Guyana roept Amerikaanse steun in terwijl spanningen met Venezuela escaleren over een grensconflict dat decennialang sluimert. De olierijke Essequibo-regio staat centraal in een geschil dat dreigt uit te monden in een militair conflict, met verstrekkende gevolgen voor de internationale oliehandel en geopolitieke stabiliteit.
Geschiedenis van het grensgeschil
De wortels van het grensgeschil tussen Venezuela en Guyana liggen diep verankerd in de koloniale geschiedenis. In 1899 werd een arbitragebesluit door een internationaal panel afgekondigd, waarbij de Essequibo-regio formeel aan Brits-Guyana (het latere Guyana) werd toegewezen. Dit besluit erkende de westgrens van Guyana als internationaal bindend. Toch bleef Venezuela betwisten dat dit arbitrageproces legitiem was, bewerend dat het gebied – inclusief de offshoregebieden – onrechtmatig van hen was afgenomen.
Venezolaanse standpunt over het Essequibo-gebied
Het Venezolaanse standpunt over het Essequibo-gebied is gebaseerd op historische claims en territoriale geschillen met Guyana. Venezuela betwist de soevereiniteit over het Essequibo-gebied, dat ongeveer twee derde van het grondgebied van Guyana beslaat. De Venezolaanse regering beschouwt het gebied als onderdeel van haar grondgebied, verwijzend naar koloniale verdragen en historische kaarten uit de 19e eeuw.
Het geschil gaat terug tot het Verdrag van Genève in 1966, waarin werd overeengekomen dat de kwestie via diplomatieke middelen zou worden opgelost. Venezuela heeft herhaaldelijk zijn aanspraken op het gebied herbevestigd, vooral na de ontdekking van olie- en gasreserves in de regio.
Venezuela heeft ook bezwaar gemaakt tegen de activiteiten van internationale oliebedrijven in het gebied, waaronder ExxonMobil, en heeft de Verenigde Naties en andere internationale organisaties opgeroepen om tussenbeide te komen. Het land pleit voor bilaterale onderhandelingen met Guyana om het geschil op te lossen, terwijl Guyana de zaak heeft voorgelegd aan het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag.
Essequibo, een uitgestrekt junglegebied dat ongeveer tweederde van Guyana omvat, is rijk aan natuurlijke hulpbronnen, waaronder goud, diamanten en, sinds recent, aanzienlijke olievoorraden. Hoewel het geschil lange tijd op de achtergrond speelde, kwam het in 2015 weer onder de aandacht toen ExxonMobil grote olievelden ontdekte in de offshoregebieden nabij Essequibo. Sindsdien heeft Venezuela zijn territoriale claims hernieuwd, wat leidde tot toenemende spanningen.
De huidige crisis
In december 2022 kondigde Venezuela een nieuwe kaart van zijn territorium af, waarop Essequibo als Venezolaans grondgebied werd aangeduid. Deze actie werd door Guyana veroordeeld als een schending van internationaal recht en de soevereiniteit van het land. Tijdens diplomatieke gesprekken tussen beide landen in januari 2023 bereikten ze geen overeenstemming, waarna Venezuela militaire manoeuvres langs de grens uitvoerde en Guyana zijn burgerbevolking waarschuwde zich voor te bereiden op een mogelijke escalatie.
Op 18 februari 2023 liep de situatie verder uit de hand toen zes Guyaanse militairen gewond raakten bij een vuurgevecht met gewapende mannen vanaf de Venezolaanse kant van de Cuyuni-rivier. Volgens Guyanese autoriteiten waren de soldaten op een routinebevoorradingsmissie toen ze werden aangevallen. Hoewel er nog geen duidelijkheid is over de identiteit van de aanvallers, wijst Guyana Venezuela aan als verantwoordelijk voor deze provocatie.
Economische belangen en geopolitieke risico’s
De Essequibo-regio is niet alleen strategisch belangrijk vanwege zijn enorme natuurlijke hulpbronnen, maar ook vanwege zijn potentieel om Guyana tot een van de grootste olielanden van Latijns-Amerika te maken. Sinds de eerste olieproductie in 2019 is Guyana’s economie sterk gegroeid, met een verwachte productie van meer dan 1 miljoen vaten per dag tegen 2027. ExxonMobil, een Amerikaanse oliegigant, speelt hierin een cruciale rol en exploiteert de meeste velden.
Venezuela daarentegen kampt al jaren met economische stagnatie en sancties van de Verenigde Staten en Europa, die voornamelijk gericht zijn tegen het regime van president Nicolás Maduro. Een invasie van Guyana zou naar verwachting niet alleen leiden tot verhoogde sancties, maar ook tot een exodus van internationale oliebedrijven uit zowel Guyana als Venezuela. Erik Broekhuizen van Poten & Partners waarschuwt dat een militaire escalatie “een dubbele negatieve uitwerking” zal hebben: het zou de groeiende olie-export van Guyana stilleggen en tegelijkertijd Venezolaanse ladingen terugduwen naar de schaduwvloot.
Amerikaanse betrokkenheid
Guyana heeft de Verenigde Staten om militaire bijstand gevraagd om zijn grenzen te verdedigen. Hoewel Washington officieel neutraal blijft, is het onwaarschijnlijk dat de VS passief zal blijven toekijken. De Amerikaanse regering heeft een strategisch belang bij het behoud van de olieproductie in Guyana, vooral omdat het de controle over de olierijke bronnen van Venezuela verloor na de komst van Hugo Chávez in 1999. Een invasie van Guyana door Venezuela zou niet alleen de regionale stabiliteit bedreigen, maar ook de Amerikaanse invloed in het Caribisch gebied ondermijnen.
Desondanks blijft een direct militair ingrijpen door de VS riskant. Een oorlog zou niet alleen kostbaar zijn, maar ook de al fragiele economie van Venezuela verder destabiliseren. Bovendien zou een langdurig conflict de olieprijzen wereldwijd doen stijgen, wat nadelig is voor de mondiale economie.
Wat nu?
Terwijl de spanningen blijven oplopen, blijft de internationale gemeenschap druk uitoefenen op beide partijen om een diplomatieke oplossing te vinden. De Verenigde Naties en de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) hebben reeds aangeboden te bemiddelen. Echter, met de historische claims van Venezuela en de economische belangen van Guyana lijkt een vreedzame oplossing moeilijk binnen handbereik.
Als Venezuela daadwerkelijk besluit tot een invasie over te gaan, zal dit niet alleen een humanitaire crisis veroorzaken, maar ook een nieuw hoofdstuk openen in de geopolitieke strijd om controle over de energiebronnen van Latijns-Amerika. Voorlopig blijft de wereld gespannen toekijken hoe dit conflict zich zal ontwikkelen.
