Op de Universiteit van Suriname, die vernoemd is naar Anton de Kom. is een standbeeld van de historische figuur en held van Suriname onthuld. Bij de ingang van de campus was er al een borstbeeld van de Surinamer. Er zijn zo nu en dan geluiden die het niet eens zijn met het vernoemen van de universiteit naar Anton de Kom. Dat zou voornamelijk te maken hebben met het feit, dat De Kom zelf geen beoefenaar was van een wetenschap en/of, geen wetenschappelijke ontdekkingen zou hebben gedaan of werken tot stand zou hebben gebracht en/of dat hij nooit aan enige universiteit zou hebben gestudeerd of gedoceerd. Dat is naar ons oordeel een onterechte zienswijze en benadering, omdat op de universiteit generaties Surinamers worden opgebracht en gevormd en die moeten kunnen opkijken naar voorbeeldfiguren. Die generaties worden op de universiteit opgebracht om met hun bagage aan kennis en vanuit hun disciplines bij te dragen aan het ontwikkelen en het uitbouwen van Suriname.
Daarnaast is het ook de verwachting dat ze vanuit een persoonlijke roeping ook doen aan de beoefening van de wetenschap en daaraan bijdragen. Buiten de comfortzone geraken, schrijven en soms tegen de stroom ingaan, is wat van baanbrekers wordt verwacht.
Wij denken dat in onze geschiedenis Anton de Kom tot de meest vooraanstaande mensen behoort die generaties kunnen inspireren. Zijn betekenis voor Suriname en voor Surinamers overal heeft erin geresulteerd dat hij niet lang terug als enige Surinamer opgenomen is in de Canon van Nederland. Wij vragen ons dan af waar de Canon van Suriname is. Moet dat niet door de universiteit van Suriname worden georganiseerd en met name de richting Faculteit der Humanoria? Welke historische figuren van Suriname moeten daarin worden opgenomen? Zeker zal Anton de Kom ook hierin worden opgenomen. Het woord ‘canon’ (met de klemtoon op de eerste lettergreep: de Cánon) betekent oorspronkelijk ‘richtlijn’ of ‘maatstaf’ en in die zin is het bedoeld in de Canon van Nederland.
De Canon van Nederland gaat over culturele en historische onderwerpen die Nederland als samenleving belangrijk genoeg vindt om aan nieuwe generaties en nieuwe inwoners mee te geven. Het is goudgerand zegt men in Nederland, maar het is niet altijd zonovergoten. Tussen 2005 en 2007 heeft de commissie-Van Oostrom op verzoek van de regering de Canon van Nederland samengesteld.
Een Surinaamse commissie moet ook de opdracht krijgen van de Surinaamse regering om onze Canon vast te stellen. Alleen vrezen we dat politici, die minister ook zijn, hun partijvoorzitters en –vrienden en presidenten die van hun partij afkomstig zijn, straks in de Surinaamse canon zullen forceren, terwijl die personen niet altijd voor komende generaties iets hebben betekend en voor hen als voorbeeld kunnen dienen. Bij ons is een deel van de historici ook gecorrumpeerd. In 2019-2020 is de Canon vernieuwd door de commissie-Kennedy. De Canon van Nederland telt vijftig vensters: belangrijke personen, voorwerpen en gebeurtenissen die samen het verhaal van de historische en culturele ontwikkeling van Nederland laten zien. De Canon is in de eerste plaats bedoeld voor het onderwijs.
Anton de Kom is een van de 50 vensters van de Canon van Nederland. Er staat over hem dat hij een Surinaamse antikoloniale schrijver, activist en verzetsheld was. In 1934 publiceerde hij zijn boek “Wij slaven van Suriname”. Dat was een aanklacht tegen racisme, uitbuiting en koloniale overheersing. Nog steeds wordt zijn boek veel gelezen, omdat het de koloniale machtsstructuren inzichtelijk maakt voor een groot publiek. Voor de komende generaties die op de universiteit worden opgeleid en het waarom van het heden goed moeten begrijpen, is het lezen van dit werk van Anton de Kom verplicht leesvoer. Zonder dit boek is het moeilijk om het heden te begrijpen en hoe we ons moeten opstellen.
Wij Slaven van Suriname is wellicht het grootste en meest ingrijpende werk ooit geschreven door een Surinamer, niet in de laatste plaats bekeken tegen de achtergrond van de tijdsgeest waarin hij zijn werk schreef, dat uiteindelijk gecensureerd door Nederlandse uitgevers werd uitgebracht. In Nederland heeft men Anton de Kom gekozen om vanuit dat venster naar het eigen verleden te kijken, maar in de Canon is in eerste aanleg de beschrijving van Anton de Kom onvolledig. Wat de les van de huidige generatie Nederlanders moet zijn, wordt in de beschrijving niet vermeld. Het is geschreven vanuit een Nederlands perspectief bedoeld om het Nederlands gedrag als koloniale macht te beschermen en goed te praten. Het handelingen richting Anton de Kom worden met de volgende soms verzachtende en vergoelijkende woorden beschreven. Omdat de autoriteiten het verzet vrezen dat De Kom met zijn activiteiten aanwakkert, wordt hij gevangen gezet. Op 7 februari 1933 verzamelt zich voor de gevangenis een grote menigte om steun aan De Kom te betuigen. Soldaten openen het vuur en er vallen twee doden en 22 gewonden. Om verder oproer te voorkomen, wordt De Kom verbannen uit Suriname en moet hij terugkeren naar Nederland. In Nederland komt hij niet meer aan het werk. Wel blijft hij schrijven. Hij publiceert in 1934 zijn boek Wij Slaven van Suriname, het eerste geschiedenisboek over Suriname door een Surinamer. Hij eindigt met een hoofdstuk over zijn verbanning. De beroemde laatste zinnen van Wij slaven van Suriname luiden:
Sranang mijn vaderland.
Eenmaal hoop ik u weer te zien.
Op den dag waarop alle ellende uit u weggewischt zal zijn.
De Kom zou Suriname echter niet meer terugzien. Tijdens de Duitse bezetting van Nederland sluit hij zich aan bij het verzet. Hij schrijft onder meer voor de Haagse illegale communistische krant De Vonk, voor de bezetters reden om hem op 7 augustus 1944 te arresteren. Via verschillende kampen komt hij uiteindelijk terecht in concentratiekamp Sandbostel, waar hij op 24 april 1945 omkomt. Pas in 1960 wordt zijn lichaam in een massagraf geïdentificeerd. In de jaren zestig herontdekken studenten zijn boek. Na de onafhankelijkheid van Suriname in 1975 wordt De Kom steeds meer vereerd als held. Zijn boeken en zijn gedachtegoed zijn zowel in Nederland als Suriname nog steeds een inspiratiebron.
