De regering van Suriname heeft aangekondigd om de Wet Identificatie in te stellen ter aanpak en preventie van de criminaliteit in Suriname. Deze wet die nog goedgekeurd zal worden, zal in verband staan met de Paspoortwet en het Politiehandvest.
De nieuwe wet zal nieuwe verdergaande bevoegdheden geven aan de politie om burgers te bevelen zich te legitimeren, eventueel ook dus om ze staande te houden en bepaalde vragen aan ze te stellen. Deze bevoegdheid heeft de politie nu ook, maar in zeer beperkte mate. De nieuwe wet zal onder bepaalde condities die de burgers moeten beschermen, in verdachte en niet-normale gevallen aan de politie de bevoegdheid geven om Surinamers en andere ingezetenen te vragen om hun ID-kaart of paspoort tevoorschijn te halen. Burgers en vreemdelingen zullen daarom verplicht worden om zich met hun identiteitspapieren buiten te begeven. Bij het niet hebben van die documenten of het weigeren deze te overleggen zal de politie afhankelijk van de gevaarzetting en de omstandigheden van het geval, de bevoegdheid krijgen om maatregelen te treffen.
Heel interessant wordt het wanneer de politie afgeleid van de identificatieplicht de bevoegdheid krijgt om verdachte personen in het openbaar, te sommeren om zich niet samengeschoold op bepaalde plekken te begeven. Ook zal de politie zeer waarschijnlijk de bevoegdheid krijgen om personen die geen oorzaak en aanleiding hebben om zich ergens op te houden, te sommeren om de plaats te verlaten. Hier zal het recht van vrijheid van beweging van de burger in botsing komen met het recht van de burger op bescherming tegen risico’s van criminaliteit en de plicht van de staat om veiligheid van de burger te waarborgen.
Op plekken waar men wel mag zijn, zal de politie verdachte personen mogen vragen om identificatie. Hier zal het risico komen van ‘racial profiling’ omdat het kan dat proportioneel meer personen met een bepaalde afkomst naar identificatie zal worden gevraagd. Deze problematiek staat in nauw verband met die van de hangjongeren en dat staat dan weer in relatie met slechte huisvesting. En slechte huisvesting maakt dat jongeren om de beurt op straat hangen en om de beurt slapen.
Alhoewel de plannen van de regering goed bedoeld en niet slecht zijn kan het wel leiden tot een toename van de al bestaande antipathie tegen de politie in bepaalde kringen. De politie kan zich bij naleving van de wetgeving enorm gehaat maken in bijvoorbeeld bepaalde volksbuurten waar men wel eens aan de rand schommelt tussen het strafbare en het toelaatbare.
We zien met name op de social media vaak video’s van voornamelijk zwarte Amerikanen die door de politie aangesproken worden in bepaalde buurten waar de gegoede burgerij woont. De Amerikanen worden dat gevraagd zich te legitimeren en ook wordt de vraag gesteld wat ze doen in een buurt waar ze niet kunnen wonen. Achteraf blijkt dat het gaat om Amerikanen die in goede wijken wonen, een goede baan en opleiding hebben en soms zelfs bij de politiediensten zitten in functies die veel hoger zijn dan de politieambtenaren door wie ze worden ondervraagd. Het gaat dus om discriminatie, stigmatisering, vooroordelen en racial profiling en daarvoor moeten we oppassen. Want, ook bij ons zal het onvermijdelijk zijn dat de politie op basis van statistieken en instructies en een zeker profiel aan bepaalde burgers en ingezeten zal vragen om zich te identificeren. En misschien in bepaalde buurten meer dan in andere.
De identificatieplicht bestaat bijvoorbeeld al in Nederland. Daar houdt de plicht in dat iedereen vanaf 14 jaar een geldig identiteitsbewijs moet kunnen tonen als de politie daar om vraagt. Ook andere ambtenaren, zoals boswachters en belastinginspecteurs, kunnen burgers en ingezetenen vragen om een geldig identiteitsbewijs te overleggen. De identificatieplicht geeft de politie of toezichthouders niet de bevoegdheid zonder reden de identiteit te controleren. Personen zijn strafbaar als ze geen origineel en geldig identiteitsbewijs kunnen of willen laten zien. Men loopt dan het risico op een boete. Dit staat in de ‘Wet op de uitgebreide identificatieplicht’ in Nederland. De burger heeft geen draagplicht, alleen een toonplicht. Omdat men het identiteitsbewijs verplicht moet kunnen tonen, betekent het in de praktijk dat men altijd een identiteitsbewijs bij zich moet dragen. Het verschil tussen een draagplicht en een toonplicht is dat de politie bij een draagplicht bevoegd zou zijn om de burger ook zonder reden aan te houden om de identiteit te controleren.
Een zaak die in Suriname iets minder speelt maar in Nederland veel meer is de gezichtsbedekkende kleding zoals een boerka. Deze burgers moeten toch voldoen aan de identificatieplicht. Men is dan verplicht het gezicht te laten zien als de politie vraagt om identificatie. Wanneer men hiertegen grote bezwaren heeft, moet men mee naar het politiebureau. Op het bureau doet een politieagente de controle bij vrouwen. Men mag niet met gezichtsbedekkende kleding op een paspoortfoto of op een vreemdelingendocument staan in Nederland.
De politie mag alleen het identificatiebewijs vragen als daar een goede reden voor is. Dat is het geval als de politie redelijkerwijs de identiteit nodig heeft om haar taak uit te voeren. Bijvoorbeeld als men strafbare feiten pleegt of betrokken is bij een verkeersongeluk. Toezichthouders hebben dezelfde bevoegdheden als de politie om naar het identiteitsbewijs te vragen. Een voorbeeld van een situatie waarin een identiteitscontrole kan plaatsvinden is wanneer bijvoorbeeld een auto ’s nachts rondrijdt op een industrieterrein. Ook na een schietpartij is het belangrijk voor het onderzoek om de identiteit van (mogelijke) getuigen vast te stellen.
Ook in het geval van hangjongeren die overlast veroorzaken in de openbare ruimte of wanneer er brand is en de (mogelijke) brandstichter kan zich bevinden tussen de toegestroomde belangstellenden. Ook bij evenementen als voetbalwedstrijden en demonstraties waarbij rellen ontstaan en bij onrust of dreigend geweld in uitgaansgebieden en op openbare manifestaties, kan de politie vragen naar identificatie. Suriname moet deze wet zeker aannemen maar het goed gedetailleerd inrichten om ene averechtse werking te voorkomen.
