Vijfenvijftig jaar geleden op deze dag, 11 september 1973, hielp de Verenigde Staten rechtse krachten om de democratisch gekozen en populaire Chileense president Salvador Allende (1908-73) omver te werpen. De afzetting luidde een fascistische dictatuur in en massale privatisering van openbare diensten, wat het neoliberalisme inluidde, waarbij de staat werd teruggebracht tot het absolute minimum en winstgedreven bedrijven de openbare diensten overnamen.
Allende voerde campagne op een progressief platform en beloofde bijvoorbeeld de door de VS gedomineerde koperindustrie te nationaliseren. Na Allendes verkiezing in 1970 gaf de Amerikaanse president Richard Nixon (1913-94) de CIA opdracht om de Chileense economie te laten ‘schreeuwen’, wat een gunstig klimaat voor een staatsgreep zou creëren. De CIA spendeerde miljoenen dollars aan het ondersteunen van stakingen en propaganda tegen Allende, waarbij één publicatie, El Mercurio, minstens $ 1,5 miljoen ontving. Amerikaanse functionarissen steunden ook economische maatregelen en bezuinigingen op financiële hulp om Allendes regering in een ‘onzichtbare blokkade’ te persen.
Het Chileense leger lanceerde de staatsgreep door het presidentiële paleis te bombarderen. Na een laatste toespraak tot zijn volk pleegde Allende zelfmoord.
De daaropvolgende militaire dictatuur van Augusto Pinochet (1915-2006) pleegde talloze mensenrechtenschendingen, waarbij tienduizenden werden gedood en gemarteld. Getuigenissen van helikoptermonteurs onthulden dat het leger de lijken van ongeveer 400 mensen uit vliegtuigen in de Stille Oceaan gooide. Historici schatten dat het leger 20.000 tot 40.000 mensen in een stadion heeft gemarteld voordat ze er een paar doodden.
In totaal zouden er tijdens Pinochets 17-jarige bewind meer dan 3.000 mensen verdwijnen of worden vermoord, en ongeveer 38.000 zouden politieke gevangenen worden waarvan men dacht dat ze gemarteld waren.
Volgens Peter Kornbluh, directeur van het in de VS gevestigde non-profit Chile Documentation Project bij het National Security Archive, kreeg de dictatuur steun van de VS. In 1976 zei de toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger (1923-2023) tegen Pinochet: ‘Je hebt het Westen een grote dienst bewezen door Allende omver te werpen. We willen je steunen, niet pijn doen.’
