De verkiezingen staan zo voor de deur. Dit betekent dat elke Surinaamse burger binnenkort conform artikel 57 van de Grondwet haar grondwettelijke verplichting moet nakomen, waarbij het stemrecht één van de fundamentele aspecten is van de democratie. De democratie staat onlosmakelijk van de politiek. Politiek heeft te maken met de staat Suriname, de overheid, de relaties tussen mensen, de relatie tussen mensen en de overheid, de regeling van allerlei conflicten, de werking van de democratie en nog veel meer (J.W. van Deth, J.C.P.M. Vis 1990). De politiek heeft met alles van de Surinaamse burger te maken en hoe vooral de verkiezingen naderen. Vanuit deze gedachtegang wordt in dit artikel aan de hand van enkele staatsrechtelijke concepten de belangrijke democratische rol van het Surinaamse volk bij de aanstaande verkiezingen van 25 mei 2025 belicht.
Suriname als rechtsstaat
De democratische rechtsstaat is een samensmelting van twee begrippen, te weten de democratie en de rechtsstaat. Suriname is een rechtsstaat die aan tweeërlei rechtsstaat eisen voldoet. Enerzijds bestaan de materiële rechtsstaat eisen en anderzijds de formele rechtsstaat eisen. De materiële eisen zijn vrijheid, gelijkheid, rechtszekerheid, democratie en de dienende overheid. De formele eisen zijn legaliteit, machtsverdeling, grondrechten en rechtsbescherming. In een rechtsstaat is de vrijheid van het individu de hoofdregel en beperking hierop is een uitzondering, die nauwkeurig is neergepend in de wet. De mens is vrij als zij niet aan mensen gehoorzamen, maar aan wetten. Dit is van belang, zodat het individu niet onderhevig is aan de willekeur van de mens. De staat heeft macht en de rechtsstaat beoogt matiging daarvan.
Betekenis van het begrip democratie voor Suriname
Het begrip democratie voortvloeit uit het Grieks, waarvan demos staat voor het ‘volk’ en kratein voor ‘heersen’. Letterlijk betekent dit volksheerschappij. De democratie is een van de scala aan bestuursvormen, waarbij bij deze vorm de wil van het volk cruciaal is, zodat de regering haar macht legitiem kan uitoefenen. Het is een regering van het volk, door het volk en voor het volk, welke terug te vinden is in artikel 1 van onze Grondwet. Een kanttekening die in dit kader moet worden gemaakt is dat de toepassing van directe democratie in casu onmogelijk is, gelet op de bevolkingsgrootte en de langdurige complexe procedure die daarbij gevolgd dient te worden. Vandaar dat er wordt gekozen, en die vorm is heersend over de gehele wereld, voor de representatieve democratie. Deze vorm houdt in dat de Surinaamse bevolking op 25 mei 2025 via politieke partijen, een aantal volksvertegenwoordigers zal kiezen om haar gedurende de regeringstermijn 2025-2030 te representeren in het hoogste college van de Staat, het Parlement van de Republiek Suriname.
Belang van de corrigerende democratie
De democratie kan een corrigerende werking aannemen. Wat wordt hiermee bedoeld? Dit is, volgens dr. B.R. Rijpkema, schrijver van het boek Weerbare democratie: de grenzen van democratische tolerantie, een manier van het volk om zichzelf te besturen door middel van zelfcorrectie. Volgens de schrijver kan elke burger oplossingen over maatschappelijke problemen aandragen en kritiek leveren op de oplossingen van anderen, in het bijzonder op de overheid. Het is ideaal als deze kritiek tot gevolg heeft aanpassing van het te voeren beleid van de overheid. Stel dat dat niet gebeurt, dan kan degene die niet openstond voor kritiek na een bepaalde termijn weggestemd worden. Het volk kan zichzelf zo besturen door voortdurende correctie.
