Suriname heeft slapeloze nachten. Steek een thermometer in zijn billen en je zal zien dat het land koorts heeft. Suriname is ziek. De ziekteverschijnselen zijn de waardedaling van de Surinaamse dollar en het verlies van vertrouwen in de economische capaciteiten van de regeerders die deze nadelige situatie hebben veroorzaakt en worden gezien als oneerlijk. Door het verlies van vertrouwen heeft de patiënt geen zin meer om in de ochtend uit bed te stappen. Hij voelt zich ellendig. Is dit zijn eigen schuld? Kan je de schepelingen de schuld geven als de schipper met zijn schavuiten het schip op de klippen heeft gestuurd? De schipper heeft geen andere medicijn dan pappen en nathouden. Ondertussen dreigen er twee complicaties die de ellende voor de patiënt (lees: de middenklasse) kunnen verergeren: de verwachte toename van zelfmoord en criminaliteit. Dit stuk gaat hierover.
Het is een ervaringsfeit dat economische crises schadelijk zijn voor de gezondheid. Ze gaan samen met een toename van depressie, angst, slapeloosheid, alcoholmisbruik en zelfmoordgedrag. De belangrijkste risicofactoren zijn werkloosheid, schulden, baanonzekerheid, gebrek aan sociale steun en instabiele huisvesting. Vooral mannen in de beroepsleeftijd komen in onderzoeken naar voren als de personen die bijzonder risico lopen evenals groepen die voorafgaand aan de economische crisis om uiteenlopende redenen al kwetsbaar waren. Bezuinigingsmaatregelen en een slecht ontwikkeld sociaal vangnet verhogen de schadelijke effecten van de economische crisis op de gezondheid. Het zal duidelijk zijn dat het beleid gericht moet zijn op de aanpak van de bovengenoemde risicofactoren om de negatieve gevolgen van de economische crisis op de gezondheid aan te pakken. In Suriname zullen vooral huisartsen sterk geconfronteerd worden met de negatieve gevolgen van de crisis op de gezondheid. Ze kunnen zich dus voorbereiden op de toename van zelfmoorgedrag. Bij elke patiënt die door de economische crisis wordt getroffen, dienen zij het verlangen om te sterven bespreekbaar te maken en te houden.
De gevolgen van de economische crisis voor de gezondheid zijn niet voor iedereen dezelfde. De veerkracht en weerbaarheid van de persoon of de groep bepaalt de uitkomst. Belangrijk hierbij is het begrip sociaal kapitaal. Het hebben van hechte familiebanden, goede sociale contacten, een hoger opleidingsniveau en de middelen die men daardoor ter beschikking heeft, bieden bescherming tegen de klappen van de economische crisis. Hoewel er een verband is tussen de toename van zelfmoordcijfers en situaties zoals werkloosheid, huisuitzettingen en schuldenlast, is een economische crisis meestal niet direct dodelijk. Vaak zit er een sluimerende of bestaande psychiatrische stoornis tussen, zoals depressie of alcoholmisbruik, al dan niet verergerd door de economische crisis. Het verlies van werk of huisvesting en hoge schulden is dan de trigger van zelfmoord, de druppel die de emmer doet overlopen. Huisartsen moeten bij sociale problemen dus vragen naar depressie en middelenmisbruik.
Het is bekend dat tijdens economische crises misdaad kan pieken. Economische crisis is meer armoede is meer misdaad. ‘Tijdens periodes van economische stress kan het aantal gevallen van diefstal en overvallen verdubbelen, en nemen moord en autodiefstallen ook toe.’ Dit staat in het rapport van de Verenigde Naties: ‘Monitoring van de impact van de economische crisis op de misdaad’, gepubliceerd in 2012. Het rapport legt een duidelijke link tussen economische factoren en de ontwikkeling van criminaliteit. Economische stress prikkelt personen tot crimineel gedrag. Personen worden door de geldcrisis extra gemotiveerd tot crimineelgedrag. Deze criminaliteit komt bovenop de gebruikelijke ‘gelegenheid maakt de dief’ criminaliteit, dat wil zeggen de notoire criminelen die te allen tijde op zoek zijn naar aantrekkelijke doelwitten met weinig beveiliging. Het rapport zegt dat naast economische factoren ook de aanwezigheid van jeugdbendes, de beschikbaarheid van wapens, drugs- en alcoholgebruik en de effectiviteit van de rechtshandhaving allemaal een belangrijke rol spelen in het mogelijk maken en beteugelen van criminaliteit.
Ook hier is er geen direct verband tussen economische crisis (armoede) en criminaliteit. Bij sommige groepen is er een toename, bij andere niet. Dit heeft te maken met een reeds bestaande criminele inborst die door de crisis tevoorschijn komt.
De toename van de criminaliteit komt met een zekere vertraging, in het onderhavige onderzoek een kleine vijf maanden na de economische crisis. Er wordt ook opgemerkt dat de relatie tussen criminaliteit en economie niet per se eenrichtingsverkeer is. Het kan ook zijn dat de criminaliteit zelf van invloed is op de economische resultaten, bijvoorbeeld als een hoog niveau van gewelddadige criminaliteit ondernemers ervan weerhoudt om te investeren vanwege het slechte economische klimaat.
In het licht van bovenstaande is het de verwachting dat de economische crisis na verloop van tijd ook tot uiting zal komen in de zelfmoord- en criminaliteitsstatistieken van Suriname. Burgers hoeven van de overheid niet veel te verwachten. De staatskas is immers als een kip helemaal kaal geplukt, er valt niets meer te plukken. Op de bodem van de kas zijn alleen nog mooie woorden overgebleven, maar geen geld voor goede preventieprogramma’s. Het is zelfs zo dat de schepelingen moeten pompen om de soezende schipper niet te laten verzuipen. Zo gaat het. De burgers zullen het dus zelf moeten doen, door waakzaam te zijn en elkaar te steunen en te beschermen tegen criminelen. En ter preventie van zelfmoord moeten mensen met psychische problemen of overmatig alcohol- en drugsgebruik in verband met verlies van werk, huisvesting of schulden, worden aangemoedigd om hulp te zoeken en te praten over hun problemen. Solidariteit werkt in alle gevallen preventief. Hopelijk kan de verwachte opwaartse trend van zelfmoord en criminaliteit hierdoor worden afgebogen.
D. Balraadjsing (uit Nederland)
