Politieke partijen die nu nog schermen met de tweestatenoplossing moeten uitleggen hoe die dertig jaar na ‘Oslo’ nog gerealiseerd kan worden. En anders aanvaarden dat hun standpunt hen medeplichtig maakt aan de onder die noemer voortdurende Israëlische misdaden tegen de Palestijnen.
Ruim zeven jaar geleden nam de invloedrijke Joodse columnist Thomas Friedman van The New York Times in een bittere grafrede afscheid van de tweestatenoplossing. Israël heeft met zijn illegale ‘nederzettingen’ in bezet Palestijns gebied een soevereine Palestijnse staat definitief onmogelijk gemaakt, betoogde hij. Hij introduceerde de gezamenlijke staat ‘Israël/Palestina’, ‘geleid door Joodse extremisten, met Benjamin Netanyahu als premier’.
Friedman was niet de eerste, en al helemaal niet de laatste, die de tweestatenoplossing dood verklaarde, maar zijn grafrede was niettemin veelzeggend. Hier sprak iemand wiens pro-Israëlische gezindheid boven iedere twijfel was verheven. Juist zijn liefde voor een ‘Joods en democratisch Israël’ verklaarde zijn bitterheid.
In de nu de facto gecreëerde gezamenlijke staat is die combinatie niet langer mogelijk. Joden vormen daarin geen meerderheid. Friedman verafschuwde het dat de Joodse Israëli’s zich door hun onbeteugelde koloniseringsdrang voor de keuze hadden gesteld tussen een democratische niet-Joodse staat of een ondemocratische Joodse.
De tweestaten-illusie
Lang is de tweestatenoplossing – ‘twee soevereine staten, Israël en Palestina, zij aan zij langs de grenzen van vóór juni 1967 en met Jeruzalem als gedeelde hoofdstad’ – door de internationale gemeenschap gekoesterd als de formule bij uitstek voor een rechtvaardige, duurzame en alomvattende vrede. De Oslo-akkoorden van 1993-1995 voorzagen in een stapsgewijze overdracht van door Israël bezet Palestijns land aan de Palestijnse Autoriteit, en boden Israëli’s en Palestijnen een periode van vijf jaar om overeenstemming te bereiken over de zogeheten final status issues – onderwerpen als het exacte grensverloop, de Israëlische nederzettingen, het bestuur over Jeruzalem en de terugkeer van Palestijnse vluchtelingen.
Die overeenkomst is uitgebleven en latere pogingen het ‘vredesproces’ nieuw leven in te blazen – de laatste dateert van 2013, het Amerikaanse ‘Kerry-initiatief’ – liepen op niets uit. Israël zette intussen de uitbreiding van zijn illegale nederzettingen in het voor de Palestijnse staat bestemde gebied voort, daarmee niet alleen het internationaal recht en bindende resoluties van de VN-Veiligheidsraad schendend, maar ook de Oslo-akkoorden. In het Oslo Interim Agreement van 1995 (‘Oslo II’) sprak het met de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) af de ‘internationaal aanvaarde normen en beginselen van de mensenrechten en de rechtsstaat’ te eerbiedigen en in afwachting van een akkoord over de final status issues ‘geen stappen te zetten die de status van de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook kan veranderen’.
Eénstaat-realiteit
Ten tijde van ‘Oslo’ leefden er ruim een kwart miljoen Israëlische kolonisten in Oost-Jeruzalem en op de Westelijke Jordaanoever. Dertig jaar later is dat aantal met een half miljoen toegenomen tot ruim 750 duizend. Welbewust heeft Israël ieder perspectief op de gedroomde ‘aaneengesloten, levensvatbare en soevereine staat Palestina met Jeruzalem als (gedeelde) hoofdstad’ de nek omgedraaid. Opeenvolgende Israëlische regeringen van uiteenlopende politieke kleur spraken zich expliciet tegen de tweestatenoplossing uit en wezen vredesbesprekingen met de Palestijnen principieel af. Openlijk ontkenden zij het Palestijnse recht op zelfbeschikking en een eigen staat.
De huidige regering zet die koers met verdubbelde kracht voort. Het aantal nieuwe woningen voor kolonisten dat in de eerste zeven maanden van 2023 groen licht van de autoriteiten kreeg was al een all-time jaarrecord, waarschuwde de organisatie Peace Now, de Israëlische waakhond die het nederzettingenproject op de voet volgt. In het programma van uitgangspunten van de regering luidt punt 1 dat ‘het Joodse volk het exclusieve en onvervreemdbare recht’ heeft op het hele voormalige Britse mandaatgebied Palestina, from the river to the sea. ‘De Palestijnse ambities voor een eigen soevereine staat moeten de kop worden ingedrukt’, stelde premier Benjamin Netanyahu onlangs grimmig.
Thomas Friedman had het bij het rechte eind en ruim zeven jaar later wordt zijn mening wereldwijd door een grote meerderheid van deskundigen gedeeld. In de schaduw van ‘Oslo’ en het ‘vredesproces’ heeft Israël een éénstaat-realiteit gecreëerd, die voor de Palestijnen in bezet gebied neerkomt op eeuwigdurende Israëlische overheersing. In plaats van een eigen staat heeft ‘Oslo’ hen een ruime verdubbeling van de duur van de bezetting opgeleverd, van 26 jaar in 1993 tot 56 jaar nu. De Palestijnse vluchtelingen die tijdens de Nakba van 1947-1949 van huis en haard werden verdreven en sindsdien door Israël van terugkeer worden weerhouden wachten intussen al 75 jaar op gerechtigheid.
Bron: The Rights Forum
