De band tussen Nederland en Suriname blijft zich ontwikkelen, gevoed door een gedeeld verleden, gemeenschappelijke taal en de grote Surinaamse diaspora in Nederland. In een recente brief aan de Tweede Kamer schetst het ministerie van Buitenlandse Zaken de actuele ontwikkelingen in Suriname en de samenwerking tussen beide landen. Dit artikel belicht de belangrijkste thema’s uit deze brief, zoals politieke ontwikkelingen, economische hervormingen, mensenrechten, het slavernijverleden en de intensivering van bilaterale samenwerking.
Politiek: Verkiezingen en onafhankelijkheid in het vizier
2025 is een cruciaal jaar voor Suriname. Op 25 mei vinden parlementsverkiezingen plaats, waarbij voor het eerst een evenredig kiesstelsel wordt toegepast. Het Constitutioneel Hof oordeelde in 2022 dat het oude districtenstelsel discriminatoir was vanwege de onevenredige stem- en zetelverdeling. De komende maanden worden partijprogramma’s gepresenteerd, terwijl internationale waarnemers van de Organisatie Amerikaanse Staten (OAS), CARICOM en de EU zijn uitgenodigd om de verkiezingen te monitoren.
Later dit jaar viert Suriname ook zijn 50-jarige onafhankelijkheid. Sinds 2020 staat het land onder leiding van president Chan Santokhi, die een coalitieregering vormt met de Vooruitstrevende Hervormings Partij (VHP), de Algemene Bevrijdings- en Ontwikkelings Partij (ABOP) en Pertjajah Luhur (PL). De Nationale Partij Suriname (NPS) stapte in 2023 echter uit de coalitie, wat spanningen veroorzaakte.
Een belangrijke mijlpaal was de definitieve veroordeling van Desi Bouterse en vier medeverdachten in december 2023 voor hun rol in de Decembermoorden. Hoewel Bouterse voortvluchtig was en overleed voordat hij zijn straf kon uitzitten, markeert dit vonnis een belangrijke stap in de strijd tegen straffeloosheid.
Economische hervormingen: Stabiliteit en uitdagingen
Toen president Santokhi in 2020 aantrad, kampte Suriname met ernstige economische problemen. Met steun van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) lanceerde hij een driejarig hervormingsprogramma van 688 miljoen dollar. Dit programma bracht ingrijpende sociaaleconomische en begrotingshervormingen met zich mee, zoals het afschaffen van subsidies op elektriciteit en water. Hoewel dit leidde tot prijsstijgingen van eerste levensbehoeften, resulteerden de maatregelen in een aanzienlijke verbetering van de economie. Volgens de Wereldbank groeide het BBP in 2024 met 2,9%, terwijl de inflatie daalde van 34,9% in 2020 naar 17,2% in 2024. Ook de overheidsschuld nam af, van 146,4% van het BBP in 2020 naar een geschatte 87,2% in 2024.
Deze hervormingen leidden echter ook tot onvrede onder de bevolking. In februari 2023 braken gewelddadige protesten uit, een zeldzaam verschijnsel in Suriname. De regering werkte ook aan het herstructureren van schulden met bilaterale schuldeisers en versterkte het toezicht op de financiële sector. De Centrale Bank kreeg een onafhankelijker positie om te voldoen aan internationale standaarden tegen witwassen en terrorismefinanciering.
Een spannend perspectief is de exploitatie van een olieveld voor de Surinaamse kust, aangekondigd door TotalEnergies en APA Corporation in oktober 2024. Het Surinaamse staatsoliebedrijf wil 20% van de ontwikkeling financieren, en de eerste olie-inkomsten worden rond 2028 verwacht. De besteding hiervan zal een belangrijk verkiezingsthema zijn/
Mensenrechten en slavernijverleden: Een delicaat traject
In Suriname kunnen maatschappelijke organisaties, zoals vakbonden, mensenrechtenverdedigers en journalisten, vrijelijk opereren. Nederland ondersteunt initiatieven gericht op LHBTQI+-acceptatie en projecten voor vrouwenrechten via het decentrale mensenrechtenbudget. Toch moet Suriname nog uitvoering geven aan vonnissen van het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens over de erkenning van rechten van inheemse en tribale volken.
