Hassan Nasrallah, gedood door Israël bij luchtaanvallen op Beiroet, werd geprezen omdat hij het Israëlische leger uit Libanon verdreef, maar bekritiseerd omdat hij de Libanese soevereiniteit bedreigde met nauwe banden met Syrië en Iran.
Sayyed Hassan Nasrallah, een van de machtigste Arabische figuren in het Midden-Oosten, heeft een blijvende indruk achtergelaten op het moderne Libanon, het Arabisch-Israëlische conflict en de bredere regio.
Hij werd op 64-jarige leeftijd gedood bij een reeks krachtige Israëlische luchtaanvallen in het zuiden van Beiroet op 27 september.
Onder Nasrallah, wiens achternaam vertaald kan worden als “overwinning door God”, is Hezbollah uitgegroeid van een lokale gewapende beweging tot de grootste politieke partij in de recente geschiedenis van Libanon.
Bij de parlementsverkiezingen van 2018 won Hezbollah meer dan 340.000 voorkeurstemmen, het hoogste aantal voor een partij in Libanon sinds de onafhankelijkheid.
In oktober 2021 zei Nasrallah dat Hezbollah 100.000 strijders had, waarmee het een van de machtigste niet-nationale gewapende organisaties ter wereld was.
Zulke macht wordt ondersteund door regionale invloed die de reputatie van Hezbollah in de Arabische wereld alleen maar heeft versterkt: tot nu toe is het de enige gewapende macht, nationaal of anderszins, die Israël heeft gedwongen zich terug te trekken uit een Arabisch land.
Nasrallah, wiens toespraken de aandacht trekken van over het hele Midden-Oosten en daarbuiten, is al lang prominent aanwezig in de Iraanse As van Verzet, waartoe Hezbollah, de regering van de Syrische president Bashar Assad, de Palestijnse bewegingen Hamas en Islamitische Jihad, de Houthi-beweging in Jemen en verschillende Iraakse paramilitaire groepen behoren.
Op het moment van schrijven wordt Hezbollah door de VS, het VK, Duitsland, Australië, Canada, de Gulf Cooperation Council en een groot deel van de Arabische Liga als terroristische organisatie beschouwd; en zijn militaire vleugel door de EU. China en Rusland daarentegen nemen onder andere een neutrale houding aan of onderhouden contact.
Hoe kwam Nasrallah in de politiek terecht?
Nasrallah werd in 1960 geboren in een arme sjiitische familie in Sharshabouk, een achterstandswijk in Karantina in Oost-Beiroet. Hij was al jong geïnteresseerd in religie en werd geïnspireerd door Sayyed Musa Sadr, een in Iran geboren imam van Libanese afkomst, die in het voorjaar van 1974 de Movement of the Deprived, beter bekend als Amal, oprichtte om meer macht te verwerven voor de verwaarloosde sjiitische gemeenschap in Libanon en de omstandigheden in Oost- en Zuid-Libanon te verbeteren.
In april 1975 brak er een burgeroorlog uit in Libanon: in juli richtte Sadr de Libanese Resistance Brigades op, de gewapende vleugel van Amal, om Zuid-Libanon te beschermen tegen Israëlische invallen.
Nasrallah sloot zich aan bij Amal. Toen de burgeroorlog escaleerde, verhuisde zijn familie van het overwegend christelijke Oost-Beiroet naar hun voorouderlijke dorp Bazourieh in Tyrus.
In december 1976 vertrok Nasrallah naar Najaf in Irak om te studeren aan het religieuze seminarie (hawzah) van de stad, dat pleitte voor een actievere rol voor sjiitische religieuze geleerden. Daar ontmoette hij de Libanese geleerde Sayyed Abbas Mussawi, die studeerde bij Sayyed Mohammad Baqer Sadr, een neef van Musa Sadr.
