Op de voorlaatste dag van 2024, het jaar voor de verkiezingen, willen we even stilstaan bij het overlijden van de dubieuze politicus Bouterse en de verkiezingen die er aan zitten te komen in 2025.
Ten eerste willen we opmerken dat het voor ons niet duidelijk is geworden waarom een orgaan als het Onafhankelijk Kiesbureau (OKB) er belang bij heeft om zich uit te laten over de dood van deze of gene Surinamer. We zouden het alleen begrijpen als een persoon die lid was van het OKB in functie zou overlijden, of wanneer een deskundige op het gebied van de verkiezingen traditiegetrouw en/of jarenlang zijn of haar krachten had gegeven aan dit bureau. Het OKB is geen constitutioneel orgaan met een zelfstandige functie. Het is een orgaan met een zekere functie die geregeld is in de kieswetgeving van Suriname. Met het staatsrecht heeft het OKB niets te maken, wel met het kiesrecht. Het heengaan van Bouterse en het kiesrecht van Suriname hebben niets met elkaar te maken. Maar dat ter zijde.
Wij willen het wel voornamelijk hebben over de partijprogramma’s. We leven al krap 4½ maand voor de verkiezingen en geen enkele politieke partij heeft groots aangekondigd dat ze haar partijprogramma, gepaard gaand met een financieringsprogramma, gereed heeft voor de kiezer om er kennis van te nemen. Wij denken niet dat de politieke partijen ervan uitgaan dat Surinamers niet lezen, of dat Surinamers niet in staat zijn iets serieus te lezen en te begrijpen. Als Surinamers niet lezen dan moeten er verkorte versies en one-pagers (flyers) van de uitgebreide programma’s beschikbaar zijn voor de kiezers. Als men door een gebrekkige scholing niet in staat is om lange ingewikkelde zinnen te lezen en te begrijpen, dan moeten de partijen eenvoudige versies hebben van hun programma’s en ook korte en bondige exemplaren.
Het Surinaamse kiezersvolk is voor een groot deel gebrekkig geschoold, maar men is wel geletterd. Wij hekelen het feit dat de politieke partijen de kiezers niet serieus nemen en puur ervan uit gaan dat men emotioneel moet gaan stemmen. Dat komt neer op stemmen op mensen die wij herkennen, families en vrienden (ondanks ze beunhazen zijn), mensen die onze groepstaal praten of tot onze geloofsgenootschappen behoren, of mooi kunnen praten of dansen of een aantrekkelijk uiterlijk hebben. Daarmee zullen we geen garantie hebben voor een goed sociaal-economisch programma. Heel laat hebben de partijen in 2020 toch hun partijprogramma’s gepresenteerd. Toen hadden we het bestudeerd en vooral nu zullen we weer ernaar kijken. Op papier het voorgenomen beleid aangeven is een ander hoofdstuk dan de letterlijke podiumtaal waar men uit het hoofd spannende dingen zegt, ook afgaande op hoe het aanwezige publiek reageert.
Nu is het moment om vast te stellen wat men niet heeft kunnen of willen realiseren. En hoeveel van de punten die men aan de kiezers heeft voorgehouden, niet zijn uitgevoerd. Daaruit kunnen dan verdere stappen worden gepland door de kiezer. Daarom is het van belang dat de politieke partijen aangeven wat ze zullen doen als ze de verkiezingen winnen of in de regering komen te zitten. Deze plannen worden ook wel beloften genoemd.
Er zijn enkele nieuwe politieke partijen die hebben aangegeven geen beloften te zullen doen, dus niet aan te geven wat men zal doen als men in de regering of in DNA komt te zitten. Dat is geen serieus politiek werk hebben we eerder gesteld, dat is grappenmakerij. Partijprogramma’s dienen in de eerste plaats om een keus te maken.
Door partijprogramma’s worden partijen geloofwaardig, want ze worden verifieerbaar. Zo kunnen we stellen dat ondanks harde voornemens, het deze coalitiepartijen nog niet is gelukt om de belangrijke ‘wet openbaarheid van bestuur’ aan te nemen. Deze wet is een instrument voor het bestrijden van corruptie en het bevorderen van degelijk bestuur. Een programma is meer dan voorheen belangrijk geworden omdat het doembeeld van Bouterse bij de komende verkiezing er niet meer is.
De Grondwet van ons land stelt een aantal regels met betrekking tot politieke organisaties. De Staat erkent de bevoegdheid van de burgers om politieke organisaties op te richten, behoudens de beperkingen die uit het recht voortvloeien. Iets dat als een beperking (en ook discriminatie) wordt ervaren is de waarborgsom die nu ter discussie is in DNA. Politieke organisaties moeten de nationale soevereiniteit en de democratie respecteren.
Bij het uitoefenen van haar bevoegdheden moeten de politieke organisaties er rekening mee houden dat de doelstellingen van de partij niet strijdig en onverenigbaar moeten zijn met de Grondwet en met de wetten. Dat blijkt onder andere uit een partij- en beginselprogramma.
De politieke organisaties moeten voor elke Surinaamse burger, die voldoet aan de door de wet te stellen criteria, toegankelijk zijn, mits deze de beginselen van de partij onderschrijft. De interne organisatie moet democratisch zijn, hetgeen onder meer tot uitdrukking dient te worden gebracht door regelmatige bestuursverkiezingen. Dat moet men ook aan kiezers kenbaar maken met bewijzen. Het moet gaan om echte verkiezingen met geheime stemming. Ook stelt de Grondwet het vereiste dat voorgedragen kandidaten voor de volksvertegenwoordigingen binnen de partijstructuren moeten zijn verkozen. De kiezers moeten in staat worden gesteld kennis te kunnen nemen van het beginselprogramma en het verkiezingsprogramma van de politieke organisaties. Dat is dus dwingend in de grondwet voorgeschreven.
Wat we ook niet zien zijn de jaarlijkse publicaties van inkomstenbronnen en rekeningen in het Advertentieblad van de Republiek Suriname en tenminste een dagblad. Het functioneren van de partijen moet beantwoorden aan de beginselen van behoorlijk bestuur, alsmede aan de gestelde wettelijke regels voor de waarborging van de openbaarheid en inzichtelijkheid.
Verder is verplicht het samenstellen van een programma, met als enig doel de behartiging van het nationaal belang. Er worden in DNA en op social media al stemadviezen uitgegeven zonder dat programma’s bestaan. Het is meer dan tijd dat de partijen met al deze zaken komen.
