Henry R. Ori
Inleiding
Op dinsdag 16 januari 2024 memoreert de Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP) haar 75 jarig bestaan.
Een onmiskenbare ideologie in de politieke historie van de Republiek Suriname. Het is een goede reflectie waard om de VHP vanuit haar authentieke waarde en positie te belichten. Heel lang voor de onafhankelijkheid heeft de VHP in het ‘epicentrum’ van politiek, cultuur en maatschappij gezeten. Alle VHPers en sympatisanten zijn personen van verschillende pluimage met uiteenlopende opvattingen, ver vooruitziende blikken en heldere ideeën die heel gedurfd maatschappelijke vraagstukken aanpakken in de partijpolitieke arena en bij een publieke debat. De VHP koestert het politieke debat met hart en ziel en levert hiermede via haar steeds wisselende waardige vertegenwoordigers en een heldere visie een constructieve bijdrage in de ontwikkeling van Suriname. Inmiddels een driekwart eeuw verder, is de VHP voornemens een adaptiever , agieler en veerkrachtiger optreden op na te houden om de transformatie die nodig is waar te maken . Verandering is de enige constante factor in het leven. De mindset voor een betere generatie door innovatiever te denken en handelen en te investeren in technologie en heel hard te werken aan waarden en normen. De interne democratie van de oranje partij versterken is een gebod , middels het bieden van meer mogelijkheden aan haar leden om op alle niveaus mee te denken en praten over het te voeren en gevoerde beleid. Met andere woorden het is tijd dat de VHP veranderd in een laboratorium voor progressieve partijpolitiek.
Daadkrachtigheid van de VHP
De VHP heeft veel gedaantewisselingen gehad in naam en faam. Zij heeft in haar bestaansperiode van 75 jaren 7 keren regeringsverantwoordelijkheid gehad en liefst 9 keren gezeten in de oppositie. De VHP is gegroeid naar een goede weerspiegeling van de Surinaamse samenleving . Dat kunt u onder andere zien in de volksvertegenwoordigende organen en de diverse bestuurlijke functies die bekleed zijn.
In tegenstellingen tot andere politieke partijen is de VHP niet gesneuveld tijdens de onstuimige perioden . Net als de krachtige olifant die heel robuust haar moeilijkste tegenstander kan verslaan. Voorts heeft de oranje olifant haar emancipatorische rol vervult en haar traditionele achterban tot grote hoogte gebracht. In het jubileum boek ‘ 50 jaar VHP’ lees je over de goede records met mooie prestaties neergezet in de samenleving. Naast deze positieve zaken , zien we ook de zorgen die er bestaan. De vele aanvallen van buiten enerzijds en anderzijds binnen de eigen structuren nemen ontevredenheid en onenigheid toe. Veelal riekt het naar etnische sentimenten, accommodatie van family & friends en het niet nakomen van de verkiezingsbeloften. Gerust mag gesteld worden dat het nakomen van beloftes in verhouding tot andere zaken beter verlopen . In elk geval bestaat er geen perfecte relatie tussen beloften en beleidsuitkomsten.
In de loop van de afgelopen 15 jaren is binnen deze grote partij een buitengewoon kritisch houding ontstaan over de eigen organisatie. De heersende opvatting is dat de organisatiecultuur te besloten is. De partij wordt overbelast met organisatorische vraagstukken, waardoor onvoldoende ruimte bestaat voor het publieke en inhoudelijke debat. De mobilisatiekracht van de partij zit thans in het bestuur van het land. Dringend is gewenst een grondige aanpassing in de bedrijfsvoering en werkwijze conform aan de tijd aangepaste moderne standaarden .
Hoogstaand politiek debat is de benchmark
Het gaat niet zo goed met de parlementaire democratie in ons land. Kijkend naar de teneur in het hedendaagse wetenschappelijke maar ook het maatschappelijke debat, verkeert de democratie tegenwoordig – in Suriname maar ook elders – in een vrijwel permanente staat van malaise. Als symptomen daarvan kan bijvoorbeeld worden gewezen op het veranderende karakter van politieke partijen, die het contact met de samenleving dusdanig zijn kwijt geraakt dat zij de meningen en belangen van hun achterban nauwelijks vertolken.
De VHP ervaart ook deze kramp, sarcasme en zurigheid. De aanvallen vanuit social media spreken voor zich. Het is vaak ook een machtsspel dat aan de gang is. Macht wil men niet delen en de macht vervuilt altijd opnieuw. Een echte democratische en vernieuwingsgezinde partij is nodig . Ik onderstreep dat uit eigen ervaring en uit het bestuderen van de eigen geschiedenis. Politiek gaat om inhoud , het Latijns woord voor beleid!