Begin 1978 dwong een Iraakse Baath-repressie tegen sjiieten Nasrallah en Mussawi terug naar Libanon. Mussawi richtte een religieus seminarie op in Baalbeck, waar Nasrallah verder studeerde.
Het jaar daarop steunden Nasrallah en Mussawi – inmiddels een Amal-functionaris – de Iraanse imam Ruhollah Khomeini, wiens aanhangers de Islamitische Republiek Iran hadden opgericht.
Hoe ontstond Hezbollah?
In juni 1982 viel Israël Libanon binnen, na een moordpoging op Shlomo Argov, de Israëlische ambassadeur in Londen door de Abu Nidal Organisation, een splintergroep van de PLO (Palestine Liberation Organization).
Israël belegerde Beiroet 10 weken lang voordat het het in september bezette, met de bedoeling de PLO te verdrijven en een vriendelijke marionettenregering te installeren. Bij de aanval kwamen minstens 20.000 Libanezen en Palestijnen om het leven, voornamelijk burgers, en meer dan 370 Israëliërs, de meesten van hen militairen.
Om de gevolgen van de invasie het hoofd te bieden, vormde de Libanese president Elias Sarkis een verenigend Nationaal Reddingscomité, met onder meer Amal-leider Nabih Berri en leider van de Libanese strijdkrachten, Bashir Gemayel, de belangrijkste christelijke bondgenoot van Israël in Libanon.
Maar Mussawi, Nasrallah en anderen die Khomeini steunden, liepen over van Amal en beschuldigden het van verraad door zich bij het comité aan te sluiten; gewapend verzet, zeiden ze, was het enige antwoord.
Gesteund door Iran en Syrië richtten de overlopers Hezbollah op in de zomer van 1982. Het steunde Khomeini’s sjiitische doctrine van velayat-e faqih (in het Arabisch bekend als wilayat al-faqih), dat de hoogste leider van Iran zowel religieuze als politieke autoriteit heeft over alle moslims, niet alleen Iraniërs.
Hoe vochten Nasrallah en Hezbollah tegen Israël?
In 1982 lanceerde Hezbollah een guerrillacampagne om Israël uit Libanon te verdrijven. Het zei dat dit een voorbode was van de bevrijding van het historische Palestina, waartoe ook de staat Israël behoort.
Naast het aanvallen van Israëlische troepen en buitenposten, voerde Hezbollah ook zelfmoordaanslagen uit, waaronder een op een Israëlisch militair hoofdkwartier in de zuidelijke stad Tyrus in november 1982, waarbij minstens 75 Israëliërs en meer dan 20 Palestijnen en Libanezen omkwamen, van wie velen gevangenen waren.
De Multinational Force in Lebanon, een vredesmacht met troepen uit de VS, het VK en Frankrijk, werd opgericht en kreeg de taak om toezicht te houden op de terugtrekking van de PLO uit Beiroet en later Gemayel te steunen. Maar uiteindelijk vocht het tegen oppositie van de Druzen-, Soennitische en Sjiitische gemeenschappen.
Er volgden nog meer aanvallen. Ze omvatten het bombardement op de Amerikaanse ambassade in Libanon in april 1983, waarbij minstens 17 Amerikanen en meer dan 30 Libanezen omkwamen; een soortgelijke aanval op de verplaatste ambassade in september 1984, waarbij meer dan 20 mensen omkwamen, voornamelijk niet-Amerikanen; en de aanvallen op 23 oktober 1983 op de kazerne van de Amerikaanse mariniers en de Franse parachutistenpost in Beiroet, waarbij 300 soldaten en ander personeel uit beide landen omkwamen. Hezbollah, dat de schuld kreeg, ontkende betrokkenheid, maar zei dat het de moorden steunde.
Hoe vochten Nasrallah en Hezbollah tegen Israël?
In 1982 vond Hezbollah een guerrillacampagne om Israël uit Libanon te verdrijven. Het zei dat dit een voorbode was van de bevrijding van het historische Palestina, waartoe ook de staat Israël behoort.
