonie te bestaan – een sociaal-rechtvaardige samenleving –, waarin het kiesstelsel een essentiële rol vervult.
Grondwet
In de preambule van onze Grondwet lezen we, “WIJ, het volk van Suriname, geïnspireerd door de liefde voor dit land en het geloof in de kracht van de Allerhoogste en geleid door de eeuwenlange strijd van ons volk tegen het kolonialisme, welke werd beëindigd met de vestiging van de Republiek Suriname op 25 november 1975 … overtuigd van onze plicht de principes van vrijheid, gelijkheid en democratie alsmede de fundamentele rechten en vrijheden van de mens te eerbiedigen en te waarborgen, bezield door de beleving van het burgerschap en de participatie bij de opbouw, de uitbouw en de instandhouding van een sociaalrechtvaardige samenleving … etc.”
Dit klinkt als een sprookje, want we zijn feitelijk een kolonie gebleven na 1975, maar dan van elke coalitieregering met haar politieke leiders, met als gevolgen:
• herkolonisatie van ons land door nepotisme (friends & family) en oligarchie (kapitaalkrachtigen);
• geen adequate controlefunctie van De Nationale Assemblee;
• verstrengeling van democratie en dictatuur in een democratuur;
• onderdrukking van vrije meningsuiting;
• en gebrek aan transparantie, participatie en inclusie.
Kortom, functionering van ons politiek-bestuurlijke systeem als een geciviliseerde vorm van slavernij. Aan al deze zaken liggen hetzelfde slaafse paradigma en dezelfde meester/slaaf attitude ten grondslag. In plaats van spiegeltjes en kraaltjes werd/wordt het volk zoet gehouden met voedselpakketten, subsidies en andere giften. Er kan daarom geen sprake zijn van burgerschap in een sociaal-rechtvaardige samenleving.
Kiesregeling
Bovendien blijkt uit de kiesregeling dat de verschillende kiesdistricten een zetelverdeling hebben, die niet gebaseerd is op ‘one person, one vote & one value,’ waardoor het belang van burgerschap verder wordt geschaad. De grondslag van burgerschap is immers gelijkwaardigheid. Dit is al tientallen jaren bekend en toch moest aan het Constitutioneel Hof worden gevraagd om een oordeel te vellen over de volgende rechtsvraag. “De hoofdoorzaak van de onrechtmatigheid van het kiesstelsel zou de wijze van zetelverdeling zijn, hetgeen is opgenomen in artikel 9 jo. 24 Kiesregeling.
Gelet op de ongelijke resultaten van verkiezingen is het de vraag of de Kiesregeling wel voldoet aan de grondwettelijke en verdragsrechtelijke eisen die worden gesteld aan een kiesstelsel.” Op 2 augustus 2022 kwam het Hof tot het besluit dat de artikelen 9 jo. 24 Kiesregeling in strijd zijn • met het gelijkheidsbeginsel en het discriminatieverbod van artikel 8 Grondwet;
• met artikel 55 jo. 8 Grondwet;
• met de artikelen 25 sub b IVBPR en 26 IVBPR (Internationaal Verdrag inzake de burgerrechten en politieke rechten, dat op 28 december 1976 door Suriname was geratificeerd);
• en met de artikelen 1 jo. 23 jo. 24 van het AVRM (Amerikaans Verdrag voor de rechten van de mens, dat door Suriname was geratificeerd op 12 november 1987). Het Hof stelt dat De General Comment (GC) No. 25, VN richtlijnen voor de implementatie van artikel 25 van het IVBPR voorschrijft, dat het principe one person, one vote geïmplementeerd dient te worden in het kiesstelsel van een verdragsstaat (dus ook van Suriname). “The principle of one person, one vote must apply, and within the framework of each State’s electoral system, the vote of one elector should be equal to the vote of another. The drawing of electoral boundaries and the method of allocating votes should not distort the distribution of voters or discriminate against any group and should not exclude or restrict unreasonably the right of citizens to choose their representatives freely.”
Kiesstelsel
Het Hof is van oordeel dat
• het huidige kiesstelsel niet voldoet aan een rechtvaardig kiesstelsel met name als het komt op de gelijkwaardigheid van de stemmen en daardoor de artikelen 9 jo. 24 Kiesregeling strijdig zijn met het beginsel van gelijkheid en van een gelijkwaardig kiesrecht zoals vervat in artikel 8 Grondwet, artikelen 25 sub b en 26 IVBPR en artikelen 23 lid 1 sub b en 24 AVRM;
• thans aan een rechtvaardig kiesstelsel moet worden gewerkt conform de maatschappelijke realiteit met inachtneming van de Grondwet en Verdragen;
• dat de wetgevende macht volgens artikel 70 Grondwet gezamenlijk wordt uitgeoefend met de regering om het huidige kiesstelsel in overeenstemming te brengen met het IVBPR en het AVRM;
• en de verkiezingen van 25 mei 2025 normaal voortgang dienen te vinden. Waarover valt er nog te debatteren? Als je weet dat iets ondemocratisch en discriminatoir is, slechts enge belangen dient en de gelijkwaardigheid van burgers aantast ten koste van sociale rechtvaardigheid, wat weerhoudt je ervan om het te veranderen? Hebzucht, machtswelllust, narcisme …? Who knows? Het kiesstelsel zou als product van een democratische rechtsstaat juist een middel moeten zijn om, zoals de onderhavige preambule terecht voorschrijft, de trias politica adequaat tot uitdrukking te brengen en het burgerschap in vrijheid en gelijkheid te bevorderen met het doel een sociaal-rechtvaardige samenleving te creëren. Het resultaat is dan de verheffing van mens en samenleving door zijnsontwikkeling.
Dr. Roy I Bhikharie, PhD (voorzitter PVP)
Eerst het Volk, dan de Rest
