Amerikaanse schoonmaak van de overheid

In Suriname is onlangs het zwaar mislukte public sector reform (psr) programma uitgevoerd. Het was een psr op zijn kop waar alles ondersteboven was.  De Surinaamse overheid is al sinds de jaren ‘70 overvol door het wint-wai-lani-pai beleid van de regeringen onder NPS. De NPS had geen beleid van ondernemerschap ontwikkeld, omdat ondernemers niet tot hun achterban behoorden. Ook de landbouw stimuleerden ze niet, landbouwers behoorden niet tot de achterban. Dat betekent dat de NPS nooit het ontstaan van bedrijven heeft gestimuleerd en indirect heeft deze partij dus ook geen werkgelegenheid bevorderd. 

Maar de mensen die meerderjarig werden, die moesten een inkomen hebben. Daarvoor werd eerst het project Werkverschaffing uitgevoerd. Tegelijk werden mensen in dienst genomen op plekken waar ze niet nodig waren, maar waar de politiek wel invloed had: bij de ministeries. 

Andere politieke partijen zoals de VHP en de KTPI deden op den duur ook mee aan de mode en zodoende hebben we nu een overheidsapparaat dat voor 70% overbodig is. Al aan het eind van de jaren ’70 kwamen deskundigen tot de vaststelling dat overheid propvol was. Er moest een reorganisatie plaatsvinden van het overheidsapparaat. Maar wat doe je dan met de mensen die vrijkomen? 

Surinaamse regeringen hebben achter elkaar nooit echt ondernemerschap gestimuleerd. Ad hoc hebben ze wel maatregelen getroffen om het bedrijven naar hun zin te maken zoals we nu een aantal fondsen hebben waar kleine en middelgrote bedrijven hun kapitaal kunnen gaan halen. In 1983 werden de maatregelen in de Personeelswet getroffen om het ambtenarenapparaat te saneren. Toen werd aan het rijtje van redenen op grond waarvan aan een ambtenaar ontslag wordt verleend uitgebreid met “wegens het in het belang van de dienst ondernomen algehele reorganisatie, inkrimping en sanering van de Staatsdienst”. Vanaf toen was het dus mogelijk om groepen ambtenaren te ontslaan na een reorganisatie. Dat betekent dat afdelingen komen weg te vallen, worden samengevoegd of andere en minder taken krijgen. Daarbij komt dan ook inkrimping kijken of ontslag van het totale personeel. 

Sanering betekent dat de overheid een aantal aanvankelijke overheidstaken afstoot of afschaft. Bij een psr programma zijn deze begrippen ook belangrijk. 

Maar het begint allemaal met de cruciale vraag: welke diensten moet de staat aan de burger verlenen in 2025? En welke diensten zullen we niet meer doen? En met betrekking tot de eerste vraag: hoeveel mensen heb ik nodig om mijn nieuwe huishouding te draaien? Bij de laatste psr van de net afgetreden minister zijn deze belangrijke vragen niet beantwoord. Wat er in principe dus is gebeurd is dat aan een aantal mensen dat geen baan meer bij de overheid op prijs stelt, ontslag te verlenen of tijdelijke dienstbetrekkingen te aborteren. 

In 1983 werd ook in de Personeelswet ingevoegd dat op grond van een verklaring van de president, dat het algemeen belang van de dienst een algehele reorganisatie, inkrimping en sanering vordert, aan een of meer landsdienaren dan wel aan een of meer groepen van landsdienaren ontslag kan worden verleend. Ontslag wegens sanering van de Staatsdienst kan aan een landsdienaar, die daartoe schriftelijk de wens te kennen geeft, na goedkeuring door de Raad van Ministers of een door deze aan te wijzen orgaan, worden verleend met ingang van de eerste dag van de kalendermaand volgende op die, waarin het verzoek is ingekomen.  

