In zijn magistrale oratie getiteld: “Ontwikkeling en karakter van de West Indische maatschappij” gehouden bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar aan de universiteit van Leiden, zegt onze landgenoot prof. dr. Rudi van Lier het volgende op pagina 30: “Het individu in Suriname, begrijpt de sociale werkelijkheid waarin hij leeft slechts onvolkomen. Er zijn geen sociale ideeën in zijn maatschappij, die hem inspireren en zijn maatschappelijke activiteit stimuleren. Het sociale leven in Suriname wordt hierdoor door matheid gekenmerkt.” En verder: “Het individu voelt zich in de Surinaamse maatschappij geïsoleerd en zwak. Hoewel er gemoedelijkheid en hulpvaardigheid in de omgang worden getoond, blijft het wantrouwen van de individuen tegen elkaar altijd wakker. Dit wantrouwen en de vrees om jaloezie of vijandschap in een kleine samenleving te wekken, werken remmend op elke sociale activiteit.”
Hoe zou dat komen? Volgens de hoogleraar door het ‘segmentarische’ karakter van de Surinaamse maatschappij. “In segmentarische maatschappijen”, zegt hij, “is de solidariteit zeer gering. De individuen zijn dan slechts door weinig banden aan elkaar gebonden. Collectieve voorstellingen, die eenheid aan de groep verlenen, ontbreken vrijwel geheel. Bij de meeste handelingen worden de individuen geleid door voorstellingen, die zij bezitten als leden van hun segment. Samenwerking vindt men voornamelijk op economisch en politiek terrein. Maar ook op deze terreinen blijven zij als afzonderlijke groepen naast of tegenover elkaar staan.”
“De sociale energie”, zegt de hoogleraar op pagina 6, “die ontstaat door een hecht groepsverband ontbreekt. Zulke maatschappijen bezitten weinig spankracht. Er komt hier niet veel tot stand, dat niet door de overheid wordt verricht. Zij worden bijeengehouden door de macht van de staat, die meestal door de leden van één der segmenten is gemonopoliseerd.”
Hoe komt ons land aan zijn segmentarisch karakter? Ook dat vertelt de hoogleraar ons. Bij de expansie van de Europese volkeren tegen het eind van de vijftiende eeuw, brachten zij groepen van personen met zeer verschillende culturen en raskenmerken in een maatschappelijk verband bijeen. De culturen bleven niet ongewijzigd. Gedeelten gingen verloren en ook werden cultuurelementen van elkaar overgenomen. Ondanks deze wijzigingen bleven de culturen van deze groepen sterk van elkaar verschillen.
De hoogleraar legt niet uit wat het wezenlijke verschil is met de Europese zuilenmaatschappijen. Er zijn namelijk verrassend veel overeenkomsten. Volgens de encyclopedie van Wikipedia is verzuiling een sociologisch begrip, waarmee gedoeld wordt op de verticale structuur in de samenleving, gebaseerd op één of meer levensbeschouwelijke karakteristieken. Bij verzuiling is de bevolking in meer of mindere mate opgedeeld onder ideologisch gefundeerde maatschappijsegmenten, elk met eigen scholen, verenigingen, partijen, vakbonden, omroeporganisaties, kranten, ziekenhuizen etc. In Suriname is het niet anders. De segmenten hebben hier eigen scholen, verenigingen, politieke partijen, omroeporganisaties etc. Ligt het verschil dan in het uiterlijk van de mensen? Zou het verschil dus berusten op een rassenkwestie?
Raszuiverheid
Lang terug schreef dr. Jules Sedney een artikel waarin hij aantoonde dat de Europese raszuiverheid een mythe was. Hij onderscheidde: nordische ras, mediterrane ras en alpine ras. Adolf Hitler beschouwde slechts mensen met blauwe ogen als behorend tot het Germaanse ras. Er zijn Europeanen met blauwe ogen, met bruine ogen en met groene ogen. Er zijn robuuste Europeanen en korte Europeanen. Een Hollander is net zo gemakkelijk van een Italiaan te onderscheiden als een neger van een Hindoestaan.
Het kan ook niet een kwestie zijn van taalverschil. De Vlamingen spreken een gans andere taal dan de Walen. Of religie. Het protestantisme verschilt van het katholicisme. Max Weber toonde aan, dat dit verschil een doorwerking had op het economische. We zullen in dit essay aan deze kwesties voorbijgaan. (wordt vervolgd op woensdag 5 september).
Mr. dr. W.R.W. Donner
