Een mato is een traditionele marronvertelling. Een mato heeft altijd een verborgen boodschap, waar je iets uit kunt leren. De mato is een combinatie van vertellingen, die worden ondersteund door zang, dans en drum. Binnen de mato heb je twee hoofdkarakters, de ‘toliman’ (verteller) en de ‘pikiman’ (regisseur). De toliman vertelt een lang verhaal. Het publiek mag in het verhaal springen. De persoon roept dan: ‘mi ben drape’ (ik was ook daar!). De pikiman zorg dat het geheel geordend verloopt. ‘Dit project hebben wij van Okanisie Pikien geschreven om bewustwording te creëren in Suriname. Bewustwording in die zin dat wij als bevolking ervoor zorg moeten dragen dat onze cultuur en tradities overgedragen moeten worden op de jongere generaties. Er gaat teveel kennis verloren doordat wij te weinig bezig zijn met de vorming van onze jeugd. Het project biedt jongeren de mogelijkheid hun talent te ontdekken en verder te ontwikkelen. Deze kunnen zij later gebruiken om onze cultuur over te dragen.’
De afgelopen 3 maanden is er gewerkt met een groep van 15 jongeren uit het district Marowijne. Bijzonder is dat alle meisjes uit de groep op 1 na uit Albina komen. Alle jongens komen uit Moengo. ‘We hebben een diverse groep met verschillende culturele achtergronden. Dit is ook terug te horen in de verhalen geschreven door de jongeren. De groep heeft een trainingsproces van 5 weken doorlopen en heeft inmiddels al 3 optredens achter de rug. Wij hebben gewerkt met prominente trainers uit de theater wereld en houders van traditionele kennis, zoals Obed Kanape (voordrachtskunstenaar) en Jose Tojo (theatermaker en lid culturele vereniging Kifoko).’
Het gehele project is mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse ambassade en het Johan Ferrier Fonds. Op 10 oktober 2015, Dag der Marrons, is de eerste fase van het trainingsprogramma afgesloten met een ‘langa toli’ in de Palmentuin. Deze afsluiting betekent niet het einde van dit project. In de tweede fase van het project zal gewerkt worden aan verdieping van de trainingen en een vakantieprogramma, waarin de huidige vertellers hun kennis over zullen dragen aan een nieuwe groep in Marowijne.
Okanisie Pikien herdacht de Dag der Marrons op een bijzondere wijze. ‘Onze voorouders hebben een bittere strijd geleverd, zodat wij vandaag vrij konden zijn. Zij hebben in deze strijd veel kennis uit Afrika behouden en aan ons overgedragen. Deze kennis mag niet verloren gaan. Het is belangrijk dat de jeugd weet waar zij vandaan komen. Alleen dan kunnen zij hun pad voor de toekomst uitstippelen. Wij vergeten niet wat onze voorouders voor ons hebben opgeofferd. Vandaag aan de dag is het aan ons om offeranden te brengen voor onze kinderen’, stelt Okanisie Pikien.