De VHP is verplicht inhoudelijk en zakelijk het debat op te pakken omdat er voor de Republiek Suriname drastische keuzes gemaakt moeten worden. Daarom is het de partij geboden te veranderen naar een continu lerende en vernieuwende organisatie. In een beweging waar de urgenties op het gebied van personeel, inhoud, partij en mentaliteit worden onderkend. Het is geen fata morgana ; partijleden hoeven niet verbitterd zijn en dienen te geloven in de veerkracht en nieuwigheid van hun eigen VHP.
De gevestigde politiek gaat niet uit zichzelf veranderen. Daar is druk van buitenaf voor nodig; zoals harder maatschappelijk protest en verkiezingsuitslagen waarin dat protest doorklinkt. Wat ook behulpzaam kan zijn is het expliciteren van de mogelijkheden teneinde politiek als instrument te gebruiken voor het algemeen belang. Tenslotte kan ook ingespeeld worden op het verantwoordelijkheidsbesef van de politieke elite, bijvoorbeeld schuld- en schaamtegevoelens in de trant van: ‘zo kan het inderdaad echt niet langer’.
Bestaansrecht van een politieke partij
Een democratie zonder partijen is geen wenkend perspectief, maar het functieverlies van partijen is onmiskenbaar en vraagt tenminste om een grondige revitalisering. En niet iedereen is erop berekend dat zo’n vernieuwing op tijd komt om op duurzame wijze de wezenlijke functies van politieke partijen veilig te stellen. De wezenlijke functies van een politieke partij hebben te maken met de volgende zaken: rekrutering en selectie, mobilisatie & communicatie, articulatie, aggregatie, integratie en programmering. Politieke partijen hebben echter ook andere functies: het agenderen van nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen en problemen, het reflecteren op succes en falen van lopend beleid, en het prioriteren van dat alles in liefst samenhangende beleidsprogramma’s.
Van alle functies die politieke partijen vervullen, is de kandidaatstellingsfunctie de allerbelangrijkste. Waar partijen voor hun andere klassieke functies concurrentie hebben gekregen van onder andere (social) media en belangengroepen, hebben zij nog steeds een monopolie op het rekruteren en selecteren van kandidaten voor ambten in het openbaar bestuur: volksvertegenwoordigers en bestuurders.
Politieke partijen worden al jarenlang geconfronteerd met functieverlies. Sommige klassieke functies van politieke partijen, zoals communicatie met hun leden en mobilisatie van hen zijn sterk van karakter veranderd. De tijd ligt ver achter ons , waarbij de politieke partijen zelf vanuit de top en via hun eigen media communiceerden met hun achterban en de kiezers om stemmen te winnen, leden te werven, alsmede mensen te bewegen zich actief in te zetten voor de realisatie van bepaalde collectieve doelen.
De band tussen de traditionele media en politieke partijen is sterk verzwakt. Het aantal TV- en radiozenders is enorm toegenomen en de nieuwe, sociale media zijn inmiddels een belangrijk middel geworden voor politieke mobilisatie en communicatie. Deze zijn beschikbaar voor politieke partijen, en ook voor andere groepen (actiegroepen, bewegingen, belangenorganisaties…) en soms zelfs voor individuen of kleine groepen (micro-mobilisatie).
Wie het recht krijgt om te besturen lijkt belangrijker te worden dan de te maken inhoudelijke en ideologische keuzes. Hierdoor wordt de beleidsruimte op nationaal niveau steeds kleiner : ‘Partijen strijden tegen elkaar om te besturen op plaatsen waar de macht steeds minder aanwezig is, en daar waar de macht en de potentiële beleidsruimte veel groter is, is er geen strijd tussen partijen om de gunst en de steun en de toestemming van de bevolking’.
Partijen die bestuursversantwoordelijkheid hebben gedragen, krijgen van de kiezers zelden een beloning. Integendeel: zij worden vaak electoraal afgestraft. Voor de politieke partijen in ons land wil dat zeggen dat de competitie die zij met elkaar aangaan verder zal verschuiven naar andere aspecten.
Als voorbeeld wens ik aan te halen: de personalisering van de politiek. Daarmee bedoel ik de tendens om bij de competitie tussen de partijen – in het bijzonder tijdens de verkiezingscampagnes – de nadruk te leggen op personen. De vraag is wie krijgt het recht krijgt te besturen? Minder relevant is : welke inhoudelijke en ideologische keuzes zullen daarbij gemaakt worden. Wijzigingen in de kiessystemen van verschillende landen gaan overigens ook in de richting van meer ruimte om te kiezen welke mensen precies zullen uitgestuurd worden om ons te vertegenwoordigen en om in onze naam te besturen. Wetenschappelijk onderzoek hierover heeft voorlopig niet aangetoond dat dit proces dramatische vormen aanneemt.
