Op 15 september wordt wereldwijd de Internationale Dag van de Democratie herdacht. Volgens een beoordeling van de NGO Freedom House is Suriname een vrij land en scoort het 79 van de maximale 100 punten. Volgens Freedom House is Suriname een constitutionele democratie die over het algemeen vrije en eerlijke verkiezingen houdt. Corruptie en cliëntelisme (vriendjespolitiek, regelarij) zijn echter wijdverbreide problemen in de samenleving en bij de overheid, die de rechtsstaat ondermijnen.
Het thema van de Internationale Dag van de Democratie dit jaar is gericht op het belang van kunstmatige intelligentie (artificial intelligence: AI) als instrument voor goed bestuur. In zijn boodschap ter herdenking merkte secretaris-generaal António Guterres op dat AI het potentieel heeft om de publieke participatie, gelijkheid, veiligheid en menselijke ontwikkeling te vergroten. De VN-baas waarschuwde ook dat er gevaren zijn die vastkleven aan de AI. Als die ‘niet onder controle worden gehouden’ kan dit ‘ernstige gevolgen’ hebben voor de democratie, de vrede, de en stabiliteit. In Suriname moet de inzet van AI nog goed opkomen als onderdeel van de economie.
De ingrediënten zijn wel daar om AI in Suriname ingang te doen vinden. Effectief beheer van AI op alle niveaus, ook internationaal, is van cruciaal belang. De VN vestigde de aandacht erop dat de High-Level Advisory Body on Artificial Intelligence onlangs een rapport heeft uitgebracht “met aanbevelingen over het benutten van de voordelen van AI en het beperken van de risico’s”.
De Internationale Dag van de Democratie is een kans om het belang van het hooghouden van de vrijheid van meningsuiting, de burgerlijke vrijheden en de rechtsstaat te benadrukken. In Suriname staat de beleving van deze rechten op een goed niveau, maar er zijn bedreigingen vanuit de politiek. De afgelopen periode hebben we ongekende aanvallen gehad op de vrije pers bijvoorbeeld en intimidatie vanuit hoge functionarissen. De internationale dag is het belang om verantwoordelijke instellingen te promoten en het beschermen en bevorderen van de mensenrechten.
Het rapport geeft aan dat inclusiviteit als leidraad moet dienen voor de vorming van nieuwe mondiale AI-governance-instellingen. Inclusiviteit houdt in dat alle burgers, inclusief die in de armere landen als Suriname, toegang moeten hebben tot AI-instrumenten en deze op zinvolle wijze kunnen gebruiken. Het bestuur (de regering) moet verder gaan dan het ‘no harm’-beginsel (het beginsel dat een fenomeen geen schade toebrengt aan burgers). Aanbevolen wordt dat een breder verantwoordingskader wordt gedefinieerd, dus dat wetgeving wordt gemaakt. De VN vindt ook dat AI-governance moet worden verankerd in het VN-Handvest, de internationale mensenrechtenwetgeving en de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen.
Er is een aanbeveling van UNESCO over de ethiek van kunstmatige intelligentie. Het is de eerste mondiale set van regels die grenzen stelt aan AI.
De Internationale Dag van de Democratie biedt een gelegenheid om de staat van de democratie in de wereld te herzien. In Suriname moet de discussie over AI dichter bij de burgers en bedrijven worden gebracht. Het voordeel ervan moet voor burgers en bedrijven duidelijk worden, maar ook in de bedrijven. Democratie is namelijk alleen met de volledige deelname en steun van de internationale gemeenschap, nationale bestuursorganen, het maatschappelijk middenveld en individuen belangrijk. Het ideaal van democratie kan pas werkelijkheid worden wanneer iedereen, waar dan ook, ervan kan genieten. De vrijheid van meningsuiting is een fundamenteel mensenrecht, vastgelegd in artikel 19 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Maar over de hele wereld zijn er regeringen en machthebbers die vele manieren vinden om deze te belemmeren.
Artikel 19 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens stelt dat iedereen het recht heeft op vrijheid van mening en meningsuiting. Dit recht omvat de vrijheid om zonder inmenging een mening te koesteren en om informatie en ideeën te zoeken, te ontvangen en door te geven via alle media en ongeacht grenzen. Het verband tussen democratie en persvrijheid is ook vastgelegd in het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten.
Democratie is een universeel erkend ideaal en is een van de kernwaarden en beginselen van de Verenigde Naties. Democratie biedt een omgeving voor de bescherming en effectieve verwezenlijking van de mensenrechten.
De VN moet in Suriname de score op de index helpen verhogen door bijvoorbeeld het bevorderen van goed bestuur. Intussen is er internationale betroikkenheid in het toezicht op verkiezingen. Waaraan het wel schort is het ondersteunen van het maatschappelijk middenveld om de democratische instellingen en verantwoordingsplicht te versterken. Suriname moet ook putten uit het UNDEF (het VN Democratisch Fonds). Het UNDEF financiert projecten die het maatschappelijk middenveld sterker maken, de mensenrechten bevorderen en de deelname van alle groepen aan democratische processen aanmoedigen.
De grote meerderheid van de UNDEF-fondsen gaat naar lokale maatschappelijke organisaties. Op deze manier speelt UNDEF een nieuwe en unieke rol in het aanvullen van het andere, meer traditionele werk van de VN – het werk met regeringen – om het democratisch bestuur over de hele wereld te versterken. Zo dient de vrije pers in Suriname te worden versterkt waardoor die meer in staat is om de ruimte gegeven in de Grondwet gebruik te maken.
