Na de verkiezing van Lula als president van Brazilië zijn de pogingen naar het schijnt volop aan de gang om het Zuid-Amerikaans blok Unasur weer aan de praat te krijgen. Suriname had als klein Nederlands sprekend land alle recht om enthousiast te zijn over de Unasur. Een van de redenen was dat Nederlands binnen de Unasur als een van de officiële talen gold of geld. Dat zou betekenen dat Surinaamse diplomaten en topambtenaren op een veel hoger niveau op het internationale forum interventies zouden kunnen hebben en ook echt een stempel zouden kunnen drukken op besluiten genomen in Zuid-Amerikaans niveau.
De Unasur is voordat het echt operationeel kon zijn geparkeerd, door politieke onenigheid tussen de Zuid-Amerikaanse landen. Dit risico van de politieke polarisatie zal er altijd zijn in Zuid-Amerika en Zuid-Amerikanen gaan op een bepaalde manier om met politieke meningsverschillen. Het leidt al snel tot echtscheidingen of tijdelijke scheiding van tafel en bed. Het vroegtijdig teloorgaan van de Unasur had te maken met de sterke opkomst van links te beginnen bij Hugo Chavez en de verspreiding van de links koorts die tot naar Suriname reikte. De opkomst van links betekende een gespannen relatie met de USA, waaraan ook de Surinaamse president Bouterse indertijd, maar hier had de politieke spanning ook te maken met puur binnenlandse aangelegenheden zoals het 8 decemberstrafproces.
De grote uitdaging die er is bij de tweede opstart van Unasur is, dat er mechanismen worden ingebouwd die moeten voorkomen dat verandering van het politieke landschap zal gaan leiden tot een breuk en een verlamming van het instituut. Dat wordt een immense taak, maar het wordt gemakkelijker wanneer de Zuid-Amerikaanse landen ‘common ground’ vinden, maar niet in een gemeenschappelijke politieke ideologie, want dat wordt een niet te behalen doel gelet op de politiekvoering in de regio. De landen moeten zich gebonden voelen door apolitieke gemeenschappelijke waarden en normen. Dat betekent dat de Unasur of ruimte moet laten voor een meer flexibele normen over regeerstijl. Het mechanisme dat het geheel bij elkaar moet houden en de gedeelde waarden behelst, moet vervat worden in de ‘founding documents’ van de Unasur, zoals het Handvest of het Statuut van de Unasur.
De 12 onafhankelijke territoria van de Unasur, waar 4 talen worden gesproken (Spaans, Portugees, Engels en Nederlands), moeten een integratie van de markten en economieën nastreven. Het een en ander zal moeten leiden tot een gemeenschappelijke goederen- en dienstenmarkt, een gecumuleerde arbeidsmarkt en dus vrij verkeer van goederen en diensten.
Unasur kan leren van de Caricom die is mislukt en vooral een inhoudsloze praatclub is, waar de oprichtende landen niet durven te onderkennen dat hun streven voor 1 Caribisch gebied een miscalculatie was. Men weigert om het eigen ongelijk te onderkennen.
Unasur heeft voor Suriname veel meer te bieden dan Caricom, maar voor Suriname is het ‘en en’ en geen ‘of of’. Er zijn grote landen in de Unasur waar Suriname goede banden mee heeft zoals Brazilie, Venezuela, Colombia en Argentinië. Wij zien Suriname in Unasur als een klein land en underdog zonder hoge aspiraties, ambities en en (zelfopgelegde) verwachtingspatronen, beter gedijen dan binnen de Caricom waar van Suriname wordt verwacht dat het een van de grote landen is. Immers, in de statuten van de Caricom is aangegeven dat Suriname tot de 5 of 6 ‘meer ontwikkelde landen’ van de Caricom hoort. In wezen zijn we dat slechts in potentie, maar niet in de realiteit. Suriname is lange tijd een slapende reus in de Caricom, met als belemmerende oorzaken de corruptie en het wanbestuur.
De verkiezing van Lula, een president met ideologische inhoud in vergelijking tot de inhoudsloze Bolsonaro, kan mooie dingen brengen voor de regio en Suriname zal er bij zijn. In de regionale kranten is al enige tijd bericht, dat men de uitverkiezing van Lula, er nieuwe tijden aanbreken voor Unasur en ook de Celac, een blok van enkele Latijns-Amerikaanse en Caribische staten.
UNASUR was ooit veelbelovend. Het bracht presidenten met verschillende politieke orientaties samen om de staatsgreep van 2009 in Honduras te veroordelen, speelde een rol bij het verminderen van de spanningen toen Colombia een FARC-guerrillakamp in Ecuador bombardeerde en faciliteerde de dialoog in Venezuela te midden van de aanhoudende crisis. De duidelijk linkse oriëntatie van Unasur, gecombineerd met de verkiezing van conservatieve presidenten, leidde in 2017 echter tot een leiderschapsconflict waarvan het nooit meer herstelde. In 2018 verwierp Colombia de Unasur als een politiek instrument van de overleden Venezolaanse president Hugo Chavez. In hetzelfde jaar schortte de helft van alle aangesloten landen (Argentinië, Brazilië, Chili, Colombia, Peru en Paraguay) hun lidmaatschap op.
De initiatieven van het eerste decennium van de eeuw, grotendeels geïnitieerd door Venezuela, vervaagden. Een gebrek aan leiderschap plaatste Unasur in dezelfde categorie als talloze mislukte pogingen tot regionale institutionele samenwerking.
In de Celac, die een reactie was op de Koude Oorlog, was Cuba een belangrijk lid. Het werd opgericht in 2010 en was bedoeld om de Rio Group een tegenwicht te bieden tegen de VS. Het doel van CELAC was om integratie te bevorderen, maar er kwam niet veel van terecht.
Wij hopen dat Suriname de revival van de Unasur ondersteunt en dat de regering zeer actief participeert in de Unasur. We hopen dat alle onderdelen van de regering in de thematische groepen participerende profijt halen voor Suriname. Dat is veel realistischer dan vruchten plukken in een samenwerking met bijvoorbeeld Nederland. Suriname mag best wel investeren in het participeren in een sterker Unasur.
