Gisterochtend werd het verontrustende nieuws gelanceerd dat het leger van Brazilië zich had gepositioneerd bij de grens met Venezuela. Dit om eventueel in te grijpen wanneer verdachte bewegingen plaatsvinden bij de grens verderop tussen Venezuela en Guyana. In het nieuws is gemeld dat de Braziliaanse inlichtingendiensten informatie hebben verkregen dat er plannen werden gemaakt door Venezuela om Guyana binnen te vallen.
Dat is hetzelfde dat Guyana in de jaren ’60 heeft gedaan door een gebied van Suriname te bezetten en dat te doen tot op de dag van heden, waarop Suriname nooit op een relevante manier heeft geprotesteerd. Dat is een zeer verontrustende situatie, omdat de ‘wider Caribbean region’ een uiterst vreedzame regio is geweest wat betreft de verhoudingen tussen landen. De landen hebben wel een relatief hoge mate van huishoudelijk en andere vormen van geweld.
Er is al een hele tijd een ontwikkeling gaande waarbij Venezuela 2/3e deel van Guyana aangrenzend aan Venezuela opeist. Het zou gaan om grenzen die terug gaan naar de pre-koloniale periodes. We zien op social media de laatste tijd een heleboel Guyanese kinderen van de basisschool die liedjes zingen over de eenheid van Guyana en dat ze geen meter van hun grondgebied opgeven.
We merken dat Caricom misschien wel een verklaring heeft aangenomen, maar dat leek meer van symbolische aard. Belangrijk te vermelden is dat in de ruime definitie van het Caribisch gebied, Venezuela ook wordt meegerekend tot de Caribische regio. Dat zou te maken hebben met de overeenkomende cultuur, maar ook het personenverkeer eens vanuit de andere Caribische (ei)landen naar de oliesector van het Zuid-Amerikaans land. Nu is het personenverkeer meer vanuit Venezuela naar de eilanden in de Caribische zee.
Opvallend is dat de Surinaamse regering enigszins terughoudend is geweest in het innemen van een positie in het conflict tussen Venezuela en Guyana. Dat zou te maken hebben met de relaties die Suriname met wisselende intensiteit en diepgang onderhoudt met de Venezolaanse regering. Maar het zou ook te maken kunnen hebben met het feit dat Guyana een deel van Suriname bezet houdt sinds 1967, toen Surinaamse leden van de gewapende machten door Guyanese militairen werden verjaagd uit het Tigri-gebied of op zijn Guyanees: New River Triangle. Er zijn Surinamers die als ‘retaliation’ tegen Guyana duimen dat Venezuela het land inneemt.
Intussen zien we zowel een groter wordende aantal Surinamers en ook Guyanezen die de correcte kaart van hun land publiceren / delen op social media. Die kaarten komen dus dan niet overeen. Tussen de 4 landen dus in het noorden van vasteland van Zuid-Amerika zijn er bij elke grens ‘disputed terriories’. Suriname heeft er 2, Guyana heeft er 2, Venezuela heeft er 1 en Frans-Guyana heeft er 1. Het is nog een vreedzaam gebied, maar spanningen bij 1 grens kunnen doorsijpelen naar het gehele noorden. Verder kan bij een escalatie bij een grens leiden tot vluchtelingen tot over de grens. We moeten dus hopen dat er geen escalatie van de situatie plaatsvindt bij de westergrens van het buurland Guyana.
Wanneer het Braziliaanse leger optreedt dan is dat niet zomaar, maar op basis van harde data. Dat zeggen we, omdat een move van het leger landen in verlegenheid kan brengen en dat kan leiden tot diplomatieke spanningen. Een move van een leger wekt vermoedens op tegen een bepaald land en dat vermoeden oftewel schijn moet niet zonder gerechtvaardigde gronden worden opgewekt. Het leger van Brazilië is een behoorlijk leger en dat leger gaat niet zomaar over tot troepenbewegingen. Die bewegingen zorgen op zich al voor spanningen omdat bij een troepenbeweging landen impliciet partij kiezen. In deze lijkt Brazilië partij te kiezen voor Guyana, dat een zwakker land is, en richt zich defensief op tegen Venezuela.
Met deze troepenbeweging geeft het leger van Brazilië ook aan dat het geen rekening hoeft te houden met gevoelens van andere landen. De Braziliaanse grootmacht profileert zich met deze troepenbeweging als een grootmacht op het Zuid-Amerikaanse vasteland. Want, het kan dat een troepenbeweging een andere veroorzaakt. Dat kan leiden tot een weider oorlog in de regio. Dit alles betekent dat de landen in de regio een dringende taak hebben om preventief in te grijpen om een spill-over van het ‘conflict’ te voorkomen. De Caricom moet het in deze niet laten bij een verklaring.
Suriname heeft belang, en ook Colombia en Brazilië, zodat Caricom met meer acties komt. Ook de OAS moet vanwege de betrokkenheid van Brazilië met verklaringen en preventieve maatregelen komen. Nu blijkt de regering van Maduro op 19 november een schijnreferendum zou hebben gehouden om de kiezers naar hun mening te vragen over de grenskwestie. De uitkomsten van dit referendum zijn onbekend. Welk mandaat aan de regering van Venezuela door de kiezers is gegeven om het gebied in te nemen in Guyana is ook onbekend.
Nu blijkt ook dat bij het Internationaal Gerechtshof een zaak aanhangig gemaakt is door Guyana. Een eis van Guyana is om delen van het referendum nietig te verklaren. Maar er zou ook een vordering zijn ingediend bij het Hof om het grensbesluit uit 1899 als de rechtsgeldige overeenkomst te verklaren. Maar, er zouden ook lagere overeenkomsten zijn die in het voordeel spreken van Venezuela. En het is een algemeen adagium dat latere afspraken over een onderwerp de geldende zijn vergeleken met de eerdere.
Deze grenskwestie moet de supranationale entiteiten in de regio volgen en preventief optreden. Suriname is eerder belanghebbend dan verder gelegen gebieden.
