Menig Surinamer die bewust de ontwikkelingen van de jaren ’80 heeft meegemaakt, heeft met veel belangstelling uitgekeken naar de rede van de voormalig legerleider en NDP-voorzitter, ook ex-president. De NDP’ers kwamen uit het hele land in groten getale op, Ocer was tjokvol. Als de kijkcijfers zouden kunnen worden gemeten in Suriname, dan zouden die van kanaal 7.5, historische niveaus meten. Wat opviel is dat de vooraanstaande NDP-leden in een bedrukte stemming waren, alsof die meer op de hoogte waren wat de komende dagen zal brengen, in tegenstelling tot de achterban.
De historische bijeenkomst is niet geworden wat ervan was verwacht, het beantwoordde niet aan de geschapen verwachtingen. In feite was het qua inhoud een van de slechtste massameetings van de partij. Het voorgedeelte is te veel bezet geweest door artiesten die niet aansloten op de boodschap die de partijvoorzitter zou moeten of had willen brengen. De organisatoren van de massameeting en de samenstellers van het programma hebben een slechte job gedaan. De massa die goed was opgekomen, is niet opgewarmd door het voorgedeelte dat moest bestaan uit politieke boodschappen van de mensen in de voorste rij. Toen de hoofdspreker aan de beurt kwam, bleek er ook een technisch probleem te zijn waardoor hij zijn speech niet kon houden.
De gemiddelde Surinamer had verwacht dat de voormalige legerleider de gehele periode van 1980 tot heden, maar vooral de periode 1980-1987 de revue zou laten passeren. Er werd een sterke boodschap verwacht waarbij de leider van de revolutie meer zou vertellen over de achtergrond van de keuzes die toen zijn gemaakt. En dat hij uiteindelijk zou concluderen of de revolutie en de partij met de 5 vernieuwingen geslaagd was in het scheppen van een andere Suriname. De partijvoorzitter had voor het eerst geen connectie met zijn aanhang die in volle omvang aanwezig was, er was sprake van een angstaanjagende verwijdering.
Van een charismatische leider was nu niet veel te merken. Het was voor het eerst dat zo een bescheiden NDP-partijvoorzitter op het podium stond. Wat we zagen leek op een gebroken en gedesoriënteerde man, een man die altijd alles wat op hem van binnen en van buiten afkwam wegwuifde. Nu scheen hij een zware last op zijn schouders te dragen. Dat is een last die de eerste rij wel kon aanvoelen, maar niet van zijn schouders kan weghalen.
Aan het einde van de rit staat de leider alleen en eenzaam met zijn last, ondanks dat hij door zoveel mensen is en wordt omringd. Wie hem omringd is ook voor een deel onbekwaam en incompetent. In elk geval is de massameeting niet geworden een geschiedenisles vanuit het perspectief van de militairen en de revolutionairen. Die speech, die historische en mogelijk laatste speech op het podium van Ocer, is wel geschreven, maar door een haperende organisaties en de chaos in de partij in de duigen gevallen. En daardoor was deze massameeting een enorme teleurstelling; het heeft niet ertoe geleid dat Surinamers hun eigen geschiedenis beter hebben kunnen begrijpen. Dat ander verhaal moest komen van Desi Bouterse, maar het is niet gekomen.
Van de staatsgreep was het dieptepunt de vele levens die daarbij zijn verloren door geweld, binnen de groep van de militairen, onder tegenstanders van het regime waarvan een deel op en rond 8 december en tijdens de binnenlandse oorlog waaronder ook begrepen Moiwana. De militaire periode was naar Surinaamse maatstaven een bloedige periode, maar dat was inherent aan de staatsgreep.
De voormalige legerleider was op de avond maar even op dreef. De vraag rijst nu wel wanneer Desi Bouterse zijn echte verhaal gaat vertellen. Wat de voormalige legerleider ons had moeten vertellen is waarom zij de staatsgreep moesten plegen en hoe alles eraan toe is gegaan. Daarbij moest hij ook aangeven waar ze inschattingsfouten hebben gemaakt, vooral met betrekking tot politiek en bestuur. En alles wat erna is gebeurd is afschuwelijk, maar het is allemaal inherent aan een militaire dictatuur. En waarom het steeds moeilijker werd om de macht over te dragen. In feite waren er al plannen voor een burgerregering al enkele jaren na de staatsgreep. Maar door ontwikkelingen zoals de decembermoorden werd een overgang moeilijk.
De voormalige legerleider stond in de jaren ’80 vooraan in het ‘revolutionair proces’ en daar staat hij nog steeds. Hij had tijdens de massameeting ook namens iedereen zijn verontschuldigingen kunnen aanbieden aan alles wat fout is gegaan. Daaruit zou de grootheid van de leider blijken, iets dat hij eerder heeft gedaan. Maar hij had ook de mooie dingen kunnen memoreren.
De legerleider had op deze avond meer over zichzelf kunnen vertellen, zijn kinderjaren, zijn periode in Nederland, zijn terugkeer naar de ‘point of no return’. Desi Bouterse was tijdens het plegen van de staatsgreep 34 jaar. Wat doen de huidige Surinamers als ze 34 jaar zijn? Bouterse had de Surinamers moeten vertellen wat zijn leeftijd van 34 jaar en zijn ervaring met politiek en landsbestuur te maken heeft met alles wat in 1980 en daarna is gebeurd. Tijdens de Decembermoorden was hij 36 jaar oud, omringd door goede intellectuelen die bijvoorbeeld decreten konden schrijven op basis van internationale verdragen, maar ook door foute politieke adviseurs. Het is allemaal voor te stellen dat vanwege de leeftijd en onervarenheid men op gegeven moment gevangen zit in een web waar men vaart op basis van een kompas in handen van anderen.
De NDP’ers van heden ten dage kennen een rijpe partijvoorzitter met veel zelfvertrouwen en charisma. Maar de politicus was eens jong en onervaren, met in zijn handen het bestuur van een compleet land terwijl men niet daarnaar op zoek was. Wij vinden dat Desi Bouterse zijn dilemma’s en kwetsbaarheden en zijn menszijn had kunnen delen met de Surinamers. Zover is het niet gekomen.
Op den duur is de massameeting stuurloos geworden, ontaard, overgenomen door niet het slimste deel van de partij dat zich niet laat leiden door ratio. Dit deel heeft zijn voorzitter het advies gegeven om niet in de rechtszaal te verschijnen en bij een vonnis tot gevangenneming, dat hij door de politie thuis wordt gehaald. De achterban heeft hiermee in principe beloofd om van de residentie van de voormalig legerleider een soort vesting te maken. Hem halen betekent dus een fort innemen en dat is niets anders dan een dreiging met een gewapend treffen of een kleine oorlog. En dat is waar enkelen in ons land zich in de politiek als een vis in het water voelen. Op dit cruciaal moment kunnen personen die oorlogservaring hebben, en die hoog zitten in de regering, ‘verraad’ plegen en de overstap maken. Zulke overstappen zijn van de jaren ’80 bekend en het betekende de redding van de legerleider.
We leven in de meest gevaarlijke tijden na de telefooncoup van 1992.
