De eerste jaarrede van president Santokhi
Het Surinaamse volk heeft jaren op krediet geleefd. De overheid ondersteunde de zwakke SRD en subsidieerde water, elektriciteit, gasoline, voedselpakketten en basisgoederen, zoals aardappelen en uien. Surinamers konden daardoor allemaal het hoofd boven water houden, maar de overheid staat nu bij iedereen in het krijt, holde staatsbedrijven uit, financierde monetair, misbruikte kasreserves van banken en probeerde geld te ontfutselen aan de Centrale Bank van Suriname. Kort geleden onthulde ik dat het ministerie van Financiën op 21 maart 2018 vrijwel de gehele voorraad goud, 8.000 troy ounce met een waarde van ongeveer 13 miljoen USD, voor een jaar van Stichting Suriname Environmental and Mining Foundation heeft ‘geleend’. Dat was in strijd met de doelstellingen van de stichting. Het goud is nog niet teruggegeven.
De regering moet bij de presentatie van de cijfers de juiste terminologie hanteren. Belangrijke begrippen zijn begrotingstekort en financieringstekort. Een begrotingstekort ontstaat wanneer de uitgaven (inclusief aflossingen van leningen) hoger liggen dan de inkomsten. Tot de inkomsten worden niet gerekend de leningen die de overheid wil aantrekken. Door een begrotingstekort ontstaat een financieringsbehoefte. Een financieringstekort ontstaat wanneer de uitgaven (exclusief aflossingen van leningen) hoger liggen dan de inkomsten. Dan is financiering nodig waardoor de staatschuld toeneemt. Evenzo kan natuurlijk sprake zijn van een begrotingsoverschot en een financieringsoverschot.
De Surinaamse regering presenteert een ontwerpbegroting voor 2021 met 15,3 miljard SRD aan inkomsten en 22,1 miljard SRD aan uitgaven. In de inkomsten is 4,8 miljard aan donormiddelen en leningen opgenomen, waarmee de inkomsten worden geflatteerd. Het verschil tussen inkomsten en uitgaven van 6,8 miljard SRD wordt ten onrechte het begrotingstekort genoemd. Dat is een onjuiste voorstelling van zaken. Het begrotingstekort is 4,8 miljard SRD hoger. De overheidsschuld, het totaal van de formele staatsschuld, de achterstallige betalingen van de ministeries en de andere ontdekte en nog te ontdekken schulden, moet inmiddels 100% van het bruto binnenlands product ruim te boven gaan. Er zijn veel belastinginkomsten nodig om dit af te lossen.
De regering gaat de inkomsten verhogen door onder andere verhoging van de omzetbelasting op import, royalty’s voor de kleinschalige goudsector en de grondhuur. Suriname heeft ruim 42.000 ambtenaren, maar zou met de helft daarvan kunnen volstaan. Veel ambtenaren zullen omgeschoold moeten worden, zodat zij aan de slag kunnen gaan in het bedrijfsleven. Om werkgelegenheid te creëren moet de overheid de bedrijfsonvriendelijke bureaucratie omzetten in een bedrijfsvriendelijke omgeving, waarin ook buitenlandse ondernemers willen investeren. De ondragelijke last uit hoofde van de staatsschuld moet worden gereduceerd door onderhandelingen met de geldgevers over herstructurering van de leningen. De Surinaamse pers schreef over een protocollaire blunder bij een bezoek van de president en de vicepresident aan Nickerie, omdat de president eerder op de locatie was en op de vicepresident moest wachten. Ik zou mij in dit inmiddels financieel-economisch noodlijdende land meer zorgen maken over de hoge kosten van dit bezoek, waarvoor twee helikopters werden ingezet en een stoet aan dure limousines.
