Charles Montesquieu (1689-1755) was een Franse filosoof. Hij en John Locke zijn de belangrijkste grondleggers van de huidige politieke inrichting van de westerse democratieën. Belangrijk is het leerstuk van Montesquieu over de scheiding der machten. Dit kwam voort uit zijn kritiek op de Franse samenleving in die tijd en dan vooral op de excessen van het absolutisme en despotisme van de Franse koning. Alle staatsmacht was destijds bij de koning geconcentreerd. De grondgedachte van deze leer is dat overheidsmacht gedeelde macht moet zijn om willekeur en onderdrukking van het volk te voorkomen. Deze eis van verdeling van macht heeft met name gestalte gekregen in een stelsel van elkaar wederzijds controlerende, in evenwicht houdende instanties (checks and balances). Volgens dit model bestaan er in een goede staatsinrichting drie machten: een wetgevende macht, een uitvoerende macht en een rechterlijke macht. Het staatsbestuur (de regering, uitvoerende macht) is gebonden aan de wet (legaliteitsbeginsel). De wet vormt ook de grondslag van de macht van het bestuur.
De rechterlijke macht is onafhankelijk. Zij is ook gebonden aan wet en recht. Artikel 141 lid 2 grondwet schrijft voor: “De benoeming van de leden van de Rechterlijke Macht met rechtspraak belast en de Procureur–Generaal bij het Hof van Justitie geschiedt door de regering, na advies van het Hof van Justitie. Deze benoeming zal voor de President, Vicepresident, de leden van het Hof van Justitie en de Procureur –Generaal voor het leven geschieden.”
In de verhouding tussen de uitvoerende macht (regering) en rechterlijke macht bestaat een zekere spanning. De minister van Justitie heeft diverse bevoegdheden en verantwoordelijkheden ten opzichte van de rechterlijke macht o.a. het financieel beleid: voorbereiding van de begroting, de toekenning van budgetten en toezicht op de uitvoering van de begroting. De minister zorgt verder voor de financiën, de financiële voorzieningen, materiele voorzieningen, personele voorziening, infrastructuur. In de praktijk van ons land is de magistratuur in haar totaliteit slechts een rechtsprekend orgaan. Al het overige is zorg van de minister van Justitie. Laatstgenoemde kan de kwaliteit van de juridische dienstverlening en de rechtspraak hierdoor zwaar beïnvloeden middels het niet verstrekken van de broodnodige ‘werkmiddelen’ en niet zorgen voor een doelmatige werkbare ‘bedrijfsvoering en organisatie’ van het geheel rechtsbedrijf. Vanaf 1975 tot en met heden zien wij dan ook dat de rechterlijke macht door opeenvolgende regeringen zwaar is verwaarloosd. Er is nooit een planmatig beleid uitgevoerd ter versterking van de rechterlijke macht en deze doelmatig en efficiënt te doen functioneren.
Vanaf 1975 tot heden is er sprake van een schrijnend tekort aan rechters, griffiers, werkruimten en ‘beschaafde’ gerechtsgebouwen. De werkomstandigheden van onze rechters zijn zeer slecht. Zij zijn overbelast en werken zich kapot. Zij werken onder zeer hoge werkdruk met verwaarlozing van hun gezin. Onze gerechtsgebouwen zijn schriel. Het hoofdgebouw van het Ministerie van Justitie en politie op de hoek van de Henck Arronstraat en Mirandastraat geeft symbolisch weer hoe opeenvolgende regeringen vanaf 1975 de magistratuur grovelijk verwaarloosd hebben en overgeleverd hebben aan vreedzame anarchie.
Is de rechterlijke macht onafhankelijk?
Het ontslag van de minister van Justitie, mw. mr. Dr. J. van Dijk-Silos, spreekt boekdelen. In de geschiedenis van dit land is het voor het eerst dat de magistratuur (Hof van Justitie en Openbaar Ministerie) het vertrouwen in een minister van justitie schriftelijk heeft opgezegd. Communicatie en samenwerking met Van Dijk-Silos was niet meer mogelijk. Het is gebleken dat de magistratuur voor aankoop van o.a. zeep, toiletpapier, bestelbonnen, vervoermiddelen, chauffeurs enz. totaal afhankelijk was en is van de goodwill van de minister! Ook heeft zij als juriste en advocaat zich niet ingezet om de organisatie en de dienstverlening van de magistratuur te verbeteren. Voorwaar een onhoudbare situatie. Een aantasting van de grondwettelijke onafhankelijkheid van de magistratuur. Een orgaan van Staat waarvan de leden voor het leven zijn benoemd om hun onafhankelijkheid te garanderen.
In Nederland heeft men de hierboven genoemde spanning veroorzakende problemen reeds opgelost middels het instellen van een Raad voor de Rechtspraak. Er wordt constant, regelmatig een planmatig beleid gevoerd met beleidsmaatregelen om de rechterlijke macht daadwerkelijk goed en onafhankelijk te doen functioneren. De gerechten hebben een eigen financieel budget en is de minister van Justitie ten opzichte van de volksvertegenwoordiging (parlement) verantwoordelijk voor het financieel budget van de rechterlijke macht. De Raad voor de Rechtspraak voert bijna alle taken uit en de minister houdt slechts toezicht daarop: checks and balances.
Politiek
Tot en met heden heeft geen enkele regering het nodig gevonden om de rechterlijke macht, de magistratuur, daadwerkelijk sterk, doelmatig en met een onafhankelijk financieel budget uit te rusten. Onze rechtsgeleerde architecten en de politiek (onze politieke leiders en regeringsleiders) hebben onze zittende en staande magistratuur nooit een volwaardige plaats gegeven in de “Trias Politica Leer”, in het staatsbestel van Suriname. Wij leven in een ‘rechtstaat’ bestaande uit bijkans 1000 zeer royaal en vorstelijk betaalde volksvertegenwoordigers (DNA-leden, DR-leden en RR-leden) die voor een groot deel tevens ambtenaren zijn. De Nationale Assemblee heeft een eigen financieel budget en de leden reizen de hele wereld rond op zoek naar conferenties en pretparken. De voorzitster van onze DNA spant daarin de kroon. Immers, onze parlementariërs dragen het gebouw van de regering en moeten daarom met staatsgelden goed in de watten worden gelegd. Bovendien hebben zij het kruis bij zich om zichzelf daarmee van alle staatsprivileges en staatsfinanciële vergoedingen vorstelijk te laten voorzien. De rechterlijke macht heeft slechts 19 rechters, geen eigen financieel budget en de minister van Justitie is de ‘supplier’ en ‘watchdog’. De rechterlijke macht kan met 19 rechters en met zulke slechte werkomstandigheden echt geen heldendaden voor land en volk verrichten.
Leendert Doerga