Het slavernijverleden blijft een gevoelig maar essentieel onderwerp in de relatie tussen Nederland en Suriname. In december 2022 bood toenmalig minister-president Mark Rutte excuses aan voor het handelen van de Nederlandse staat in het slavernijverleden. Koning Willem-Alexander herhaalde deze excuses tijdens zijn bezoek aan Suriname in juli 2023. Om de dialoog te bevorderen, stelde Nederland €66,6 miljoen beschikbaar: €33,3 miljoen voor maatschappelijke initiatieven en €33,3 miljoen voor beleidsintensiveringen.
Een Speciaal Gezant Slavernijverleden voerde tussen maart 2023 en juli 2024 zeven missies uit naar Suriname om nazaten van tot slaaf gemaakten en andere betrokkenen te spreken. Suriname heeft het voornemen om een platform op te richten waarin vertegenwoordigers van de meest betrokken groepen deelnemen. Tot die tijd blijft de dialoog in het eigen tempo van Suriname doorgaan.
Bilaterale samenwerking: Van Makandra tot handel
De samenwerking tussen Nederland en Suriname vindt vorm in diverse initiatieven, zoals het Makandra-programma. Dit programma faciliteert kennisoverdracht op terreinen als goed bestuur, rechtsstaat, klimaatadaptatie en sociale diensten. Sinds 2021 maakte Makandra 52 projecten mogelijk, variërend van de versterking van de Centrale Bank en Belastingdienst tot samenwerking op justitieel gebied en klimaatadaptatie.
Op handelsgebied blijft Suriname een relatief kleine partner voor Nederland. In 2023 bedroeg de Nederlandse export naar Suriname €230 miljoen, voornamelijk zuivelproducten en machines. De import van Suriname naar Nederland was €22 miljoen, met vis, groenten en fruit als belangrijkste producten. Ondernemen in Suriname blijft uitdagend vanwege de kleine markt en een ingewikkeld vestigingsklimaat, maar Nederland biedt ondersteuning via subsidies en instrumenten zoals Private Sector Development-middelen.
Veiligheid en justitie: Grensoverschrijdende samenwerking
De samenwerking op het gebied van justitie en veiligheid is van groot belang vanwege intensief personenverkeer, grensoverschrijdende criminaliteit en ondermijning. Suriname is een belangrijk doorvoerland voor cocaïne en staat centraal in de Rijksbrede internationale ondermijningsaanpak. Nederland heeft een politieliaison en douane-attaché in Paramaribo gestationeerd om de samenwerking te versterken.
In december 2024 tekenden beide landen een Memorandum of Understanding (MoU) ter implementatie van een douaneverdrag uit 2004. Dit vergemakkelijkt informatie-uitwisseling en samenwerking bij drugshandhaving. Nederlandse speurhonden en trainingsprogramma’s spelen hierbij een cruciale rol.
Cultuur en onderwijs: Duurzame samenwerking
Cultuur blijft een belangrijke pijler in de relatie tussen Nederland en Suriname. Suriname is één van de 24 prioriteitslanden in het Internationaal Cultuur Beleidskader (ICB) 2025-2028. De samenwerking strekt zich uit over film, dans, podiumkunsten, erfgoed en literatuur. Nederland ondersteunt capaciteitsopbouw en verbeterde toegang tot koloniale objecten in Nederlandse musea.
Op onderwijsgebied werd in 2023 een Memorandum of Understanding (MoU) getekend om samen te werken aan onderwerpen als beleidsversterking, institutionele capaciteitsopbouw en betere aansluiting op de arbeidsmarkt. Nederlandse kennisinstellingen spelen hierbij een actieve rol.
Conclusie: Een dynamische toekomst
De relatie tussen Nederland en Suriname blijft zich ontwikkelen, met een focus op economische stabiliteit, mensenrechten, culturele samenwerking en veiligheid. Hoewel uitdagingen blijven bestaan, bieden initiatieven zoals Makandra en de dialoog over het slavernijverleden kansen voor verdere versterking van de banden. Met de komende verkiezingen en de 50-jarige onafhankelijkheid in zicht, staat Suriname op het punt een nieuwe fase in te gaan. De samenwerking met Nederland kan hierbij een belangrijke rol spelen.
