Onlangs maakte hij weer bekend dat onderwijs van lagere school tot universiteit staatszorg zou zijn. Maak kennis met Ibrahim Traoré, de retrorevolutionair van Burkina Faso. De jongste leider van Afrika is het gezicht van de veranderende geopolitiek van het continent. Traoré haalt met stijgende regelmaat het wereldnieuws.
Vier decennia geleden stond een 34-jarige legerkapitein uit Burkina Faso voor de Algemene Vergadering van de VN en eiste een nieuwe wereldorde. De toespraak, die met belangstelling werd gevolgd door jongeren in heel West-Afrika, luidde de geboorte in van een revolutionair icoon dat soms de “Che Guevara van Afrika” wordt genoemd. Thuis was Thomas Sankara, die het jaar ervoor door een staatsgreep aan de macht was gekomen, begonnen aan een radicaal programma van nationale zelfredzaamheid. Op het wereldtoneel probeerde hij “Burkina Faso te zalven tot de voorhoede van de Derde Wereld”, zoals de Amerikaanse ambassadeur bij de VN schreef.
Sankara werd slechts drie jaar later door zijn legercollega’s vermoord. Maar zijn geest leeft voort in Burkina Faso’s laatste militaire leider, Ibrahim Traoré, een legerkapitein die in 2022 op 34-jarige leeftijd door een staatsgreep aan de macht kwam. In eigen land probeert Traoré de verspreiding van de jihadistische opstand een halt toe te roepen en tegelijkertijd het economische beleid van Sankara nieuw leven in te blazen in wat hij een “progressieve volksrevolutie” noemt.
In het buitenland is hij uitgegroeid tot een van Afrika’s meest prominente voorvechters van een multipolaire wereld en het gezicht van de tripartiete Alliantie van Sahelstaten (AES), een antiwesters regionaal blok dat vorig jaar met buurlanden Mali en Niger werd gevormd. Net als zijn collega-militaire leiders in de Sahel is Traoré’s hoogste prioriteit het beteugelen van de verspreiding van het jihadisme met militaire middelen en weigert hij elke dialoog met de militanten. Het is moeilijk te zeggen hoe dat zal verlopen. Zijn regering lijkt de controle te hebben over Ouagadougou, de hoofdstad, en de omgeving, waar aanslagen zeldzaam zijn. Maar het is vrijwel onmogelijk om de beweringen van het regime over glorieuze overwinningen elders in het land te verifiëren, waar het geen monopolie op geweld heeft.
Veel meer dan in Mali en Niger is de junta in Burkina Faso een onemanshow. Alle oppositie activiteiten zijn verboden. Hoewel de president aanvankelijk beloofde de macht uiterlijk in 2024 aan burgers over te dragen, zal hij nu tot ten minste 2029 aan de macht blijven. Bijna twee jaar nadat een poging tot staatsgreep Traoré ertoe aanzette het leger te zuiveren, lijkt het veiligheidsapparaat hem onder de duim te houden. Critici, of door het Westen gesteunde “vijanden”, zoals Traoré ze noemt, worden ofwel gevangengezet ofwel naar het front gestuurd in de strijd tegen jihadisten. Hij is er zorgvuldig op gebrand zijn imago te cultiveren. Op billboards in Ouagadougou is hij te zien terwijl hij fabrieken opent en buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders ontmoet. Bij de inauguratie van de Ghanese president in januari 2025 verscheen Traoré met een pistool, zijn kenmerkende rode baret en militaire handschoenen, en werd hij met luid gejuich begroet.
Rusland, dat kort na zijn machtsovername militaire adviseurs naar Ouagadougou stuurde, heeft mogelijk bijgedragen aan zijn populariteit. Veel van wat Traoré doet, is duidelijk bedoeld om vergelijkingen met Sankara uit te lokken, die nog steeds wordt verafgood in Burkina Faso. Net als zijn idool zou Traoré zijn presidentiële salaris hebben afgewezen en de nederige militaire rang van kapitein hebben behouden.
Volgende maand zal hij een mausoleum openen op de plek waar Sankara werd vermoord. De parallellen met Sankara gaan verder dan oppervlakkige poses. Net als Sankara streeft Traoré ernaar de economische zelfredzaamheid te vergroten en corruptie uit te roeien. Vorig jaar lanceerde de jonge leider de eerste staatsbank van het land. Zijn regering heeft twee mijnen genationaliseerd, gedreigd vergunningen van buitenlandse bedrijven in te trekken en goud van een Canadees bedrijf in beslag genomen.
Een belangrijk “landbouwoffensief”, gericht op het bereiken van voedselsoevereiniteit tegen het einde van het jaar, verbiedt de export van basisproducten, waaronder rijst. De regering deelt gratis tractoren uit aan boeren. Het landbouwinitiatief moet nog van de grond komen. Een harde en veelbesproken campagne tegen corruptie lijkt vruchten af te werpen.
Het is onduidelijk hoe populair Traoré werkelijk is. Gegevens van Afrobarometer, een opiniepeiler, tonen aan dat de oppositie tegen het militaire bewind in 2023 in Burkina Faso verder was afgenomen dan in welk ander Afrikaans land dan ook, met uitzondering van Mali. Maar dergelijke sentimenten zijn nauwelijks betrouwbaar gezien het gebrek aan oppositie of vrije pers. Uiteindelijk lijken de compromisloze instincten van de jonge leider het land eerder te schaden dan te herstellen. De regering hoopt dat haar landbouwinitiatieven het gat in de voedselhulp zullen opvullen dat is ontstaan door de bezuinigingen op westerse hulp. Maar “als je wilt boeren, heb je toegang tot land nodig”, merkt een hulpverlener in Ouagadougou op.
De weigering van Traoré om een dialoog met jihadisten te ondersteunen, maakt dat moeilijker. Hij lijkt ook niet ontvankelijk voor kritiek. In een vurige toespraak op 1 april waarschuwde Traoré voor een herhaling van “de gebeurtenissen van ’87” (toen Sankara werd vermoord). Buitenlandse mogendheden, zo suggereerde hij, smeedden een complot om hem ten val te brengen, wat de arrestatie van nog meer “verraders” zou vereisen. Dat voorspelt weinig goeds voor Burkina Faso of de regio.
Intussen krijgen we verkiezingen in Suriname, waar we nooit de militaire weg op zullen gaan, ondanks het feit dat sommige politici zich toch hijsen in een militair pak. Een aantal nieuwe politici maakt zich op, maar een reïncarnatie van goede staatsmannen is nergens te ontwaren.