In geval van zo een ontslag wordt aan de ambtenaar het laatstelijk genoten salaris  toegekend gedurende een tijdvak van ten hoogste 18 maanden. We zien dus dat een algehele reorganisatie, inkrimping en sanering van de staatsdienst een aangelegenheid is van de president dus van de politiek (in deze de VHP). 

Er is 1 reden voor een algehele reorganisatie, inkrimping en sanering van de staatsdienst: het algemeen belang van de dienst. De vaststelling van dit is in handen van de president. De mogelijkheden zijn er in de wet, maar garanties voor de ambtenaren zijn er niet, behalve als men zelf weggaat: dan krijgt men nog anderhalf jaar salaris. 

Een president kan zo’n project puur partijpolitiek bekijken, dus vanuit het oogpunt van de verkiezingen, zo’n besluit nooit nemen in zijn eerste termijn, want een tweede termijn is in de Surinaamse politiek mogelijk. Een derde termijn bestaat niet, de tweede termijn is as far as you can go. Een dergelijk besluit kan een president in de tweede termijn nemen, want dan is de kans toch groot dat hij de verkiezingen zal verliezen. 

Maar het schijnt nu dat in Amerika er ook sprake is van een groot ambtenarenapparaat. De nieuwe president Trump die heeft met een dikke zwarte stiftpen een executive order getekend waarin hij alle ambtenaren van de federale overheid een aanbod doet, behalve de politie, de brandweer en de ordetroepen die de immigrantenzaken aanpakken. Het aanbod is dat als ambtenaren van de federale overheid kiezen om thuis te blijven, hun ontslag zal worden geaccepteerd en dat ze een ontslagvergoeding krijgen van (minimaal) 6 maanden loon. Vakbonden die federale werknemers vertegenwoordigden, veroordeelden het aanbod onmiddellijk. 

Trump heeft beloofd de regering radicaal te hervormen, inclusief het aanzienlijk inkrimpen van de federale beroepsbevolking en het bezuinigen op biljoenen dollars aan uitgaven – een agenda die zijn regering in razend tempo probeert te implementeren. Sinds vrijdag heeft de Amerikaanse president een tiental onafhankelijke waakhonden van de federale overheid ontslagen, evenals Gwynne Wilcox, een hoge functionaris bij de National Labour Relations Board (NLRB), die haar ontslag omschreef als “ongekend en illegaal”. 

Maandag besloot de regering alle subsidies en leningen van de federale overheid te bevriezen – een poging die een rechter dinsdag blokkeerde. De Amerikaanse Federatie van Overheidsmedewerkers hekelde de laatste stap. De voorzitter van de vakbond voerde aan dat het aanbod een poging was om werknemers die niet als loyaal aan de nieuwe regering worden beschouwd, onder druk te zetten om hun baan op te zeggen – wat voor onrust in de federale programma’s zou kunnen zorgen. Het massale vertrek van federale werknemers – van eerstelijns gezondheidswerkers tot de functionarissen die belast zijn met het verwerken van leningen voor huizenkopers of kleine bedrijven – zou verstrekkende gevolgen kunnen hebben voor Amerikanen. De New York Times meldde dat dit het Amerikaanse leven op grote schaal ernstig zou kunnen ontwrichten, inclusief de meeste voordelen die traditioneel ‘welzijn’ worden genoemd – waaronder Medicare, sociale zekerheid en voedselbonnen – evenals reizen, belastingaangiften, de normale functie van nationale parken en nationale musea, paspoortvernieuwingen, medisch onderzoek, andere vormen van wetenschap, de inspecteurs en toezichthouders die ervoor zorgen dat voedsel, water en farmaceutische medicijnen veilig zijn om te consumeren, en zelfs het accuraat functioneren van de Nationale Weerdienst. 

We dachten wat te kunnen leren van grote broer, niet dus. Maar er is wel elke dag wat te beleven nu in het Witte Huis. Het is net een tragische komedie. 

error: Kopiëren mag niet!