In de afgelopen vier jaar heeft de politie in de staat Rio de Janeiro een bloedige en kostbare campagne gevoerd tegen bendes die veel van de arme favela’s domineren. Ondanks al het geweld en de inspanning, beweren aanklagers en analisten dat de meest dringende veiligheidsuitdaging in dit turbulente gebied wordt gemist: een schaduwachtige macht bestaande uit actieve en gepensioneerde politieagenten die afpersen, handelen in drugs en moorden zonder bestraffing. Deze politiemilities hebben diepe wortels in het autoritaire verleden van Brazilië, maar ze hebben ook banden met de huidige regering. Ze beweerden dat particuliere beveiligingsbedrijven moesten optreden tegen bendegeweld, maar nu controleren ze veel meer van Rio dan de bendes ooit hebben gehad, aldus onderzoekers.
Ze hebben meer wapens, meer geld en meer politieke macht. Toch lijkt dit bijna geen bezorgdheid te wekken bij de autoriteiten.
“Hun explosieve groei vormt een grote bedreiging voor de democratie”, aldus Carolina Grillo, een onderzoeker aan de Federale Universiteit van Rio. In de KM32-favela van Nova Iguaçu, ongeveer 20 mijl ten noorden van Rio de Janeiro, ontving een vrouw een foto via tekstbericht van het lichaam van haar 24-jarige zoon, die naakt en levenloos onder een boom lag. Hij was een lid van de machtige Derde Commando Drugsbende. Wat deze moeder echter vreesde, was de boodschap die ze ontving: “Je zoon is dood.” Maar volgens haar en haar buren waren zijn moordenaars geen traditionele rivalen van het Derde Commando. Het waren mannen die ze van kinds af aan kenden, mannen die in de gemeenschap waren opgegroeid en hadden gezworen om deze te dienen en te beschermen. Nu waren ze lid van de Bonde do Zinho, een politiemilitie die betrokken was bij een bloedige concurrentiestrijd om de drugshandel te leiden.
De politiemilities, overblijfselen van het autoritaire regime dat Brazilië regeerde van 1964 tot 1985, werden ooit algemeen aanvaard door de autoriteiten als aanvulling op de officiële veiligheidskrachten in de strijd tegen gewelddadige criminele bendes. Maar nu vechten velen van hen om dezelfde criminele activiteiten te domineren als de bendes zelf.
De milities hebben hun invloed echter aanzienlijk uitgebreid, vooral in Rio, de culturele hoofdstad van het land en een top toeristische bestemming. In minder dan twintig jaar hebben ze hun territorium in de metropool Rio bijna verviervoudigd. Ze controleren ongeveer 30 procent van het grootstedelijk gebied, dat ongeveer 12 miljoen mensen huisvest, en bijna 60 procent van de stad zelf, aldus onderzoekers. Sommige schattingen suggereren zelfs dat ze voor 70 procent actief zijn in het grootstedelijk gebied.
De milities heersen met angst en geweld. In de KM32-favela dwingen militieleden ondernemers en straatverkopers om beschermingsgeld te betalen. Vrouwen worden verwacht voedsel te leveren aan de mannen wanneer ze hun huizen of restaurants bezoeken, zelfs als sommigen nauwelijks genoeg hebben om hun eigen gezinnen te voeden.
Sommige voormalige milities beweren marteling en buitengerechtelijke executies te hebben uitgevoerd. Hoewel deze beweringen niet onafhankelijk zijn geverifieerd, passen ze in de tactieken die aanklagers en getuigen zeggen dat de milities routinematig gebruiken.
De Bonde do Zinho en andere milities zijn de afgelopen maanden verwikkeld in een bloedige oorlog met rivaliserende bendes, wat resulteert in een toename van moorden in Nova Iguaçu. Veel bewoners zijn bang om misdaden te melden, wat de officiële statistieken vertroebelt.
De autoriteiten hebben geprobeerd de milities te bestrijden door arrestaties en financiële verstikking. Desondanks hebben de milities steeds meer invloed in de politiek gekregen, met leden die lokale kantoren bezetten en zelfs kandidaten zonder strafblad rekruteren.
De milities zijn verweven met de staat en hebben invloed op verschillende structuren en instellingen, waaronder de politie, gevangenisbewakers en soms zelfs leden van het congres.
In de ogen van veel bewoners zijn er geen veilige opties, aangezien zowel de politie als de bendes, evenals de milities, als bedreigingen worden gezien. De greep van de milities op het dagelijkse leven is uitgebreid, waarbij ze controle uitoefenen over alles, van ongeregistreerde voertuigen en motortaxi’s tot basisvoorzieningen zoals water en elektriciteit.
Kortom, de politiemilities in Brazilië vormen een ernstige bedreiging voor de democratie en de veiligheid van de burgers, terwijl ze steeds meer invloed krijgen in de politiek en alle aspecten van het leven in de getroffen gemeenschappen beheersen. (WAPO)
