Lesgeven gebeurt – afhankelijk van het niveau en de leeftijd van de leergroep – sterk leerkracht-gestuurd of volgens nieuwe didactische inzichten leerling-gestuurd. Bij de didactische variatie en differentiatie in de praktijk , komen vooral aspecten van interactieve mogelijkheden (interactief onderwijs ) als belangrijkste pedagogische meerwaarde naar boven drijven. Interactief onderwijs is student gericht onderwijs: het is een andere vorm van onderwijs geven in de klas. De leerkracht krijgt een andere rol en zal zich minder richten op kennisoverdracht en instructie. Interactief onderwijs vraagt van een leraar bereidheid om ruimte te bieden aan de creativiteit van leerlingen. Het vraagt dus vertrouwen in wat kinderen zelf kunnen. Bij interactief leren is het doel in de eerste plaats kennis verwerven, maar tegelijkertijd ontwikkelen kinderen hun mondelinge taalvaardigheid. Een interactieve leraar gaat ervan uit dat de denkbeelden van leerlingen de moeite waard zijn. Hierbij past een leraar die ook open opdrachten aanbiedt en niet alleen kant-en-klare opdrachten. Leerlingen leren meer door samen met andere leerlingen informatie te verzamelen, te analyseren en te presenteren voor de klas. De rol van leerkracht wordt meer die van begeleider of coach. Deze competenties vormen een handreiking bij coaching en het werken met een persoonlijk ontwikkelingsplan van en door leerkrachten die hun onderwijs interactiever vorm willen geven.
De uitgangspunten van interactief onderwijs is dat kinderen opgroeien in een virtuele leeromgeving. Sinds de televisie, de kabelnetten, de thuiscomputer, de cybers en het internet breed beschikbaar zijn, is de ontwikkeling van het leren aangeboden via deze media sterk versneld en is het verwerven van kennis en inzicht bij het leren snel toegenomen. De nieuwe media van de virtuele wereld bieden nieuwe mogelijkheden en innovatie, voor de transitie van leerkrachtgestuurd-onderwijs naar studentgericht, interactief onderwijs. Zij maken het mogelijk dat communicatie en cognitieve processen anders verlopen. Was het onderwijsleerproces voorheen gericht op het verwerven van kennis uit boekentaal, bij interactief onderwijs gaan studenten zelf op zoek naar informatie om dit na analyse en ordening te presenteren in de klas. Hiermee wordt de juiste invulling gegeven aan eindtermen, worden mondelinge en schriftelijke vaardigheden bevorderd, wordt de interactiviteit, de constructionele kennisverwerving bevorderd en wordt het leer- en onderwijsproces aangevuld.
Algemeen wordt de virtuele leeromgeving en interactief onderwijs beschouwd als katalysator voor innovatie in het onderwijs, gericht op drie pijlers : betekenisvol leren
(leerinhouden aansluiten bij de interesses van de kinderen), sociaal leren (wordt ook wel samenwerkend leren of coöperatief leren genoemd) en strategisch leren (houdt in dat kinderen nadenken over de vraag welke aanpak het beste is ).
Op hoger niveau is het een samenhang tussen kennis, innovatie, technologieën en interactief onderwijs. Bij opkomende technologieën, waarbij kennis uit verschillende wetenschapsgebieden moet worden gecombineerd, is interactief leren van cruciaal belang. In dit proces speelt vooral nog niet gepubliceerde ‘stille’ kennis een grote rol. De uitwisseling van deze kennis helpt in een vroeg stadium partijen die aan de ontwikkeling van een nieuwe multidisciplinaire technologie werken, vertrouwen in elkaar te krijgen, een gezamenlijke transdicsiplinaire visie te ontwikkelen en te definiëren welke nieuwe kennis en welke innovaties nodig zijn.
Kennis uit wetenschappelijk onderzoek bestaat in twee vormen: de gepubliceerde (in artikelen, boeken, octrooien) en de (nog) niet-gepubliceerde. Deze laatste kennis, in het vakjargon ‘tacit knowledge’ genoemd, bestaat uit kennis die nog niet is gepubliceerd,
kennis over het uitvoeren van experimenten, ervaringskennis over wat wel en niet werkt bij het oplossen van problemen door transdisciplinair onderzoek. Deze tacit kennis speelt een grote rol bij zogeheten opkomende technologieën. Te denken valt aan gebieden als nutrigenomics .
Hein Raghoebar M.Sc.
