Aan het heengaan van de Surinamer Desire Delano Bouterse is zeker in de Nederlandse pers behoorlijk aandacht besteed en bijna steeds aan het begin van de nieuwsuitzendingen. De bekende internationale nieuwsbladen, nieuwsagentschappen en outlets als New York Times, Al Jazeera, France 24, Washington Post, ABC News, Associated Press en Reuters hebben over het heengaan van de voormalig leider van de staatsgreep in 1980, bevelhebber van het toenmalig leger, voorzitter van de grote volkspartij NDP en voormalig staatshoofd en president berichten gelanceerd. Ook Caribische newsoutlets en kranten zoals de Trinidad Guardian.
Opmerkelijk is het bericht in Barbados Today dat meldt dat de bekende prime minister Mia Mottley een ode heeft gebracht aan de overleden Surinamer. “Ik heb in deze functie heel veel mensen ontmoet sinds ik in mei 2018 hoofd van de regering werd”, verklaart Mottley. “Maar er zijn er ook wier persoonlijkheid zo sterk is dat ze een onuitwisbare stempel drukken op iedereen met wie er interactie is geweest. Desi Bouterse was zo iemand. Zijn geschiedenis reikte van vrijheidsstrijder tot staatshoofd van de Republiek Suriname. Of je het nu met hem eens bent of niet, je zou de kracht van zijn persoonlijkheid moeten waarderen. En nu 2024 ten einde loopt, neemt de Caribische Gemeenschap afscheid van een van haar meest charismatische leiders, de voormalige president van de Republiek Suriname, Desi Bouterse, die de politiek in de Republiek Suriname vier decennia lang domineerde.” Zo begint een 383 woorden tellende homage waarin Mia Mottley zowel haar tijd neemt om interacties met Bouterse in functie als president als een laatste meeting in 2023 toen ze de huidige Surinaamse president hier te lande ontmoette, memoreerde.
En dat hij de meest invloedrijke Surinamer is geweest die een stempel drukte op het leven in Suriname als geen ander, werd in alle berichten erkend. Maar de woorden ‘fugitive’, ‘military strongman’ en ‘dictator’, kwamen steevast ook langs, op zich niet verwonderlijk voor het westers perspectief en evenmin een verrassing. Het bericht van Mottley is op waarheid gebaseerd en ook op haar eigen ervaring met de Surinaamse leider.
De andere berichten worden in eerste instantie van nieuwsagentschappen overgenomen en daarom lijken ze ook veel op elkaar. Veel berichten en zeker de Nederlandse zijn vanuit een afstand geschreven zonder ondervonden ervaring en kennis van de Surinaamse context. Ze zijn het lezen wel waard om een beeld te hebben hoe in de wereld naar de gebeurtenissen in Suriname wordt gekeken.
In een Al Jazeera-bericht wordt de schrijver Pepijn Reeser geciteerd. “Er is niemand die de geschiedenis van Suriname sinds de onafhankelijkheid zo heeft vormgegeven als Desi Bouterse”, zegt de Nederlandse historicus Pepijn Reeser, die in 2015 een biografie over Bouterse schreef. Hij zei dat Bouterse de eerste was die de grote sociale kloof tussen de klassen overwon die Suriname ooit definieerde. “Vóór de staatsgreep was het ondenkbaar dat iemand uit de lagere klasse de machtigste man van het land zou kunnen worden. Maar hij was ook de eerste postkoloniale leider die zijn toevlucht nam tot politiek geweld en de eerste die Suriname gebruikte als overslagplaats voor illegale verdovende middelen”, aldus Reeser.
Het Amerikaanse ABC News citeerde in zijn bericht de Surinaamse politicoloog Hans Breeveld. “Ondanks zijn controversiële verleden kon Bouterse een nieuwe politieke dynamiek belichamen, met sterk leiderschap en een veelbelovende visie voor de toekomst”, zei Breeveld die onder andere verbonden is aan de Anton de Kom Universiteit in Suriname in een interview in 2015.
Bouterse koos voor een onafhankelijk Suriname door 2 weken voor de onafhankelijkheid in Suriname aan te komen met zijn gezin. Door voortdurende corruptie en een weigering om inspraak van militairen in hun arbeidsomstandigheden toe te laten, dreigde de terugkeer naar Suriname door vele in Nederland opgevoede militairen in een deceptie te eindigen wat leidde tot de coup en van daaruit alles wat erna volgde tot 1987 en de tweede coup erna.
De impact van Bouterse is veel meer dan waarop de internationale berichten de nadruk leggen. De Surinamers kunnen het best aangeven wat de overleden politicus voor Suriname heeft betekend. De meningen over hem zijn verdeeld, maar het best is zijn impact te omschrijven door degenen die geen familieleden hebben die tot de slachtoffers van de militaire regimes behoorden, die geen Boutist of NDP’er zijn en ook niet tot uitgesproken loyalisten of sympathisanten van politieke partijen behoren die nu het land regeren. De Surinamers die reageren op social media doen dat vanuit een politiek belang en zijn daarom verdeeld. Meer gebalanceerde vaststellingen zullen later volgen vanuit een sociologische en wetenschappelijke benadering, om vast te stellen wat de impact is geweest van het leven en het werk van deze Surinamer.
Het is niets meer dan normaal dat een intrede in het hoger maatschappelijk leven dat begint met een machtsovername niet via een ideale weg zal gaan. Een machtsovername introduceert een cultuur van geweld in het bestuurssysteem, en dat lokt ander geweld uit omdat dit dan de norm is geworden. Vandaar dat zeer zelden bij het verscheiden van zulke leiders een uitsluitend positief verhaal naar voren zal komen.
Het verleden van Bouterse is bezwaard, maar ideologisch heeft hij vanaf de democratische periode een vaste lijn gehad met een meerwaarde voor de nieuwe burgers van het land. De grootste verworvenheid wat niet te ontkennen valt, is dat de overleden politicus heel gemakkelijk iedereen in de samenleving kon benaderen en binden, ongeacht etnische afkomst, religie, nationaliteit, beroep, geslacht, leeftijd en afkomst. Het binden van de Surinamers was een tweede natuur, maar in die binding zat ook de polarisatie door het politieke spel in de democratie. Dat binden heeft niemand in Suriname op deze wijze en op dit niveau kunnen doen, er is niemand die dat heeft kunnen benaderen.
Bouterse had charisma omdat hij uit het volk kwam en daardoor herkenbaar was voor het volk, zijn charisma stond niet op zich, het was natuurlijk. De fouten die op jonge leeftijd zijn gemaakt, hebben het hele leven van Bouterse achtervolgd.
Wij zeggen dat het leven van deze Surinamer een les is voor ons allen, met boodschappen hoe het niet moet, maar ook veel voorbeelden hoe het wel kan en moet in een plurale samenleving. We sluiten af met door de bril te kijken van een Caribische redacteur die we hier vrij vertaald (van het Engels naar het Nederlands) zullen citeren: “De dood van Desi Bouterse markeert het einde van een tijdperk in de tumultueuze politieke geschiedenis van Suriname. Zijn leven en carrière blijven onderwerp van debat en weerspiegelen de complexiteit van leiderschap in een postkoloniale context. Naarmate Suriname zich verder ontwikkelt, zal de erfenis van Bouterse ongetwijfeld het politieke landschap van het land blijven beïnvloeden”.
De kunst is nu aan de politieke erfgenamen om het politiek-idelogische nalatenschap, want dat is er wel (zie de 4 oude en 1 nieuwe politieke orden), voort te zetten. We condoleren de familie en vrienden van de overleden Surinamer Desire Delano Bouterse.
