Inleiding
Vanwege de belangrijkheid van deel zes in deze serie, welke gaat over het kiesstelsel, behandel ik deze materie in drie delen.
Suriname zit in de problemen en kan niet uit de problemen geraken omdat ze gevangen zit in structuren die het zoeken naar een rationele oplossing onmogelijk maken. We moeten begrijpen dat in deze tijd het besturen van een land veel meer deskundigheid vergt. Tenzij je terug wilt naar het kokolampoe tijdperk. Als je voor het besturen van een auto een rijbewijs nodig hebt dan begrijpt u dat je voor het besturen van een land over veel meer capaciteiten moet beschikken. Het huidige kiesstelsel is een volstrekt districtenstelsel waarbij per district wettelijk een aantal zetels zijn toebedeeld en dat is zo sinds 1987 en de hoeveelheid zetels per district zijn niet gewijzigd geworden sinds toen ondanks dat er veel migratie heeft plaatsgevonden. In landen met een districtenstelsel wordt periodiek dat is per verkiezingsperiode, een census gehouden om het aantal kiesgerechtigden in lijn te brengen met het aantal verkiesbare parlementsleden. Dat is om evenredigheid, proportionaliteit, te bewerkstelligen.
Evenredigheid wil zeggen dat als een partij 20% van de stemmen krijgt dat die partij dan ook 20% van het aantal zetels moet krijgen. Het is eerlijk en rechtvaardig en doet recht aan het begrip gelijkwaardigheid. Dat is bij ons niet het geval. Het gevolg is dat je door de bevoordeling van een aantal districten, en dat zijn de districten met voornamelijk inwoners van Afro afkomst, dat je parlementsleden krijgt die achterlopen in ontwikkeling en die dus in het parlement niet in staat zijn om op een zinvolle wijze te kunnen participeren in de discussie. Een groot deel van de DNA bestaat dus derhalve door het districtenstelsel puur uit jaknikkers. Ik noem ons kiesstelsel daarom dan ook een schurkenstelsel want het is een systeem gemaakt om zetels te stelen.
En dan is het ook zo dat de rijke westerse landen niet rijk geworden zijn alleen maar omdat ze koloniën hadden maar vooral omdat ze een bestuur systeem, regeersysteem, en kiesstelsel hebben gehad welke sociaal economische ontwikkeling mogelijk maakten. De allocatie van kader en bestuurders en vooral van mensen met speciale talenten die kon onder die omstandigheden optimaal plaatsvinden. Bij ons is dat niet het geval. Ons kiesstelsel alloceert slechte bestuurders.
Het bewijs dat onze grondwet ons bestuurssysteem en ons kiessysteem niet deugt is evident aantoonbaar door de achteruitgang van Suriname sinds 1975.
Alle grote oude beschavingen, die van de Inca’s, van de Azteken, van de Maya’s, van de Egyptenaren, van de Indiase beschaving, van de Chinese beschaving, et cetera allen beschikten over een klasse van intellectuelen die de heersers met raad en daad bijstonden. Van de Grieken zijn bekend Aristoteles, Socrates en Plato. Het kunnen beargumenteren van zaken en het kunnen bediscussiëren van zaken zijn intellectuele capaciteiten waarover niet een ieder beschikt maar die essentieel zijn bij het geven van een deugdelijk oordeel en advies over zaken in de maatschappij.
Oorsprong van het huidige stelsel
Onder Amerikaanse druk moesten er verkiezingen gehouden worden. Op 12 december 1986 tijdens een bijeenkomst op het Sivaplein deelde Bouterse aan het publiek mee “dat uiterlijk 31 maart 1987 De Nationale Assemblée gereed moest zijn met de concept-grondwet die binnen minimaal zes maanden in een referendum moet worden goedgekeurd door het volk. Uiterlijk zes maanden daarna, maar in elk geval uiterlijk 31 maart 1988 zullen algemene verkiezingen worden gehouden. De kiesgerechtigde leeftijd zal worden verlaagd tot 18 jaar.” (Sedney,J.(1997). De toekomst van ons verleden. Paramaribo:Vaco uitgeversmaatschappij).
De grondwet werd bij referendum van 30 september 1987 goedgekeurd en de verkiezingen van 25 november 1987 werden gewonnen door het Front voor Democratie en Ontwikkeling.
Bij hoeveel mensen was de inhoud van de grondwet en van de kieswet bekend voor ze gingen stemmen bij het referendum. Zowel de grondwet als de daaruit voortvloeiende kiesregeling zijn niet onderworpen geweest aan een brede maatschappelijke discussie. Het is een onderonsje geweest tussen de VHP leiding en de vertegenwoordigers van de militaire leiding. De voorzitter van de adviesraad van de VHP Drs Pertap Radhakishun was er niet van op de hoogte en evenmin dus de leden van de adviesraad. En deze grondwet en het kiesstelsel hebben ervoor gezorgd dat alhoewel sinds 1987 onze economie 56 miljard Amerikaanse dollars heeft verdiend, onze verdiencapaciteit continu is gaan dalen, en daarmee de koopkracht en alles wat daarmee samenhangt in negatieve zin is gaan ontwikkelen.
Nu hebben vele deskundigen haast met het implementeren van het voorstel van de werkgroep onder leiding van Hans Lim A Po welk voorstel omvat een combinatie van landelijke evenredigheid met het districtenstelsel. Landelijke evenredigheid is goed maar de combinatie met het districtenstelsel maakt dat het weer niet goed wordt het is hetzelfde effect als je in melk een beetje citroenzuur doet. We willen niet een beetje gelijkwaardig behandeld worden.
Daarom is het goed dat in brede kring het kiesstelsel en de grondwet aan een stevige discussie onderworpen wordt. De fout van 1987 mag zich niet herhalen. De consequentie gaat anders zijn dat we weer 40 jaren achteruitgang gaan krijgen.
Goedkeuring bij referendum
Het is daarom wenselijk echter ook rationeel dat wat bij referendum is aangenomen ook weer bij referendum wordt gewijzigd. Het mag niet uitgerekend door het product van een wanstaltig kiesstelsel beoordeeld worden. De grondwet definieert het soort regeersysteem van het land en ook het kiessysteem, en bepaalt ook wanneer en hoe een referendum gehouden kan en mag worden. Daarom is het onder andere ook essentieel dat de grondwet op dit punt gewijzigd wordt omdat het houden van een referendum gebonden wordt middels een twee derde meerderheid in het parlement. Volgens het recht kan en mag dit niet. Immers wie is soeverein, het is de gemeenschap, de Surinaamse natie die soeverein is en die beschikt over zelfbeschikkingsrecht. Daaruit vloeit voort dat zij als gemeenschap bij referendum het soort grondwet en kiesstelsel dient te bepalen.
Het bepalen van de grondwet en het kiesstelsel is uiting geven aan de soevereine wil van de gemeenschap. Men heeft ons in 1987 belazerd en voor de gek gehouden dit mag niet meer gebeuren.
Richard B Kalloe