Naast het aanvallende van Israëlische militaire en buitenposten, heeft Hezbollah ook zelfmoordaanslagen uit, waaronder een Israëlisch militair hoofdkwartier in de zuidelijke stad Tyrus in november 1982, met een minimum van 75 Israëliërs en meer dan 20 Palestijnen en Libanezen omkwamen, van wie velen gevangenen waren.
De Multinational Force in Lebanon, een vredesmacht met gewapende macht uit de VS, het VK en Frankrijk, werd opgericht en kreeg de taak om toezicht te houden op de terugtrekking van de PLO uit Beiroet en later Gemayel te ondersteunen. Maar uiteindelijk vocht het tegen de oppositie van de Druzen-, Soennitische en Sjiitische macht.
Er volgde nog meer aanvallend. Ze omvatten het bombardement op de Amerikaanse ambassade in Libanon in april 1983, waarbij minimaal 17 Amerikanen en meer dan 30 Libanezen omkwamen; een aanval aanval op de verplaatste ambassade in september 1984, waarbij meer dan 20 mensen omkwamen, voornamelijk niet-Amerikanen; en de aanval op 23 oktober 1983 op de kazerne van de Amerikaanse mariniers en de Franse parachutistenpost in Beiroet, waarbij 300 soldaten en ander personeel uit beide landen omkwamen. Hezbollah, dat de schuld kreeg, ontkende betrokkenheid, maar zei dat het de moorden steunde.
In februari 1992 werden Mussawi, inmiddels secretaris-generaal van Hezbollah, zijn vrouw en kind vermoord bij een Israëlische luchtaanval.
Tijdens zijn begrafenis zei Nasrallah: “We zullen dit pad blijven volgen… zelfs als we gemarteld worden, en we allemaal en onze huizen boven ons hoofd worden verwoest, zullen we de keuze van het Islamitische Verzet niet opgeven.”
Nasrallah nam Hezbollah over en onder zijn leiding verwierf de groep raketten met een groter bereik, waardoor ze meer gebieden in Noord-Israël konden aanvallen.
Nasrallah zei dat een islamitische republiek het beste was voor Libanon, maar Hezbollah zou deze optie nooit in Libanon voorstellen, tenzij het de steun had van de meerderheid van de Libanezen.
In de zomer van 1992 stelde hij kandidaten op voor de eerste parlementsverkiezingen na de burgeroorlog, toen Hezbollah 12 zetels won. Sindsdien heeft het aan elke parlementsverkiezing deelgenomen.
Hoe vaak zijn Hezbollah en Israël in conflict gekomen?
Van alle gewapende groepen die zich tegen Israël verzetten, heeft Hezbollah de Israëlische strijdkrachten de meeste problemen bezorgd.
Sinds de oprichting van Hezbollah in 1982 is er geen jaar geweest waarin er geen vuurgevechten of raketaanvallen tussen de twee partijen hebben plaatsgevonden.
Halverwege de jaren negentig breidde Hezbollah de militaire operaties in de door Israël bezette zone uit, waardoor Israël verstrikt raakte in een onwinbare guerrillaoorlog en beweerde dat het dit deed om de regio te heroveren en “zijn ontheemden naar huis te laten terugkeren”.
In mei 2000 trok Israël zich eenzijdig terug uit Zuid-Libanon, de eerste keer dat het de bezetting van een Arabisch gebied beëindigde zonder een verdrag of veiligheidsregeling. Deze stap bevestigde Nasrallah’s langlopende argument dat alleen gewapend verzet Arabisch land kon heroveren.
In juli 2006 lanceerde Israël een inval in Libanon nadat Hezbollah twee Israëlische soldaten had gevangengenomen bij een grensoverschrijdende aanval. Hezbollah zei dat de ontvoeringen bedoeld waren om invloed te krijgen op de vrijlating van Libanese gevangenen in Israël.
