Dit artikel over de impact van klimaatverandering op de landbouw is met ons gedeeld door Heifer International, een wereldwijde non-profitorganisatie die zich inzet voor het uitbannen van armoede en honger door middel van duurzame, op waarden gebaseerde holistische gemeenschapsontwikkeling. De originele versie is hier te vinden.
Klimaatverandering is een altijd aanwezige realiteit. Iedereen op de planeet voelt de effecten, maar vooral mensen in lage-inkomenslanden en degenen die afhankelijk zijn van specifieke klimaatomstandigheden en natuurlijke hulpbronnen om te overleven: de kleine boeren ter wereld.
Boeren ervaren nu al de effecten van klimaatverandering, nu extreme weersomstandigheden en minder voorspelbare seizoenen weilanden en akkers over de hele wereld transformeren. Klimaatverandering heeft gevolgen voor de landbouw en degenen die ervan afhankelijk zijn door de gezondheid van het milieu te verzwakken, de productie te ondermijnen, gewassen uit te roeien, vee te doden, het moeilijker te maken om in hun levensonderhoud te voorzien en de tijd dat gezinnen zonder voedsel moeten zitten te verlengen.
Ervoor zorgen dat boerenhuishoudens de middelen hebben die ze nodig hebben om hun levensonderhoud – en het milieu – te beschermen, is de sleutel tot ons werk bij Heifer International.
Lees verder om meer te weten te komen over hoe klimaatverandering de landbouw beïnvloedt en hoe Heifer’s “Caring for the Earth”-benadering van programma-ontwikkeling boeren ondersteunt bij het aanpassen aan en het verminderen van de bedreigingen van de groeiende klimaatcrisis.
De link tussen klimaatverandering en landbouw
Klimaatverandering en landbouw zijn nauw met elkaar verbonden door afwijkingen in weerpatronen en temperaturen. De wereld warmt sneller op dan ooit tevoren, met een directe impact op de landbouwproductie en de mensen die er hun brood mee verdienen.
De afgelopen twee decennia waren de heetste temperaturen sinds de jaren 1800, met de 10 warmste jaren in de geregistreerde geschiedenis. De temperaturen zijn met 1,1 graden Celsius gestegen ten opzichte van pre-industriële niveaus als gevolg van wereldwijde emissies. Fossiele brandstoffen zijn de grootste oorzaak van klimaatverandering, verantwoordelijk voor meer dan driekwart van alle wereldwijde emissies. Bij het verbranden van olie, kolen en gas komen grote hoeveelheden kooldioxide, methaan, lachgas en andere broeikasgassen vrij. Wanneer deze gassen in de atmosfeer worden uitgestoten, houden ze warmte vast dicht bij het aardoppervlak, een gevolg dat bekend staat als het broeikaseffect. Te veel broeikasgassen leiden tot opwarming van de aarde die klimaatverandering veroorzaakt, wat ook kan worden gezien als verschuivingen in de weerpatronen van de aarde in de loop van de tijd.
In de afgelopen decennia heeft de wereld de gevolgen gezien en gevoeld, met kleine boeren – zij die op beperkte schaal vee houden of gewassen verbouwen op tot wel 10 hectare land – in de frontlinie van deze wijziging.
Boeren hebben gezond land en betrouwbare weerpatronen nodig om in hun levensonderhoud te voorzien. Maar door klimaatverandering stijgen de temperaturen en verschuiven de groeiseizoenen. Er zijn meer intense periodes van regenval, vaak gevolgd door overstromingen, en langere droge perioden, die leiden tot langdurige droogte. Natuurrampen komen steeds vaker voor en zijn ernstiger. IJskappen smelten en de zeespiegelstijging versnelt, wat kusthabitats en vissersgemeenschappen in gevaar brengt en leidt tot nog gevaarlijkere orkanen en tyfoons.
De landbouw zelf is weliswaar noodzakelijk om de groeiende wereldbevolking te voeden, maar heeft ook zijn eigen impact op het milieu en is ook verantwoordelijk voor een deel van de broeikasgasemissies die bijdragen aan de klimaatverandering. Echter, mensen in minder ontwikkelde landen, waar veel kleine boeren hun brood verdienen, hebben historisch gezien het minst bijgedragen aan klimaatverandering, maar worden enorm beïnvloed door de gevolgen ervan.
Kortom, het effect van klimaatverandering op de landbouw is enorm – met grote gevolgen voor kleine boeren.
Hoe klimaatverandering de landbouw beïnvloedt
Extreem weer en wisselende seizoenen vormen op meerdere manieren een directe bedreiging voor het levensonderhoud en het welzijn van boeren.
Verhoogde voedselonzekerheid
Naarmate de droge seizoenen langer worden en water schaarser wordt, zijn boeren niet in staat om het voedsel te verbouwen of te verbouwen waarop ze afhankelijk zijn om een inkomen te verdienen en hun gezinnen te voeden. In de Hoorn van Afrika hebben boeren bijvoorbeeld vijf mislukte regenseizoenen op rij meegemaakt, en naar schatting zijn meer dan 80 miljoen mensen in de regio voedselonzeker als gevolg van klimaatverandering.
Ondertussen kunnen stijgende temperaturen ook leiden tot bederf en besmetting, waardoor de kwaliteit van goederen in het gedrang komt. Naarmate verstoringen van de voedselproductie toenemen, zullen de 1 op de 3 mensen die al niet genoeg te eten hebben, het meest lijden.
Gerelateerde artikelen: Bijna de helft van de wereldbevolking leeft in huishoudens die zijn gekoppeld aan landbouw- en voedselsystemen | Hoe landbouw klimaatneutraal te maken: lessen uit Denemarken | Geïnformeerde boeren zijn succesvolle boeren | Waarom blijft duurzame landbouw een uitdaging?
