Vanuit de inheemse gemeenschap is er met grote verslagenheid gereageerd op het nieuws dat de kapitein van Matta, Michel Karwofodi, om het leven is gebracht. Ook Edward Belfort zegt zich niet te kunnen herinneren dat zoiets met een kapitein eerder is gebeurd. Belfort wijst ook op het feit dat alleen deze week drie geweldsdelicten met dodelijke afloop zijn geweest.
Audrey Christiaan
Audrey Christiaan, een vooraanstaand voorvechter voor de rechten van de
inheemsen, noemt het gebeuren schokkend. “We weten niet wat is gebeurd, maar we
moeten met alles rekening houden, waaronder de strijd van de traditionele
gezagsdragers voor de bescherming van hun leefgebieden. Maar het kan ook een
roofmoord zijn. Het legt wel bloot hoe kwetsbaar de gemeenschap is.” Christiaan
verwacht een ‘krutu’ van de kapiteins en de mensen die verbonden zijn aan de
dorpen, want er speelt veel binnen de inheemse gemeenschappen. Christiaan
benadrukt dat kapiteins de aangewezen personen zijn die als de eerste
aanspreekpersonen gelden om de belangen van hun gemeenschappen te behartigen. “In
het verleden waren de kapiteins ook geestelijk leiders. Door de huidige
verlaging van waarden en normen moeten we ons nu ook afvragen of we onze
kapiteins moeten gaan beschermen”, besluit Christiaan.
Jupta Itoewaki
Jupta Itoewaki, woordvoerder van de Wayana’s, wijst op het belang van een
kapitein in een dorpsgemeenschap. Bij de Wayana’s is de hoogste leider de granman,
gevolgd door een hoofdkapitein, kapitein, hoofdbasja en een basja. Deze
structuur is in de koloniale tijd geïntroduceerd. “Voor die tijd waren onze
leiders altijd de pijayman.” Pijaymannen waren zo belangrijk, dat ze naar hun
dorpen werden vernoemd. Itoewaki noemt dorpen als Anapaike en Apetina, vernoemd
naar de leiders als teken van respect omdat je die personen herdenkt. “Onze
leiders zijn heel belangrijk voor ons, want zij moeten vaak heel lastige
beslissingen voor ons nemen.” ‘Leider’ in de taal van de Wayana’s betekent
iemand die de weg vrijmaakt, iemand naar wie wordt opgekeken. “Onze granman
Miep betrekt ons in zijn besluitvorming.” Itoewaki zegt dat de granman een
duizendpoot is, want de granman vervult de rol van vader, moeder, politie,
gezondheidsassistent en bemiddelaar bij conflicten. Een leider heeft dus heel
veel rollen in de gemeenschappen. Itoewaki wijst erop dat in de kustvlakten
waar er geen granman-structuur is, de kapitein dezelfde rol vervult als van de granman.
Een kapitein is dus een gezaghebbend persoon. Voor de eerste keer heeft
Itoewaki gehoord dat een leider op deze manier aan zijn einde is gekomen. “De
enige samenleving die geschokt is, is de inheemse. Er zijn nog geen reacties
geweest.” Het gebrek aan aandacht voor dit geval betreurt Itoewaki dan ook.
De inheemse gemeenschap is overduidelijk aangeslagen. De meeste leiders konden
niet worden bereikt.
Sociaal bewogen
Idris Fredison, een neef van de overleden kapitein, zegt dat Matta een heel erg
sociaal bewogen en betrokken leider heeft verloren. “Hij was altijd behulpzaam
en had een luisterend oor.” Fredison zegt dat er van de partij DOE en de
Amazonepartij condoleances zijn overgebracht. Vooralsnog is er weinig te merken
in de rest van de gemeenschap dat een gezaghebbend persoon is heengegaan.
RB