Belang deelname volk
Als nationalistische burger is het cruciaal om deel te nemen aan de politiek om een tweetal redenen. Edwin Woerdman, schrijver van het boek Politiek en Politicologie, geeft ten eerste aan dat de politiek zich bezighoudt met het oplossen, verminderen of voorkomen van problemen, in het bijzonder maatschappelijke problemen. Een andere reden is omdat de politiek dagelijks invloed uitoefent op ons leven. Zo betaalt elke werkende Surinamer belasting, denk maar aan BTW, waarmee de belastinggelden onder andere worden gebruikt voor politie om de criminaliteit te verminderen. Criminaliteit is een van de politieke problemen waarmee Suriname te kampen heeft. We staan er wellicht niet bij stil, maar de politiek heeft op elk beleidsterrein met ons te maken. Wetenschappers geven verschillende definities aan het begrip politiek.
Dhr. Woerdman maakt in zijn boek gebruik van de definities van 3 wetenschappers. De eerste definitie is afkomstig van Van Deth en Vis die het begrip omschrijven als een situatie waarbij de overheid betrokken is of zou moeten zijn. Het laatste ligt in het feit dat alleen de overheid bevoegd is om wetten en regels te maken en burgerparticipatie in deze heel belangrijk is, hetzij door vertegenwoordiging. Een andere definitie die door hem wordt gebruikt is die van schrijver Hoogerwerf die het begrip politiek omschrijft als ‘het overheidsbeleid, alsmede de totstandkoming en effecten ervan’. In deze definitie komt de belangrijke rol van de overheid in de politiek ook naar voren. De definitie concentreert zich echter niet alleen op het bestaande overheidsbeleid, maar omvat ook het ontstaan en de gevolgen ervan.
Het nieuwe kiesstelsel
De verkiezingen van 2025 zullen gebaseerd zijn op het landelijke evenredigheidsstelsel, waarvoor decennialang gestreden en gediscussieerd is. Prof. mr. P.P.T. Bovend’ Eert, hoogleraar Staatsrecht aan de Katholieke Universiteit Nijmegen, schrijft over evenredige vertegenwoordiging dat deze vorm het belang uitwijst van een zuivere afspiegeling van de onder de kiezers aanwezige (politieke) stromingen in het parlement. Elke politieke groepering in het land die het aantal voor het bezetten van een zetel benodigde stemmen behaalt, krijgt een plaats in het Surinaamse parlement.
De jarenlange -positieve- discriminatie wordt dus met dit stelsel omstreden op 25 mei 2025. Prof. M.C. Burkens, gewezen lector Staats- en Administratief recht, geeft aan dat het kiesstel moet worden bekeken vanuit het oogpunt van een optimale relatie tussen kiezer en gekozene en stelt een tweetal eisen, te weten dat het kiesstelsel zodanig ingericht moet zijn dat de afgevaardigde van de politieke partij daadwerkelijke de verlangens van de kiezer representeert en dat het kiesstelsel zodanig ingericht moet zijn dat de kiezer in zijn keuzegedrag zich voor en tegen de afgevaardigden in spé kan uitspreken. Er moet dus wat te kiezen zijn uit meer mogelijkheden.
De kiezer moet zijn onvrede tot uitdrukking kunnen brengen met de wijze waarop een afgevaardigde zijn taak heeft vervuld door zijn stem aan deze afgevaardigde te onthouden en zijn stem op een andere kandidaat uit te brengen. Stemmen is bij uitstek ook nee-zeggen in het kader van een zichtbaar alternatief aan mogelijkheden. Dus “nee” kunnen zeggen aan slecht -gevoerde- overheidsbeleid. Deelname van het volk aan de verkiezingen van 25 mei 2025, waarbij Surinaamse leden van het Parlement zullen worden gekozen op basis van het landelijke evenredigheidsstelsel draagt bij aan de instandhouding en ontwikkeling van de democratie.
Kort samengevat is het de plicht van elke Surinamer om op 25 mei 2025 haar stem uit te brengen, voor land en volk, waarvan zij deel van is. Elke regering dient legitiem haar macht uit te oefenen en dat verkrijgt zij alleen van het volk. Zo machtig is het volk. Laat u niet misleiden door anderen met als gevolg dat u uw stem niet uitbrengt. Laat uw stem horen en breng verandering in naam van de Staat omdat u de staat bent.
Stieffano IRODIKROMO, LL.B.
