De ene mens is geestelijk sterk en de ander erg labiel. Dat betekent dat de een bij problemen kan standhouden en de ander gaat er onderdoor. Velen zoeken de oplossing in zelfdoding. Het gaat zelden om een plotselinge bevlieging. Vaak is zelfdoding het eindpunt van een lang proces.
Uit het leven willen stappen is geen ziekte. Je kunt een suïciderisico niet vaststellen met een lichamelijk of technisch onderzoek. De sleutel ligt in het begrijpen van de persoonlijke psychosociale en fysieke toestand van de persoon met zelfmoordgedachten. Men zegt vaak dat de ander ervoor kiest om een eind aan haar/zijn leven te maken, maar zelfdoding is geen keuze. Het is een manier om een einde te maken aan een ondraaglijke situatie. Mensen doen het omdat ze in hun beleving niet anders meer kunnen. Gevoelens van grote somberheid, radeloosheid, wanhoop en uitzichtloosheid, beheersen hun bestaan. Het leven is voor hen een hel en daar willen ze uit. Being suicidal isn’t about wanting to die, it’s about quieting the pain inside.
De gevoelens van somberheid en wanhoop kunnen te maken hebben met psychische aandoeningen, schokkende en pijnlijke gebeurtenissen en/of grote tegenslagen of teleurstellingen. Iemand kan ook diep wanhopig zijn door het verlies van een dierbaar persoon, zoals een partner of kind. Of door grote schaamte, het gevoel geen kant meer uit te kunnen, eenzaamheid of andere uitzichtloze, sociale omstandigheden. Meestal gaat het om een opeenstapeling van problemen. Maar het kan ook volstrekt onduidelijk zijn waar de gevoelens van wanhoop vandaan komen. Dat maakt ze niet minder hevig, maar vaak wel moeilijker te begrijpen.
Suïcidaal gedrag is een uiting van lijden, een soort pijnkreet. Een suïcidaal persoon zoekt naar een manier om te ontsnappen aan de ‘pijn’. Het is extreem oplossingsgedrag voor een probleem, voor iemand de enige uitweg om uit een onleefbare situatie te ontsnappen. Hoewel de omgeving vaak denkt dat zelfdoding onverwacht en impulsief gebeurt, is het dat zelden. Meestal loopt iemand al maanden of jaren met plannen rond. Tot de laatste weerstand door een bepaalde gebeurtenis gebroken wordt. Een heel kleine groep mensen stapt uit het leven nadat ze de balans hebben opgemaakt. Deze mensen plegen geen zelfmoord omdat ze zwak zijn maar omdat ze geen reden hebben om sterk te zijn.
Bij veel mensen bestaat het idee dat iemand die veel aan zelfdoding denkt of erover praat, nooit echt een einde aan zijn of haar leven zal maken. Dat is een misverstand. Elke uitspraak in deze richting is een signaal dat serieus genomen moet worden. Door de suïcidale gedachten en doodswensen ter sprake te brengen, wordt de suïcidedreiging zichtbaar en kan het suïcidaal proces tijdig worden gestopt.
Vele suïcideplegers hebben geen echte doodswens. Dit gedrag kan ook aangeleerd zijn. Als plegers het vaak van nabij hebben meegemaakt, zijn ze geneigd om dit ook als oplossing van problemen te zien. Ook kan het onderhevig zijn aan erfelijke aanleg, zoals bijvoorbeeld de aanleg tot depressie.
Psychiatrische aandoeningen als depressie en schizofrenie kunnen suïcidale neigingen veroorzaken en onze biologische en genetische aanleg kunnen hierbij een rol spelen. Soms maken de plegers hun doodswens van tevoren bekend en dan kan iemand op tijd aan de bel trekken. Als je bij een persoon meerdere alarmsignalen opmerkt gedurende langere tijd, kan dit betekenen dat hij hulp nodig heeft. De signalen kunnen zijn:
– verandering in gedrag
– verandering in emoties
– in zichzelf terugtrekken
– zeggen dat het niet goed gaat.
Een suïcidaal persoon maakt een heel proces door van gedachte naar daad. Vaak is er een druppel die de emmer doet overlopen. Suicide is a permanent solution to a temporary problem. Mensen willen met hun poging of hun zelfdoding duidelijk het signaal geven dat ze de pijn die hun situatie met zich meebrengt, niet langer aankunnen. Ze zouden wel willen leven, maar omdat ze niet langer op deze manier kunnen verder leven en omdat ze geen enkele andere manier zien om een eind aan hun lijdensweg te maken, lijktzelfdoding de enige en laatste uitweg. De twijfel tussen niet verder willen leven, maar toch ook niet willen sterven, wordt ambivalentie genoemd. Echter de vraag die tot nu toe niet is beantwoord is, ‘waarom kiezen mensen voor zo’n pijnlijke manier als, drinken van gif of de pols doorsnijden of ophanging? Waarom niet kiezen voor een minder pijnlijke manier zoals slaaptabletten?’.
Door een depressie kan je de dingen automatisch heel donker zien en daardoor vermindert jouw constructief oplossend denkvermogen. Met een gepaste behandeling kun je de zaken na een paar weken helemaal anders zien en tegen jezelf zeggen,’ The bravest thing I ever did was continuing my life when I wanted to die.’ Blijf niet rondlopen met gevoelens van hopeloosheid, schuld of schaamte, die kunnen leiden tot zelfmoordgedachten. Durf de stap te doen naar een professionele hulpverlener. Het onmiddellijke suïciderisico moet verdwijnen voordat een ondersteunende begeleiding kan gestart worden.
When people kill themselves, they think they’re ending their pain, but all they’re doing is passing it on to those they leave behind.
Josta Vaseur
