De discussie over het al dan niet toekennen van staatseer aan de overleden Desi Bouterse heeft de Surinaamse samenleving verdeeld. Bouterse was een invloedrijke figuur die veertig jaar lang een stempel drukte op Suriname, en tot twee keer toe als president werd gekozen. Tegelijkertijd draagt zijn nalatenschap het gewicht van een veroordeling voor de moorden op 16 Surinamers op 8 december 1982. Sinds dat vonnis was Bouterse voortvluchtig, totdat zijn lichaam op mysterieuze wijze op 24 december werd gevonden. De exacte omstandigheden rond zijn dood blijven vaag, en de regering heeft besloten geen staatsbegrafenis toe te staan. De familie heeft evenmin om een staatseer gevraagd.
Deze situatie roept de vraag op hoe we omgaan met het eren van controversiële leiders na hun dood. Er zijn talloze internationale voorbeelden waarbij leiders die zwaar gesanctioneerd zijn vanwege wreedheden toch prominente staatsbegrafenissen hebben gekregen.
Neem Joseph Stalin bijvoorbeeld, die de Sovjet-Unie met harde hand regeerde, verantwoordelijk voor massale zuiveringen en repressie die miljoenen levens kostten. Toch kreeg Stalin een staatsbegrafenis en werd hij bijgezet in het Mausoleum van Lenin.
Evenzeer kreeg Mao Zedong in China een staatsbegrafenis, ondanks beleid zoals de Grote Sprong Voorwaarts dat leidde tot massale hongersnoden en miljoenen doden.
Haile Selassie, voor velen een moderniserend leider in Ethiopië, kreeg postuum erkenning via een staatsbegrafenis, hoewel zijn regime ook bekritiseerd werd voor onderdrukking en autoritarisme.
Dan is er Kim Jong-il, wiens Noord-Koreaanse regime bekendstond om mensenrechtenschendingen en hongersnood. Hij werd met veel eerbetoon begraven, waarbij hij werd verheerlijkt als de “Geliefde Leider”.
Europese koloniale erfenis: Een geschiedenis van onderdrukking en geweld
Tijdens het koloniale tijdperk speelden verschillende Europese leiders en regimes aanzienlijke rollen in Afrika en Azië, gekenmerkt door gewelddaden, onderdrukking en exploitatie. Dit doorgaande verhaal belicht enkele beruchte voorbeelden uit die tijd.
King Leopold II van België was van 1885 tot 1908 persoonlijk de eigenaar van de Congo Vrijstaat. Onder zijn bewind werden wijdverbreide wreedheden gepleegd tegen de Congolese bevolking, waaronder dwangarbeid, verminking en genocide-achtige slachtingen. Geschat wordt dat miljoenen Congolezen stierven als direct gevolg van zijn brute exploitatiebeleid, dat gericht was op maximaal profijt uit de rubber- en ivoorhandel.
In India werd de Britse overheersing, verergerd onder leiders zoals Lord Curzon, gekenmerkt door talrijke wreedheden. Bekende incidenten zoals de Indiase opstand van 1857 en het Bloedbad van Jallianwala Bagh in 1919, waarbij honderden vreedzame demonstranten werden gedood, schilderen een grauw beeld van onderdrukking en geweld. Deze gebeurtenissen blijven diep in het collectieve geheugen van India verankerd.
Tijdens de Algerijnse Oorlog van Onafhankelijkheid voerden Franse strijdkrachten uitgebreide mensenrechtenschendingen uit, waaronder systematische martelingen en massamoorden. Deze brute maatregelen waren onderdeel van een gewelddadige poging om de Franse greep op Algerije te handhaven, wat leidde tot een bittere strijd voor onafhankelijkheid.
Onder keizer Wilhelm II beging het Duitse Keizerrijk van 1904 tot 1908 een van de eerste genocides van de 20e eeuw tegen de Herero- en Nama-volkeren in wat toen Duits Zuidwest-Afrika was, nu Namibië. Tienduizenden Herero’s en Nama’s werden vermoord, en velen stierven in concentratiekampen, wat leidde tot langdurige trauma’s in de regio.
Tijdens Benito Mussolini’s fascistische regime voerden Italiaanse troepen gewelddadige campagnes in Libië en Ethiopië, waarbij chemische wapens werden ingezet en andere oorlogsmisdaden werden gepleegd. Het bewind van Mussolini stond bekend om zijn brute tactieken tegen lokale bevolkingen die zich tegen de Italiaanse overheersing verzetten.
De nasleep van deze koloniale tijdperken heeft blijvende gevolgen gehad voor de betrokken landen en hun voormalige koloniën, roepend om verzoening en gerechtigheid. Deze episodes uit het verleden dienen als belangrijke lessen in de hedendaagse discussie over koloniale erfenissen en de impact op internationale betrekkingen
Het geschiedenisboek toont een patroon: leiders die met staatsie eer worden begraven kunnen zowel nationale helden als wrede dictators zijn geweest. Dit roept vragen op over de rol van geheugen en eerbetoon, en wat deze zeggen over een samenleving. Zijn staatsie eer en nationale herdenking een manier om de complexiteit van nalatenschappen vorm te geven? Zijn ze een poging tot nationale verzoening, of simpelweg politieke beslissingen die de werkelijke impact van een leider verzachten?
De Surinaamse discussie over Bouterse past in deze bredere mondiale context van hoe samenlevingen omgaan met de daden van hun leiders, zowel ten goede als ten kwade. Terwijl Suriname verder kijkt naar de toekomst zonder Bouterse, blijven zijn erfenis en de leermomenten voor het land een bron van intros