Landdegradatie en waterschaarste
Veranderingen in neerslagpatronen, ontbossing en overbegrazing hebben schadelijke en vaak onherstelbare gevolgen voor de landbouw. Boeren hebben moeite om hun dieren gezond te houden in drogere, extremere omstandigheden. Gebrek aan water en hogere temperaturen maken het moeilijker voor gewassen om te groeien en de grond droogt op tot stof. Het land wordt geleidelijk minder productief en kwetsbaarder voor toekomstige schokken zoals droogte, en concurrentie en conflicten over hulpbronnen nemen toe naarmate boeren vechten voor bouwland en toegang tot schoon water
Verminderde opbrengst
Boeren melden recordverliezen. Er wordt voorspeld dat de wereldwijde voedselopbrengsten tegen 2050 met maar liefst 30% kunnen afnemen als boeren zich niet kunnen aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering. Deze verstoringen zijn niet alleen een uitdaging voor boeren – klimaatverandering treft de hele landbouwsector, wat leidt tot hogere voedselprijzen en verminderde beschikbaarheid van voedsel wereldwijd.
Verhoogde armoede
Klimaatverandering heeft een directe impact op het levensonderhoud van boeren: wanneer gewassen en vee verloren gaan, gaat ook het inkomen verloren. Boeren in ’s werelds meest kwetsbare regio’s leven vaak al op de rand van armoede, en het risico neemt toe naarmate de klimaatverandering versnelt. Geschat wordt dat alleen al in Afrika tegen 2030 43 miljoen mensen in de armoede terecht kunnen komen, aangezien de oogstopbrengsten blijven dalen.
Migratie en verplaatsing
Klimaatverandering heeft ook gevolgen voor de landbouw door boerderijen te vernietigen of de milieuomstandigheden zo uitdagend te maken dat landbouw geen optie meer is. Elk jaar worden steeds meer boerenfamilies gedwongen hun boerderijen en akkers te verlaten op zoek naar nieuw werk. In 2021 ontwortelden extreme weersomstandigheden wereldwijd meer dan 23 miljoen mensen.
Bovendien nemen in de meest kwetsbare landen ter wereld conflicten en concurrentie over natuurlijke hulpbronnen toe naarmate de klimaatverandering intenser wordt. Als er een conflict uitbreekt, breken gemeenschappen uiteen door schade en vernieling, worden boeren uit hun huizen verdreven en neemt de kans op werkloosheid toe.
De toekomst van klimaatverandering en landbouw
Volgens het Intergovernmental Panel on Climate Change moet de opwarming van de aarde worden beperkt tot 1,5 graden Celsius om catastrofale droogte, mislukte oogsten en andere gevolgen voor de gezondheid van mens, dier en planeet te voorkomen – maar nieuw onderzoek voorspelt dat de wereld deze drempel zal bereiken binnen de komende 12 jaar zonder een onmiddellijke en significante vermindering van de uitstoot van broeikasgassen. Tegen het einde van de eeuw waarschuwen klimaatwetenschappers dat de planeet met meer dan 4 graden Celsius kan opwarmen en dat de zeespiegel met meer dan een meter kan stijgen.
Zelfs een stijging van 1,5 graden Celsius wordt niet als veilig beschouwd, maar elke extra tiende van een graad opwarming kan een verschil maken voor de gezondheid van mens en dier – en voor het vermogen van boeren om voldoende voedsel te blijven produceren.
Terwijl de hitte intenser wordt en de klimaatverandering versnelt, zullen kleine boerengezinnen met nog grotere obstakels en uitdagende werkomstandigheden worden geconfronteerd. Het betekent schaarser wordende natuurlijke hulpbronnen, een grotere kans op misoogsten en verlies van vee, een grotere dreiging van voedselonzekerheid, en miljoenen levens en levensonderhoud in gevaar. Er staat meer op het spel dan ooit tevoren, waardoor het absoluut noodzakelijk is dat we de klimaatcrisis aanpakken en klimaatslimme oplossingen implementeren.
Verminderen hoe klimaatverandering de landbouw beïnvloedt
Nu de wereld voor de drievoudige uitdaging staat om meer gezond voedsel te produceren, met minder ecologische impact, in een steeds moeilijker wordende teeltomgeving, is het betrekken van boeren onze eerste verdedigingslinie. Met de juiste tools en training kunnen boeren een duurzaam leefbaar inkomen verdienen in de landbouw — en voorop lopen bij het beschermen van onze planeet.
Heifer gebruikt de Caring for the Earth-lens in al onze wereldwijde programma’s om te kijken hoe we de stabiliteit van de gemeenschappen waarmee we werken, de landbouwgronden die hen ondersteunen en hun vee kunnen vergroten — actief analyserend hoe we de veerkracht van deze essentiële systemen kunnen verbeteren gezien de urgentie en noodzaak.
We integreren klimaatslimme praktijken, nemen de tijd om de unieke uitdagingen van kleine boeren te begrijpen en helpen hen nieuwe methoden en technologieën toe te passen die veerkracht opbouwen en kostbare natuurlijke hulpbronnen, zoals bodem en water, beschermen.
Onze programmatische aanpak Caring for the Earth stelt boeren in staat om op hun land te blijven, zich aan te passen aan klimaatbedreigingen en hun productiviteit en inkomen te verhogen, en tegelijkertijd regeneratieve landbeheerpraktijken te bevorderen die de effecten van klimaatverandering verzachten. Samen met lokale boeren en hun gemeenschappen werken we aan het herstel van voedingsstoffen in de bodem, het vasthouden van het benodigde vocht in velden en bedenken we strategieën om afval te minimaliseren en de bodem, rivieren en meren schoon te houden.