Onderzoek toont aan dat kiezers weliswaar meer belangstelling hebben voor personen, bijvoorbeeld door meer voorkeurstemmen uit te brengen waar dat mogelijk is, maar dat een stem voor een persoon heel moeilijk losgekoppeld kan worden van een stem voor de partij waartoe die persoon behoort. Als er al sprake is van een personalisering van de politiek, dan is dat een verpersoonlijking die heel erg binnen de lijnen van de partijendemocratie kleurt. Meer aandacht voor personen is dus ook weer niet een evolutie die ons moet aanzetten tot omkijken in nostalgie. De vraag die moet gesteld worden is , namelijk de manier waarop deze evolutie in goede banen geleid kan worden. Hoeveel personalisering laat een kiessysteem toe? Welke personalisering laat het toe? Hoe kan het selectiemechanisme zo geconcipieerd worden dat een goed evenwicht gevonden wordt tussen personen en partijen?
En met dat laatste verwijs ik naar organisaties die duidelijk maken welke hun basisprincipes zijn, ook al dwingen de omstandigheden hen ertoe bij het besturen pragmatisch te werk te gaan. Als vertrouwen gebouwd kan worden op personen, kan dat ook een vorm van vertrouwen zijn die ruimte biedt om de kiezers ervan te overtuigen dat je niet altijd en overal je zin kan krijgen. Bovenal met democratie gaat het niet alleen om het recht dingen te eisen, maar ook het begrip voor wat anderen willen en het zoeken naar manieren om beide met elkaar te verzoenen.
Toekomstbeeld
Tenslotte wil ik besluiten met mijn toekomstbeeld in de verf te zetten. Politieke partijen, dit geldt onverkort voor de VHP, zijn niet meer wat ze geweest zijn. En dat doe ik met een oprecht hart in de stem. We kijken achterom en zien een “gouden” eeuw, een tijdperk waarvan we menen dat het een heel mooi beeld gaf van de via de politieke partijen georganiseerde vertegenwoordigende democratie. Elk stuk van dit beeld brokkelt af met de tijd en is een verlies, is teloorgang, is erosie, is reden tot ongerustheid en zorg. Dat die vermeende “gouden” eeuw een tijdperk was waarin kiezers niet zozeer kozen, maar heel vaak trouw volgden, vergeten we daarbij al te gemakkelijk.
Vandaag kiezen de kiezers meer, en daardoor zijn ze minder trouw, fladderen ze makkelijker van de ene partij naar de andere. Het is goed stil te staan bij de volgende feiten: in welke mate kiezers kunnen kiezen, en in hoeverre zijn partijen in staat om een keuze aan te bieden. In plaats daarvan is de volle nadruk komen te liggen op verkiezingen en verkiezingscampagnes. Ook in Suriname gaat daarbij ‘mannetjesmakerij’ steeds meer boven inhoud en wint reclametaal terrein op overtuigingskracht.
Ik heb erop gewezen dat de macht om grote beleidskeuzes te maken verschoven is. Partijen strijden met elkaar om te besturen op plaatsen waar de macht steeds minder aanwezig is, en daar waar de macht en de potentiële beleidsruimte veel groter is, is er geen strijd tussen partijen om de gunst en de steun en de toestemming van de bevolking. Dat leidt tot vragen over de organisatie van ons democratisch bestel, over territoriale soevereiniteit en over de werking van internationale en supranationale organisaties. Dat is de belangrijke achtergrond waartegen we naar de zich wijzigende rol van politieke partijen kunnen kijken. Die rol bevindt zich minder aan de inputzijde van het politiek bestel. Partijen bevinden zich veel meer aan de outputzijde. Elke zoektocht naar de werking en de rol van politieke partijen in de nabije en verdere toekomst, moet zich daarom niet buigen over de vraag hoe ze terug naar hun oude plek kunnen gebracht worden, maar hoe ze vanuit hun nieuwe plek een rol kunnen spelen in het altijd ingewikkelde, altijd bewegende, altijd voor kritiek vatbare en altijd fascinerende zoeken en tasten naar een praktische en werkbare invulling van de democratie. Partijen staan uiteindelijk immers ten dienste van de democratie, en niet andersom.
Ik feliciteer de leden van het hoofdbestuur en de partijorganen, partijleden en sympathisanten van de VHP met 75 jarig jubileum. Heel veel geluk en succes voor de VHP en de VHP politiek!
