Het is zeer goed nieuws dat alle fracties in DNA elkaar hebben gevonden met betrekking tot het nieuwe kiesstelsel. Door de uitspraak van het Constitutioneel Hof (Hof) heeft Suriname geen geldend kiesstelsel op dit moment. Het districtenstelsel is op vordering van belanghebbenden getoetst aan de normen van gelijke behandeling. Deze normen liggen verankerd in onze Grondwet en in VN-verdragen.
Het Hof heeft bepaald dat het districtenstelsel in strijd is met de Grondwet en verdragen. De Wet Constitutioneel Hof bepaalt. dat wanneer het Hof tot de vaststelling komt dat een bepaling in strijd is met de Grondwet of (mensenrechten)verdragen, deze bepaling onverbindend en nietig wordt. Dat betekent dat deze bepalingen geen rechtskracht hebben. En dat betekent dus dat gedaan moet worden alsof die bepalingen niet bestaan. De bepalingen die onverbindend en nietig zijn verklaard door het Hof, die geven aan welk kiesstelsel in Suriname geldt en dat was het districtenstelsel waar in bepaalde districten gemakkelijk een zetel te winnen is in vergelijking met andere districten. Stemmen in bepaalde districten hadden in vergelijking met andere districten een mindere waarde. Dat komt neer op onderscheid, dus discriminatie, tussen kiezers van de verschillende districten. Er is een benadering geweest dat het in casu ging om positieve discriminatie, het voortrekken van bepaalde groepen burgers in een achterstandspositie. Het Hof is niet uitgegaan van positieve discriminatie wat dus discriminatie oftewel het voortrekken van achterstandsgroepen rechtvaardigt.
We gaan ook niet ervan uit dat het politiek systeem een middel is om achterstandsgroepen uit hun positie te halen. Immers, het systeem bestaat al sinds 1987 en we leven nu 45 jaar en er is niet veel in de structuur verandert. Nog steeds wordt er gesproken over achterstandsgroepen. Bij de eerste nieuwe kiessystemen die werden aanbevolen, was een hybride systeem waarbij niet direct afstand werd gedaan van het als discriminatoir geachte districtenstelsel. Deze stelsels gingen uit van een behoefte nog steeds aan de positieve discriminatie. Een aantal zetels zou verdeeld worden via het districtenstelsel en een aantal volgens het gewenste stelsel van landelijke evenredigheid. Dat leek een beetje op het systeem van Guyana, waar 40 zetels van het parlement gewonnen kunnen worden volgens het landelijke evenredigheidsstelsel en 25 volgens een (geclusterd) districtenstelsel.
Er zijn een paar voorstellen gedaan voor een nieuw kiesstelsel waarvan de meeste uitgingen van een hybride benadering. De buitenparlementaire initiatiefnemers hebben nog ergens een gevoel voor een achterstandspositie die zou bestaan en waar positieve discriminatie gewenst zou zijn. Maar deze hybride systemen zijn gedeeltelijk in strijd met de uitspraak van het Hof. De wettelijke bepalingen die het hybride systeem zouden instellen, zouden zeer waarschijnlijk bij een gevraagde toetsing ook onverbindend worden verklaard. En dan zou men weer opnieuw moeten beginnen.
Het is een zeer goede zaak, dat alle fracties in DNA tot inkeer zijn gekomen en eigenlijk zich hebben geschaard achter, toevallig, het voorstel van de VHP. Zeer waarschijnlijk heeft het vooruitzicht van een mogelijk onverbindend verklaren van een hybride systeem, geleid om gezamenlijk het stelsel van landelijke evenredigheid te ondersteunen. Het is een goede zaak dat de partijen tot inkeer zijn gekomen. Nu is er een basis om het initiatief van de VHP uit te werken tot een wetsvoorstel.
Breekpunt zal waarschijnlijk wel zijn de bepaling die mensen met een vonnis uitsluit om in DNA verkozen te worden tot president. Als partijen op dit punt elkaar niet vinden, dan kan dit gedeelte van de kieswetgeving naar een later moment worden verschoven. Indien partijen zich principieel opstellen dan zal dit betekenen dat er geen wetsvoorstel kan worden voorgelegd aan DNA voor behandeling. Dat zal zich de komende week uitkristalliseren. Bij een patstelling zal het een en ander leiden tot een demissionaire regering. Dat is wel een zaak die ongewenst is.
In elk geval zal het stelsel van landelijke evenredigheid ervoor zorgen dat de vertegenwoordigers in DNA op gelijke voet zullen meedingen naar de zetels in DNA. DNA-leden zullen niet gefocust zijn op een bepaald district maar een landelijke benadering moeten hebben. Waar het DNA-lid woonachtig is, in welk district, zal niet meer relevant zijn. DNA-leden zullen wel door alle burgers van Suriname benaderbaar moeten zijn. Het gevolg van dit nieuwe systeem zal zijn dat in principe de beste DNA-kandidaten in DNA zullen zitten. Het is mogelijk dat mensen uit een bepaald district bij het kiezen voorkeur zullen geven voor een kandidaat uit hun district.
Het nieuwe systeem kan ervoor zorgen dat het niveau van DNA op een hoger niveau komt te liggen. Het is mogelijk dat de DNA-leden overwegend komen uit de districten Paramaribo en Wanica. Het risico van dit stelsel is dat bepaalde districten in DNA minder aandacht zullen krijgen, althans dat minder gepleit zal worden voor bepaalde districten. Echter moet wel opgemerkt worden dat in DNA voor de meest essentiële en fundamentele zaken voor het binnenland, zoals onderwijs en gezondheidszorg, meer gepleit is door DNA-leden die niet in het district woonachtig zijn.
We hopen dat de DNA-fracties snel tot een compromis komen met betrekking tot wetsvoorstel en dat de behandeling van het voorstel een aanvang neemt.
