De regeringsleider heeft in verband met de recente mutaties op ministerieel niveau benadrukt dat zijn teamleden nu projectmatig zullen moeten werken aan het realiseren van een aantal belangrijke beleidsdoelen. In woorden van gelijke strekking is dit gezegd. Nu weten wij uit zowel het recente als verder liggende verleden dat beleidmakers het begrip ‘project’’ te pas en te onpas gebruiken. Om hier maar enkele voorbeelden aan te halen. Het project ’Naschoolse Opvang en Begeleiding’. Was hier werkelijk sprake van ‘project’? In geen geval. Immers, deze (mislukte) operatie zou geen eenmalige aangelegenheid wezen. Dat is niet aangehaald. Ook niet als proefproject. Het zo geheten schoolboekenproject dan? Zeer waarschijnlijk evenmin een project omdat deze operatie een voor de hand liggende actie in logistieke zin had moeten wezen ten behoeve van beter onderwijs. En de bouw van de oeververbinding Paramaribo – Meerzorg? Inderdaad, een bouwproject in de ware zin van het woord. En ook nog de (mislukte) bouw van een politiehoofdkwartier in Paramaribo? Ook weer de bedoelde projectmatige benadering. Wat is zo kenmerkend voor een project? Eenvoudig gezegd: bij elk project zal altijd sprake zijn van een samenhangend geheel van actviteiten met een duidelijke doelstelling die zich zowel in tijd als in ruimte leent voor begrenzing. Dit in tegenstelling tot een incidentele of regelmatig terugkerende, meestal routinematige activiteit. Onze arbeidsmarkt ligt niet bepaald bezaaid met deskundigheid op het gebied van projectontwikkeling en projectmanagement. De vele misslagen op het gebied van publieke werken die zich in de loop van vele jaren hebben voorgedaan in ons land staan genoteerd. Er wordt steeds weer erover geklaagd dat afgestudeerden uit ons hoger onderwijs hun opgedane kennis niet of onvoldoende in de praktijk tot uiting brengen. Deze ‘professionals’ hebben dan ongetwijfeld veel theorie over ingewikkelde vraagstukken geconsumeerd. Maar zijn ook de complexe vraagstukken en nieuwe inzichten op het gebied van projectvoorbereiding en projectmanagement tijdens de studie met diepgang ter sprake gekomen? Zijn deze studenten ook de practische vaardigheden bijgebracht om zelf daadwerkelijk met de problematiek van projecten om te kunnen gaan? Is de kloof tussen de geleerde theorie tijdens de opleiding en de weerbarstige praktijk voor afgestudeerden zo groot dat betrokkenen zelfs bij eenvoudige projecten niet mee kunnen? Tijdens opleidingen en trainingen wordt veel aandacht besteed aan kennisoverdracht. In de meeste gevallen vormt het leren beheersen van algemene praktijkvaardigheden zoals het schrijven van een beleidsrapport, het doen van markt- of ander praktijkgericht onderzoek, het houden van een presentatie of het leren omgaan met een project vanaf de fase van projectontwerp geen specifiek aandachtspunt. Het toetsen van opgedane kennis heeft dan betrekking op de weergave of reproductie van behandelde leerstof, terwijl het toetsen van practische vaardigheden ten dienste van een goede werkpraktijk niet aan de orde komt. De hbo- of universitair afgestudeerde die tijdens de studie geen kennis gemaakt heeft met onderzoek van problemen, die niet is geleerd een eenvoudige beleidsnota te schrijven kan nog niet als competente professional worden aangemerkt. Is er hier dan sprake van een ernstige tekortkoming in de gevolgde opleiding? Is de overgang van middelbaar student naar universitair afgestudeerde niet juist gericht op de transitie van betrokkene waardoor professionalionaliteit verwerven in de (aanstaande) werkpraktijk een goede basis heeft? Hogere opleidingen hebben behoefte aan een verantwoorde studeeromgeving waartoe goede accommodatie en voldoende leermateriaal onontbeerlijk zijn. Maar dit alleen is nog niet voldoende. Er moet ook sprake zijn van een goede taakomgeving die de mogelijkheden biedt tot het opdoen van praktijkgerichte vaardigheden middels werkcolleges, probleemoplossing, de van belang zijnde randvoorwaarde daarvoor waartoe ook de nodige hulpmiddelen gerekend moeten worden. Specifieke opdrachten, maar ook voorbeelden van projectstructurerering en probleemanalyse moeten toegesneden zijn op vraagstukken die zich in de (toekomstige) werkpraktijk van betrokken personen kunnen voordoen. Voor welke problemen professionals in de beroepspraktijk komen te staan, welke opdrachten tijjdens de studie relevant geacht worden voor de praktijk, welke context geldt voor de probleemoplossing, hoe omgegaan moet worden met ontwerpen, uitvoeren en beheersen van projecten horen nu eenmaal thuis bij de studie op hoger niveau, ongeacht de gekozen studierichting. Als de werkelijkheid in het overheidsbeleid is, dat bewindslieden steeds weer een beroep moeten doen op externe deskundigen (consultants), omdat departementen en andere overheidsorganisaties niet de mogelijkheid hebben intern professionals te raadplegen, is dit voor de overheid reden genoeg zowel hbo opleidingsinstellingen als de universiteit alhier daarvoor in gebreke te stellen. Deskundige externen betrekken bij projecten of anderszins zal altijd noodzakelijk zijn. Het is evenwel niet te vatten dat grote organisaties als departementen niet of nauwelijks over interne consultants op professioneel niveau beschikken die op de diverse gebieden van het overheidsbeleid op grond van gerichte vakkennis en verworven vaardigheden ingezet kunnen worden daar waar zulks noodzakelijk is. Consultants zijn personen die het niveau van de routines overstijgen en in de advieswereld veel ervaring hebben opgedaan. Veranderingen in bedrijven en in overheidsorganisaties vragen steeds meer om projectmatige doorvoering daarvan waardoor betrokkenheid van meer personen en /of partijen daarbij mogelijk wordt. Maar let wel: niet het feit dat meerdere personen of partijen bij de gezamenlijke uitvoering van activiteiten betrokken worden, niet het gegeven dat het geheel een duidelijke tijdsbegrenzing heeft met een duidelijke doelstelling rechtvaardigt het begrip ‘project’, maar wel de uitzonderlijkheid van de opereratie die uitgevoerd zal moeten worden. De bouw van een brug over de Corantijnrivier is een project, maar niet het verstrekken van voedselpakketten aan hulpbehoevenden, evenmin als de “Ringweg’’ ergens in Paramaribo ringvormig is.
Stanley Westerborg
Organisatieanalist
