In Suriname is de dag bekend als Javaans Nieuwjaar uitgeroepen tot een nationale vrije dag. Deze dag behoort een belangrijke dag te zijn in het leven van dat deel van de bevolking waarvan de voorouders afkomstig zijn uit Indonesië. Het behoort een dag te zijn dat behoort tot een religie die karakteristiek is voor die groep. Eventueel kan het een dag zijn die ook in het land van herkomst en bij de Indonesische diaspora internationaal een belangrijke dag is. In elk geval verwachten we niet dat de betekenis van deze dag ontstaan is in Suriname en iets typisch Surinaams is.
Het is toch van belang om na te gaan wat Javaans Nieuwjaar precies is. En is er ook iets als Afrikaans Nieuwjaar. Opvallend is dat ook in geïsoleerde kringen herdacht is het Islamitisch Nieuwjaar oftewel Muharram. Het is een dag die een min of meer gelijke betekenis heeft in de moslimwereld om alle continenten voor ongeveer 1.8 miljard moslims in de hele wereld. Dat is ongeveer 1/4de van alle mensen in de wereld. Dat is een dag die wel het herdenken waard is bijvoorbeeld. Overigens moeten we stellen dat we het niet eens zijn met de benadering, dat alle bevolkingsgroepen in Suriname hun eigen dag moeten hebben oftewel dat een groep geacht wordt niet te zijn erkend in de samenleving als die groep niet 1 of meer nationale vrije dagen heeft specifiek gelinkt aan die groep.
Een vraag die rijst of er een massale herdenking van Javaans Nieuwjaar bestaat in Suriname. Zien we een massale beweging in het openbaar? We dachten het niet, althans die massale mobiliteit is niet waar te nemen. Er is dus geen beweging waar te nemen zoals het te zien is bijvoorbeeld bij de Ied-ul-Adha laatst bij de moslims of bij de viering van de Phagwa waaraan ook veel toeristen meedoen. Bij het googlen naar ‘Javaans Nieuwjaar’ valt het op dat alleen Surinaamse berichten als resultaat verschijnen. Javaans Nieuwjaar wordt kennelijk gebruikt naar analogie van Chinese Nieuwjaar / Chinese New Year en dat bestaat wel in het echt.
Javaans Nieuwjaar is herdacht niet in geheel Indonesië, maar in een deel van Indonesië namelijk op Java en door de etnische Javaanse groep, de Madura en de Sundanezen. De Javanen komen als etnische groep voor in centraal en het oostelijk deel van Java. Java is deel van Indonesië. Het grootste deel van de Javaanse etnische groep (totaal 94 miljoen) zijn moslims (meer dan 92 miljoen). De hindoes en de boeddhisten maken niet eens een kwart miljoen uit samen. Het Madura volk (totaal groot 7.7 miljoen mensen) komt het meest voor in Oost Java (6.5 miljoen). Het grote deel van ook het Madura volk zijn moslim (Sunni Islam). De Sundezen zijn circa 42 miljoen mensen groot. De Sundanezen zijn gemengd islamitisch, hindoe en boeddhistisch, maar er zou een groeiende beweging naar de richting van de islam. Het Javaans Nieuwjaar zou onderdeel zijn van de Javaanse kalender, maar die is zwaar onder invloed van de islamitische en de christelijke kalender. De christelijke kalender is de officiële kalender van Indonesië.
De Javaanse kalender heeft puur een culturele betekenis voor de 3 groepen die hierboven zijn genoemd op het eiland Java. Bij het zoeken naar Javanese New Year kom je ook alleen op Surinaamse berichten onder andere van de Indonesische ambassade alhier. Satu Suro of Siji Suro (in Suriname wordt er ook gesproken over Sasu Suro of Sasi Suro) zou de eerste dag zijn van de Javaanse kalender in de maand Suro en het zou…samenvallen met de Islamitische maand Muharram.
Wat er precies in Suriname gebeurt op de dag van Javaans Nieuwjaar is onbekend. Op wikipedia is dit te lezen. De Javaanse dag begint bij zonsondergang van de vorige dag, niet om middernacht; als zodanig wordt veel nadruk gelegd op de vooravond van de eerste dag van de maand Suro. Satu Suro-rituelen zijn onder meer meditatie, een gangbare praktijk in de Kejawèn-religie. Het doel is om na te gaan wat er het afgelopen jaar is gedaan en om voor te bereiden wat er in de toekomst gaat gebeuren. De twee belangrijkste soorten Satu Suro-meditatie zijn: Tapa Bisu (meditatie in stilte) en Tapa Kungkum (meditatie onder water). Het woord ‘Tap’ heeft een Indiase hindoe-invloed en is afgeleid van o.a. tapp of tapasya. Een andere ritueel is Tirakatan en tuguran: de hele nacht opblijven, bezig met zelfreflectie en gebed, vaak vergezeld van wayang kulit (schaduwpoppenspel). Veel mensen bezoeken tijdens tiraktan ook graven en heilige plaatsen. Een andere ritueel zou zijn ruwatan: rituelen om een gebied, zoals een huis of gebouw, geestelijk te reinigen van boze geesten en onheil. Verder lezen we online dat het gaat om Kirab Malam Satu Suro: dat is niet in Suriname maar in de stad Surakarta (Solo), een traditioneel reinigingsritueel van de koninklijke pusaka (erfstuk) items gehouden in het paleis van Surakarta.
Waarom we het voorgaande bespreken: hoeveel Surinamers zijn in Suriname vanuit een diepe overtuiging en een officieel geregistreerde religie (in onze demografische statistieken) met deze activiteiten bezig? Oftewel, hoeveel volgers van het Javanisme zijn er in Suriname? Het Javanisme zou in principe heten Kejawen. Kejawen, ook genoemd Kebatinan, Agama Jawa en Kepercayaan is een Javaanse religieuze traditie, bestaand uit een samensmelting van animistische, boeddhistische en islamitische, vooral soefi geloven en praktijken. Het is geworteld in de geschiedenis en het geloof van de Javaanse bevolking, aspecten van verschillende religies versmeltend.
Kejawen zou door de aanhangers van iedere godsdienst kunnen worden beoefend. Vanwege de nog steeds aanwezige hindoeïstische achtergrond staan orthodoxe moslims minder welwillend tegenover de Kejawen. Dertig procent van de Javanen (in Java) hangt een sterk syncretistische en gejavaniseerde versie van de islam aan. De rest noemt zich weliswaar islamiet, maar staat het dichtst bij de oud-Javaanse hindoeïstische traditie.
Er is een Federatie Javanisme Suriname. In de jaren ’90 zou een studie zijn gedaan naar het Javanisme in Suriname, die zou dan groeiende zijn. Die groei zet door ten nadele van de islam. Onder de jongeren blijkt namelijk dat het verbod op alcohol en varkensvlees en de plicht om 30 dagen lang te vasten en 5 keer per dag te bidden en naar de moskee te gaan, te ver gaat. Die plichten zijn er niet in het javanisme. We hebben een vrije dag gehad, maar er moet meer algemene en eenvoudige informatie komen over deze religie of beweging. En ook de aantallen volgers en hun symbolen moeten meer bekendheid krijgen.