Grensoverschrijdende uitwisselingen escaleerden, toen Hezbollah meer dan 4.000 raketten op Noord-Israël afvuurde. Tegen het einde van de 33 dagen durende oorlog waren er meer dan 1200 Libanezen en 160 Israëliërs dood – en de reputatie van Hezbollah werd verder versterkt.
Op 14 juli 2006, tijdens een toespraak, drong Nasrallah er bij de mensen in Beiroet op aan om naar het westen te kijken, naar de Middellandse Zeekust. Terwijl ze dat deden, vuurde Hezbollah een raket af op het Israëlische marineschip Hanit, waarbij meerdere bemanningsleden omkwamen en gewond raakten.
Het conflict eindigde op 14 augustus met resolutie 1701 van de VN-Veiligheidsraad, waarin werd bepaald dat een versterkte VN-interimmacht, samen met Libanese legereenheden, als enige verantwoordelijk zou zijn voor de veiligheid in de zuidelijke grensregio.
Nasrallahs populariteit steeg, maar zijn publieke optredens werden zeldzamer, te midden van angst voor moord door Israël. De meeste van zijn livetoespraken zijn nu via video vanaf een onbekende locatie.
Welke rol speelden Hezbollah en Nasrallah in de Israëlische oorlog tegen Gaza in 2023?
Op 7 oktober 2023 voerden Hamas en andere Palestijnse groepen in Gaza een verrassingsaanval uit op Zuid-Israël, waarbij meer dan 1.100 mensen omkwamen. Israël verklaarde die dag de oorlog: sindsdien zijn meer dan 35.000 Palestijnen gedood.
In een toespraak op 3 november 2023 prees Nasrallah de door Hamas geleide aanval, bekend als Al-Aqsa Flood, en zei: “Het was een heldhaftige, moedige, creatieve, perfect uitgevoerde en geweldige daad waar alle eer aan moet worden betoond.”
Hij zei dat het de zwakte en kwetsbaarheid van Israël had onthuld, maar benadrukte dat noch Hezbollah noch een van de leden van de As van het Verzet vooraf op de hoogte was van de aanval.
Op 8 oktober begon Hezbollah te schieten op Israëlische posities langs de 120 km lange Libanees-Israëlische grens “uit solidariteit” met de Palestijnen. Sindsdien zijn de twee partijen dagelijks betrokken bij grensoverschrijdende aanvallen. De toenemende reikwijdte en frequentie van de aanvallen aan beide kanten heeft de angst voor een breder regionaal conflict doen toenemen.
De groep heeft ook Palestijnse strijders toegestaan om aanvallen op Israël uit te voeren vanuit Zuid-Libanon.
Tijdens de publicatie zijn er meer dan 1.500 mensen gedood in Libanon sinds de gevechten tussen Israël en Hezbollah op 8 oktober vorig jaar begonnen.
Meer dan 700 mensen werden deze week gedood bij Israëlische aanvallen in heel Libanon, met meer dan 550 doden alleen al op 23 september. Bovendien zijn er meer dan 118.000 mensen ontheemd geraakt, volgens de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM).
De inspanningen van Hezbollah zijn afgestemd op die van andere leden van de As van Verzet, waaronder de Ansarallah (Houthi)-beweging in Jemen, die schepen in de Rode Zee heeft aangevallen en drones heeft ingezet tegen doelen in Israël; en Iraakse gewapende bewegingen, die ook drones hebben ingezet tegen Israël.
De strategie is bedoeld om de druk op Hamas te verlichten door Israëlische troepen elders vast te binden en uiteindelijk een permanent staakt-het-vuren in Gaza af te dwingen.
Gezien Nasrallahs status in de as, is het zeer waarschijnlijk dat hij een belangrijke rol speelde in de richting en reikwijdte van de strategie.
Wat vindt Nasrallah van andere partijen in Libanon?
