(Paramaribo, 5-1-1940 – aldaar, 6-9-2024)
Filmmaker en mysticus
Carlo Jadnanansing
Eigenhandig door Pim geschreven tekst bij het boek van R.S. Balsekar.
Op 6-9-2024 bereikte mij het droevige bericht dat het aardse bestaan van Pim geëindigd was. Ik heb hem voor het laatst ontmoet terwijl hij een wandeling maakte in de Prins Hendrikstraat te Paramaribo, waar hij woonde. In mijn herinnering is dat nog geen jaar geleden. Ik vroeg hem toen hoe het met hem ging, waarop hij mij antwoordde: “Vedantabroeder Carlo, als jij beseft dat jij in wezen puur bewustzijn bent dan maak jij je nergens meer druk over.” Ik begreep direct dat hij een verwijzing maakte naar de filosofie van de non-dualiteit. Hieronder valt ook de filosofische stroming die in het hindoeïsme bekend staat als de Advaita-vedanta.
In de kern komt deze erop neer dat alles wat geschapen is uit dezelfde bron afkomstig is en dus ook op de een of andere manier met elkaar verbonden. De mens heeft echter het gevoel van afgescheiden te zijn. Om hiervan af te komen moet je door studie en meditatie proberen te komen tot zelfrealisatie, ook wel verlichting genoemd.
Op mijn 65ste verjaardag maakte Pim mij een boek cadeau van een hedendaagse vedantameester Ramesh S. Balsekar die één van zijn favoriete auteurs was.
Het hele leven van Pim stond in het teken van vrijheid van denken. Hij was wars van dogmatiek en zocht daarom naar denkrichtingen waarbij je zelf in alle vrijheid naar de waarheid kan zoeken. Deze had hij gevonden in de Advaita-vedanta en het (Zen)Boeddhisme, die beide door hem beoefend werden.
Er zijn reeds verscheidene necrologieën verschenen waarbij de filmcarrière van Pim uitvoerig aan de orde is gekomen. In dit artikel zal ik mij voornamelijk beperken tot zijn in Suriname meest bekende film Wan Pipel en verder meer het spirituele denken van Pim belichten.
Het is bekend dat Pim begin jaren 70, miljoenen verdiend heeft aan zijn films. Hieraan kwam een einde door de film Wan Pipel (1976) dat ongeveer vier miljoen NF kostte, maar in Nederland flopte. Na deze film geraakte Pim bijna tot de bedelstaf. Maar de film is een klassieker geworden in Suriname en wordt nog steeds jaarlijks rondom de onafhankelijkheid op de televisie vertoond.
Uit idealistische overwegingen heeft Pim geprobeerd met Wan Pipel de integratie tussen de verschillende bevolkingsgroepen te bevorderen om in ons land uiteindelijk te komen tot wan pipel (één volk). De problematische liefdesverhouding tussen een hindoestaanse vrouw (Diana Gangaram Panday) en een creoolse man (Borger Breeveld) wordt op pakkende en ontroerende wijze uitgebeeld. De film is in vele landen – vooral van de derde wereld – vertoond. Recentelijk nog op 9-4-2024 voorzien van Spaanse ondertiteling, te Havanna in Cuba.
Parradox
Op 3-1-2011 werd de documentaire Parradox – gewijd aan het leven van Pim – van de Nederlandse filmmaker In-Soo Radstake in TBL Cinemas vertoond.
De film geeft de spirituele groei aan van de hoofdpersoon. Deze laat zien dat roem en rijkdom niet belangrijk voor hem zijn. De enige waarde die geld voor hem heeft, is het uitgeven ervan en wel voor een belangrijk deel om anderen te helpen. In zijn miljonairsperiode heeft Pim vele jonge mensen een financiële injectie gegeven die soms beslissend was voor hun carrière.
In de documentaire komt verder tot uiting dat Pim een van de pioniers geweest is van de Nederlandse filmindustrie en gezien kan worden als de uitvinder van de zgn. “minimal movie”. Dit is een filmgenre waarbij met minimale middelen, veelal zonder script en met onbezoldigde acteurs, wordt gewerkt. Hierbij wordt een groot beroep gedaan op het improvisatievermogen van regisseur en acteurs. In Suriname heeft Pim aan verscheidene minimal movies meegewerkt. Een voorbeeld hiervan is de documentaire Het Laatste Verlangen.
De uitspraken en het gedrag van Pim, zoals die in de documentaire Parradox tot uiting komen, passen geheel in de leer van de (Advaita) Vedánta. Toen de cameraman het beeld richtte op de boeken van Pim kwam het werk I am That haarscherp in beeld. De titel is een verwijzing naar de beroemde identiteitsformule Tat Tvam Asi (Dat Zijt Gij). Deze spreuk houdt in dat de mens in wezen geen lichaam is, maar “Átman”, gemakshalve hier vertaald met “ziel”. Átman (de individuele ziel) en Brahman (de Alziel) zijn in de Vedantafilosofie één.
Ik eindig met enkele persoonlijke woorden aan Pim:
Het leven is een film die continu wordt afgedraaid. Gedurende ons aardse existentie spelen wij zelf onze rol in de film. Na ons verscheiden is deze uitgespeeld, maar de film van het leven gaat onverstoord verder!
Als wij onze aardse kleding hebben afgeworpen, zijn wij volgens de non-dualistische filosofie weer verenigd met de bron. Maar het gevoel van afgescheidenheid is verdwenen!