In zijn jaarrede besteedt de president niet alleen aandacht aan geld. De portemonnee van de overheid kan afleiden van de sociaal-maatschappelijke en culturele taken waarvoor de regering zich gesteld ziet. Santokhi beschrijft het, naar mijn inzicht evenwichtige, beleid voor werkgelegenheid en sociale zekerheid, onderwijs en erfgoed, en volksgezondheid. De regering is zich bewust van haar verantwoordelijkheid voor de kwetsbare natuur van Suriname. Terwijl Surinamers zich gezegend achten met een land dat voor 90% bedekt is met tropisch regenwoud, vergiftigen en verruïneren porknokkers het binnenland, verwoesten skalians het stuwmeer en rivieren, en kappen houtbedrijven grote stukken van het bos.
Het is van groot belang dat Suriname een meer zelfvoorzienend en productief land wordt met grotere verdiencapaciteit. Dat moet de belangrijkste pijler onder de waarde van de SRD worden. De regering wil onder meer de productie en export van agrarische producten stimuleren en de kleinschalige goudwinning transformeren, zodat het een duurzame en veilige bron van inkomsten en werkgelegenheid wordt. De regering vindt vanzelfsprekend de significante olie- en gasvondsten veelbelovend, maar ik hoop dat daardoor de aandacht niet wordt afgeleid van stimulering van de productie. Of de duurzame ontwikkeling van ‘Bakhuis-bauxiet’ een realistisch voornemen is, vragen deskundigen zich af.
De relatie met Nederland heeft de aandacht aan beide zijden van de oceaan. De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Stef Blok, informeerde de Tweede Kamer over de ontwikkelingen in Suriname. De Surinaamse verkiezingen in mei 2020 worden in Nederland vooral beschouwd als het einde van het tijdperk Bouterse. De Nederlandse regering heeft besloten om de resterende verdragsmiddelen van circa 17 miljoen euro vrij te geven. De bilaterale relatie kan volgens Blok weer zo ingericht worden dat deze recht doet aan de banden tussen Nederland en Suriname en de belangen van beide landen. Nederland en Suriname zullen vóór de viering van 45 jaar onafhankelijkheid van Suriname op 25 november a.s., op ambassadeursniveau in elkaars landen zijn vertegenwoordigd. De positie van vicepresident Brunswijk, die bij verstek is veroordeeld tot acht jaar gevangenisstraf voor cocaïnehandel, is een kiezel in de schoen. De Nederlandse regering zal geen contact met Brunswijk onderhouden, behalve als hier een functionele noodzaak voor is.
Volgens Santokhi moet verbetering van het internationale imago door coherente en transparante buitenlandse politiek, bijdragen aan meer buitenlandse belangstelling voor politieke, technische en financiële ondersteuning en investeringen. Het kostbare netwerk van Surinaamse diplomatieke vertegenwoordigingen moet fors worden afgeslankt. Suriname zal zich volgens de president presenteren als democratisch land waar instituten worden gerespecteerd, recht en wet gelden voor iedereen, mensenrechten worden nageleefd en behoorlijk bestuur de norm is. Het is daarom onbegrijpelijk dat de Surinaamse bewindspersonen familieleden, vrienden en partijgenoten, in strijd met statuten, functievereisten en reglementen, hebben benoemd op hoge posities in presidentiële commissies en bij staatsbedrijven. De interpretatie van ‘behoorlijk bestuur’ kan kennelijk nogal verschillen.
Volgens de president is het volk van Suriname een veerkrachtig volk dat meerdere donkere dagen heeft meegemaakt. Hij is ervan overtuigd en belooft dat Suriname uit de crisis komt. Het Surinaamse volk moet daartoe begrijpen dat niet langer op krediet kan worden geleefd. De tijd van overheidssubsidies en kunstmatige ondersteuning van de koers van de SRD is voorbij. Iedereen moet een redelijke prijs betalen voor water, elektriciteit, gasoline en basisgoederen, zoals aardappelen en uien. Wat het land niet verdient kan het niet uitgeven. Ik heb er, ondanks enkele kritische noten, vertrouwen in dat het uiteindelijk goed komt met Suriname. Laten we over een jaar zien wat er bereikt is en een eerste conclusie trekken.
Hans Moison