Allianties en belangen tussen Hezbollah en andere Libanese groeperingen zijn zeer vloeibaar.
Eind jaren 80 waren Hezbollah en Amal het oneens over gewapende tactieken in het zuiden, de politieke richting van Shia en hun visie voor Libanon.
In april 1988 verdreef Amal Hezbollah uit het grootste deel van Zuid-Libanon: de maand daarop nam Hezbollah het grootste deel van het door Shia gedomineerde zuiden van Beiroet in. Intermitterend geweld ging door tot 1989 en 1990, inclusief tit-for-tat moordpartijen. Uiteindelijk sloten Syrië en Iran, respectievelijk sponsors van Amal en Hezbollah, in november 1990 een deal, waardoor Hezbollah naar het zuiden mocht terugkeren.
Er volgde een verschuiving in de aanpak: in de jaren negentig benadrukte Hezbollah steeds meer zijn Libanese identiteit, werd opener en sprak met andere partijen, wat werd omschreven als zijn “Libanonisering”.
“De oprichting van Hezbollah was het resultaat van een Libanees besluit, een besluit genomen door Libanezen. Hezbollah is een Libanese partij,” benadrukte Nasrallah in een interview in 1995.
Halverwege de jaren negentig herstelde Hezbollah de relaties met Amal. Maar na de Israëlische terugtrekking uit het zuiden in mei 2000 accepteerden veel Libanezen de beweringen van de groep dat zijn macht en enorme arsenaal nodig waren om weerstand te bieden aan Israël niet langer. Binnen Libanon klonken steeds meer oproepen voor Hezbollah om te ontwapenen.
Op 14 februari 2005 werd Rafic Hariri, premier van acht van de afgelopen twaalf jaar, gedood door een bom in Beiroet: hij was een langdurige bondgenoot van Syrië, wiens troepen in 1976 Libanon binnentrokken als onderdeel van een plan om de burgeroorlog in het land te beëindigen, en wiens aanwezigheid werd goedgekeurd door de Taif-vredesovereenkomst van oktober 1989.
Maar Hariri’s relatie met Damascus was vlak voor zijn moord gespannen, nadat hij ervan werd beschuldigd een Syrische terugtrekking uit Libanon en de ontwapening van Hezbollah te steunen.
Onder internationale druk trok Syrië zich in april 2005 terug. Er volgde een reeks moorden op anti-Syrische politici en journalisten.
De coalitie van 14 maart, gevormd na de moord op Hariri, eiste een internationaal onderzoek naar zijn dood, waarvan zij Syrië de schuld gaf. Jaren later zei de Libanese Druzenleider Walid Jumblatt, destijds een belangrijke figuur bij 14 maart, dat de coalitie handelde op basis van “Amerikaanse aansporing”.
In de zomer van 2020 en het voorjaar van 2022 veroordeelde het Speciale Tribunaal voor Libanon drie Hezbollah-agenten zonder betrokkenheid bij de moord op Hariri. Een vierde werd aangeklaagd, maar stierf in Syrië vóór het proces. Nasrallah zei dat het tribunaal en de bevindingen ervan een Israëlisch instrument waren om een burgeroorlog in Libanon te ontketenen.
De coalitie van 14 maart zei ook dat Hezbollah zijn wapens aan het leger moest overdragen en dat de Libanese regering volledige soevereiniteit moest uitoefenen.
Maar Hezbollah betoogde dat het onderbewapende Libanese leger te zwak was om toekomstige Israëlische dreigingen af te schrikken. Ondertussen groeide de invloed van de groep toen het het militaire en inlichtingenvacuüm vulde dat was ontstaan door het vertrek van Syrië.
In mei 2008 leidde de machtsstrijd tussen Hezbollah en zijn Libanese politieke tegenstanders tot een gewapende strijd nadat de door 14 maart gedomineerde regering probeerde het telecommunicatienetwerk van de groep te ontmantelen. Hezbollah-strijders namen kortstondig delen van Beiroet in.
