De Oranjes hebben omgerekend naar huidige prijzen zeker 545 miljoen euro verdiend aan Nederlandse kolonies, waar sprake was van slavernij. Het gaat om een eerste schatting over de periode van 1675 tot 1770.
Dat is een van de resultaten van een onderzoek naar het Nederlandse slavernijverleden. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft dit onderzoek op verzoek van Tweede Kamerleden laten uitvoeren. Over het onderzoek is ook het boek ‘Staat en Slavernij’ verschenen.
Willem III, IV en V hadden als stadhouder een belangrijke politieke functie in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, een voorloper van Nederland. De helft van hun inkomsten zou uit “koloniaal profijt” hebben bestaan.
De Oranjes hebben op uiteenlopende manieren geprofiteerd van de kolonies en daarmee van slavernij, valt te lezen in het onderzoek. Zo was de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) een belangrijke koloniale inkomstenbron.
De adellijke familie heeft niet geïnvesteerd in de VOC. Maar de aandeelhouders hebben bij de oprichting geregeld, dat de Oranjes uitbetaald kregen alsof ze ongeveer 3 procent van de aandelen in handen hadden. Ook hebben de Oranjes regelmatig hun invloed gebruikt om voor de koloniale handelsonderneming problemen op te lossen.
Willem III, koning van Engeland en stadhouder, kreeg in 1700 van de VOC een winstuitkering van 25.000 gulden. Dat bedrag stond gelijk aan honderd (gemiddeld hoge) jaarsalarissen van een dagarbeider. “Als we uitgaan van het gemiddelde bruto jaarsalaris in 2021 van 44.800 euro, dan zou dit tegenwoordig gelijkstaan aan een uitkering van maar liefst 4,5 miljoen euro”, aldus historicus Raymund Schütz die de koloniale winsten van enkele prinsen van Oranje, de stadhouders Willem III, IV en V, in de periode 1675-1770 in kaart bracht.
Schütz stelt, dat er tot nu toe weinig onderzoek is gedaan naar de koloniale verrijking door de Oranjes. Dat kwam mede doordat er rond de boekhouding van de VOC een zweem van geheimzinnigheid hing en veel administratie verloren is gegaan.
Winstuitkeringen
Schütz becijfert dat de drie Oranjes in hun periode als stadhouder bij elkaar 2.009.998 gulden aan winstuitkeringen van de VOC hebben gekregen. Omgerekend naar nu is dat 360.191.642 euro. Willem III verdiende er met bijna 200 miljoen euro het meest aan, Willem IV ‘slechts’ 50 miljoen euro.
Zware bedienden aan hof van de Oranjes
Bekend is. dat aan het hof van de Oranjes in Den Haag diverse zwarte bedienden werkten, van wie een aantal als kind ‘cadeau’ werd gedaan aan het hof. Zo had de hofhouding van Oranje de bedienden Cupido (westkust van Afrika) en Sideron (Curaçao) in dienst.
Koning Willem-Alexander gaf eind vorig jaar opdracht tot een onafhankelijk onderzoek naar de rol van zijn voorouders, het Huis van Oranje-Nassau, in de koloniale geschiedenis. Hij woont op 1 juli in Amsterdam de jaarlijkse herdenking en viering van de afschaffing van de slavernij (Keti Koti) bij. Uit recent onderzoek van het actualiteiten tv-programma EenVandaag blijkt, dat 70 procent van de Afro-Surinaamse en Caribische gemeenschap wil dat de koning daar excuses maakt.
Historici zeggen al langer dat de familie Van Oranje-Nassau zeer betrokken was bij de koloniale overheersing van het toenmalige Nederlands-Indië, Suriname en de Caribische eilanden. Het was nog niet bekend hoe groot de financiële belangen waren. De onderzoekers hebben op basis van de nu bekende bronnen een eerste inschatting gemaakt.
Het onderzoek is uitgevoerd door meerdere instituten en geleid door het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde in Leiden.
Gert Oostindie, emeritus hoogleraar koloniale en postkoloniale geschiedenis aan de Universiteit Leiden, geeft leiding aan een uitgebreider onderzoek naar de rol van het Huis Oranje-Nassau in de koloniale geschiedenis. Hij is hier eind 2022 mee begonnen en verwacht er drie jaar voor nodig te hebben.
