Een standbeeld is een beeldhouwwerk van een of meer mensen dat ter ere of ter nagedachtenis van iemand of iets in het openbaar is neergezet. Vaak worden historische of belangrijke figuren in een standbeeld vereeuwigd om te blijven voortleven. Het woord monument is afgeleid van het Latijnse woord monumentum, dat” wat herinnert” betekent. Een monument is een gedenksteen of een gebouw opgericht ter herinnering aan een persoon of een belangrijke gebeurtenis.
Vele landen hebben de behoefte aan een collectief cultureel geheugen. Elk heeft echter zijn eigen reden om een standbeeld of monument te plaatsen. Bijvoorbeeld het Nationaal Monument op de Dam te Amsterdam, dat herinnert aan de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. De standbeelden voor Martin Luther King, Mahatma Gandhi en Nelson Mandela zijn opgericht omdat deze mannen hebben gestreden voor de rechten van de mens zonder geweld te gebruiken. Voor de slachtoffers van de Twin Towers is er ook een gedenksteen neergezet uit medeleven met de nabestaanden. Jammer genoeg zijn er ook vaak standbeelden neergezet van mensen die veel kwaad en leed hebben veroorzaakt. Bijvoorbeeld van slavenhandelaren als Edward Colston, Koning Leopold ll.
Ook in Suriname is er een monument neergezet met de namen van de mannen die vele onschuldige landgenoten hebben vermoord tijdens het militair bewind. Ze worden vanwege deze mensenslachting, door enkele mensen helden genoemd en door anderen moordenaars. Over het fenomeen held wordt hier dus zeer verschillend gedacht. In diezelfde periode waren er ook 15 burgers die zonder bloedvergieten hebben gestreden voor democratie en vrijheid. Ze hadden de moed om de militaire dictatuur te trotseren en in dialoog te gaan. Ze hebben hun leven gegeven voor vrijheid en democratie. De machthebber van toen noemt ze coupplegers, het volk noemt ze slachtoffers, maar de naam die ze met respect verdienen is nationale helden. Want nationale helden waren ze, zijn ze en zo zullen ze altijd in ons nationaal bewustzijn voortleven. Deze mannen verdienden een monument, maar kregen het niet. Waarom niet? Wie besliste over de plaatsing van dat monument? Ik denk dat, over het algemeen, zo’n beslissing best overgelaten kan worden aan historici en indirect in overleg met het volk, bijvoorbeeld via een referendum. Zij moeten, goed onderbouwd beslissen welk monument die speciale plek in de samenleving verdient. Jammer genoeg gebeurde dat toen in Suriname niet. De machthebber van toen nam deze beslissing geheel zelf op basis van een persoonlijke behoefte aan macht. Zijn macht kwam uit de loop van een geweer. Jammer genoeg kwam uit de loop van dat geweer geen intelligentie en fatsoen.
Men kan jarenlang naar een standbeeld of monument kijken en er gedachteloos aan voorbijgaan. Dat is ook gebeurd met de vele standbeelden in Europa. Van de ene op de andere dag kwam echter het bewustzijn. Het drong tot ze door dat deze mannen, wiens nagedachtenis vereeuwigd was met een standbeeld, slaven hadden geronseld en ze mensonwaardig hadden behandeld. De mensen kwamen hiertegen in opstand. De gedachten van haat manifesteerden zich op vele plaatsen en uitten zich via destructie. Uit protest werden de standbeelden van hun sokkels gerukt en kapotgeslagen. Het roept de vraag op waarom standbeelden die al decennialang op hun plek staan, nu aangevallen worden. Ik denk dat het niet zozeer gaat om de beelden zelf, maar om wat ze vertegenwoordigen. De beelden drukken een gedachtegoed uit dat men haat en veracht. Bijvoorbeeld het belaagde beeld van Edward Colston. Onder zijn bewind werden 100.000 mannen, vrouwen en kinderen van Afrika naar Noord- en Zuid-Amerika gedeporteerd. Leopold II is omstreden vanwege zijn rol in de toenmalige Belgische kolonie Congo-Vrijstaat, waar hij een schrikbewind voerde en Congolezen slachtoffer werden van mishandeling, verkrachting en onthoofding.
Het monument van de revolutionairen dat is neergezet in opdracht van de hoofdverdachte van de 8 dec moorden, roept bij het volk gemengde gevoelens op. Het wordt door de ene groep verheerlijkt op 25 februari, omdat die de massa slachtingen als heldhaftig en prijzenswaardig zien en de andere groep haat dit monument en vooral de uitleg die men eraan ophangt. Deze laatste groep vindt dat we ons voor dit monument moeten schamen, dat het geen plek verdient in de samenleving dus moet worden verwijderd. Standbeelden en monumenten zijn niet per definitie slechte manieren om aspecten van de geschiedenis te belichten, ze kunnen ook een (kleine) educatieve functie hebben. Om dit educatieve aspect pleit ik ervoor om dit monument niet dezelfde behandeling te geven als de beelden in Europa. Dus niet weghalen en niet kapotslaan, anders lijkt het alsof je wegloopt van het probleem, alsof je door het kapot maken, het kwaad wil laten verdwijnen. Echter als het kapot wordt gemaakt, verdwijnt daarmee ook het bewijs van een stukje nare geschiedenis. Dus gewoon laten staan. Wis het verleden niet uit, maar leg het uit. Natuurlijk zijn er mensen die het als een dolksteek in het hart voelen wanneer de moordenaars van hun volk worden verheerlijkt door het plaatsen van een monument. Toch moet het niet vernietigd worden, maar blijven staan als een soort educatieve les. Het kan vergeleken worden met de holocaust. De holocaust was een verschrikkelijk beeld van afslachting van mensen. Kijken naar het monument dat hiervoor is opgericht, moet ons eraan herinneren dat we zo’n gebeurtenis nooit meer mógen vergeten en ook moeten proberen te voorkomen. Net zo moet het monument van de revolutionairen ook worden bekeken. Kijk en vergeet de ellende niet die ze land en volk hebben aangedaan en probeer dat leed een tweede keer te voorkomen. Bovendien hebben onze nazaten er recht op om te weten wie deze mannen zijn en wat ze hebben misdaan. De overblijfselen uit het verleden, kennen altijd twee kanten. De jeugd heeft het recht om beide kanten te horen en dan zelf te kiezen welke versie ze willen accepteren. Het is onze plicht om onze nazaten de ware gebeurtenissen voor te schotelen. Zoals de koloniale geschiedenis van de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw is geschreven vanuit het perspectief van de koloniale machthebbers, zo is ook onze geschiedenis vanaf 1980 uitgelegd en gepropageerd vanuit het perspectief van de militaire machthebbers. Hopelijk zal ook eens deze geschiedschrijving worden gecorrigeerd en zullen de ware feiten en toedracht eens boven water komen. Men zal de stem van de waarheid niet eeuwig kunnen onderdrukken. Beste mensen onrecht dat mensen wordt aangedaan is in elk land onacceptabel. Men kan wat in het verleden is gebeurd, niet meer veranderen. Maar men kan wel, zelfs jaren later, de daders door een onafhankelijke jury laten berechten. Voor het volk is er hier ook een taak weggelegd. We kunnen namelijk beslissen hoe we ermee omgaan in ons onderwijs en in onze omgang met elkaar.
“It’s always been a mystery to me how people can respect themselves when they humiliate and kill other humans. (mahatma Ghandi)
Josta Vaseur