Vrede kwam met een door Qatar bemiddeld akkoord, waarbij Hezbollah de macht deelde met de coalitie van 14 maart. Maar ondanks talrijke discussies over het arsenaal van Hezbollah, is het gebleven.
Wat vinden de Libanezen van Nasrallah?
De meningen over Nasrallah zijn vaak verdeeld. Hij geniet brede steun onder veel Libanezen, met name sjiieten en mensen in Zuid-Libanon.
Veel hiervan heeft te maken met de manier waarop Hezbollah een belangrijke regionale militaire macht is geworden, die Israël uit Zuid-Libanon heeft verdreven. Aanhangers zeggen dat het zuiden van Libanon twee decennia van ongekende vrede heeft kunnen genieten.
Velen respecteren zijn bescheiden levensstijl, in tegenstelling tot veel Libanese leiders en politici; Nasrallah gaf in een interview toe dat zijn maandsalaris niet meer dan $ 1.300 bedroeg.
Hij heeft ook geen angst geuit over hoe hij wordt gezien. “Ik wacht niet tot de geschiedenis mij vrijpleit… wat ertoe doet is dat God ons vrijpleit en wij hem tevreden stellen,” zei Nasrallah in een interview in 2016.
Maar voor andere Libanezen heeft Nasrallah Hezbollah veranderd in een ministaat die aan de macht en soevereiniteit van de regering heeft geknaagd en de invloed van Iran in Libanon heeft verstevigd.
Tegenstanders zeggen ook dat hij de relaties van Beiroet met rijke Arabische staten heeft geruïneerd, wat de economisch getroffen natie zou kunnen helpen, niet in de laatste plaats door zijn steun aan de Jemenitische Houthi’s, die vechten tegen de VAE en andere GCC-landen.
Evenzo werd de steun van de groep aan de Assad-regering tijdens de burgeroorlog in Syrië vanaf 2011 bekritiseerd als hypocriet, gezien de weerstand tegen de Israëlische bezetting van Libanon.
Als reactie hierop zei Nasrallah dat de val van Assad Hezbollah van een belangrijke steunpilaar zou beroven. Hij gebruikte ook het beschermen van religieuze plaatsen en het bestrijden van groepen als de Islamitische Staat als redenen om in te grijpen in het conflict.
Nasrallah werd ook bekritiseerd omdat hij de landelijke anti-establishmentprotesten tegen corruptie, politieke instabiliteit en de economische crisis in het najaar van 2019 niet steunde. Nasrallah waarschuwde dat buitenlandse machten probeerden burgeroorlogen aan te wakkeren door deze protesten uit te buiten.
Wat zal Nasrallah’s erfenis zijn?
Onder Nasrallahs leiderschap van Hezbollah heeft het moderne Libanon zich militair kunnen verdedigen tegen Israël, niet in de laatste plaats in het zuiden.
De politieke vleugel is een van de machtigste partijen van de moderne politieke islam geworden, met bondgenoten in Syrië, Irak, Jemen, Iran en Palestina.
Maar Hezbollah is vaak meegesleurd in regionale burgeroorlogen, met name in Syrië en Jemen.
Libanon lijdt nu aan een ongekende economische crisis en wordt door veel Arabische landen buitengesloten. Voor veel Libanezen lijkt Hezbollah op andere grote politieke partijen, met zijn falen om endemische corruptie aan te pakken en basisvoorzieningen, werkgelegenheid en een welvarende toekomst te garanderen.
Wie zal Nasrallah opvolgen als leider van Hezbollah?
Een eventuele opvolger van Nasrallah zal afkomstig zijn uit de gelederen van Hezbollah, een geïnstitutionaliseerde partij met een duidelijke hiërarchie.
Potentiële kandidaten zouden Sayyed Hashem Safieddine kunnen zijn, het hoofd van de uitvoerende raad van Hezbollah.
