Financieel deskundige Gerad Lau en econoom prof. dr. Antony Caram hebben op vragen van Dagblad Suriname over het belang van financiële stabiliteit gezamenlijk hun antwoorden geformuleerd. Hieronder volgen hun schriftelijk geformuleerde reacties op de vragen die hen zijn voorgelegd.
Naar aanleiding van vragen gesteld door Dagblad Suriname merken wij het volgende op:
- Wat is het belang van financiële stabiliteit?
We moeten eerst definiëren wat financiële stabiliteit inhoudt. Ook dienen we dit begrip te onderscheiden van het begrip prijs- en muntstabiliteit Onder financiële stabiliteit wordt verstaan een situatie waarin het financiële stelsel van Suriname in staat is efficiënt diensten te verlenen aan andere sectoren van de economie. Dit stelsel moet schokken, onevenwichtigheden en andere riskante ontwikkelingen kunnen opvangen. Het stelsel bestaat uit banken en andere intermediairs; zij moeten beschikken over krachtige financiële posities, alsook over sterke en deugdelijke bestuursstructuren. Met goed management, en een doelmatig toezichtbeleid kan het financieel stelsel krachtig, gezond, betrouwbaar en vertrouwenwekkend zijn. Het belang van financiële stabiliteit is dat de Surinaamse samenleving erop kan vertrouwen dat wat met moeite is opgebouwd in de vorm van besparingen, pensioen, en anderen activa redelijk waardevast blijft; dit komt ons welvaart ten goede.
- Hoe kan de Staat komen tot een stabiele munt?
Financiële stabiliteit, alsook prijs- en muntstabiliteit zijn met elkaar verbonden, maar hebben een verschillende betekenis. Voor het waarborgen van een stabiele munt dienen alle economische instituten en spelers een passende bijdrage te leveren aan een ontwikkeling waarbij de geldstroom goeddeels in de pas loopt met de reële goederen- en dienstenstroom. Onder deze omstandigheden zal er een tendens zijn tot een evenwichtige verhouding tussen de vraag naar en het aanbod van geld. Om dit te bereiken zijn een meer dimensionele aanpak en holistische benadering vereist. De Staat heeft de zorg voor realisatie van prijs- en muntstabiliteit bij wet in belangrijke mate toevertrouwd aan de Centrale Bank van Suriname. Aangezien deze twee vormen van stabiliteit afhankelijk zijn van een gecompliceerd en veelzijdig samenstel van factoren, is een harmonische samenwerking tussen de monetaire instituten vereist. Wij moeten alles doen en bepaalde zaken nalaten in het belang van onze welvaart.
- Wat zijn de voordelen van financiële en prijs-en munt stabiliteit?
Naar de ervaring leert, leidt instabiliteit enkel tot armoede. Zoals aangegeven zorgt een stabiel financieel stelsel voor een efficiënte allocatie van middelen tussen de economische sectoren en voor het goed opvangen van schokken. Dit verkleint de verstorende werking op de reële economie. Omgekeerd hebben stabiele prijzen een positief effect op het financiële stelsel. Bedrijven lopen dan minder risico’s bij het investeren. Zij gaan ervan uit dat de prijzen in de loop van de tijd slechts beperkt zullen stijgen. Stabiele prijzen en wisselkoersen beschermen verder de koopkracht van burgers en zijn essentieel bij de armoedebestrijding.
Informatie over de toestand van het financiële stelsel en het monetaire klimaat is onmisbaar voor onze analyse en beleid. Data over onze economie in de breedste zin moeten snel en effectief worden verzameld. Rekencentra moeten middels modellenbouw en analyses relevante instituten voorzien van prognoses om over de effecten van voorgenomen beleidsmaatregelen. Daarmee wordt voorkomen dat verkeerd beleid de samenleving schade berokkend. Eigenlijk moeten politici geen beleid maken zonder de effecten van hun voornemens eerst te hebben laten uitrekenen bij erkende rekencentrums. Uiteraard moet ter wille van de transparantie alle relevante informatie ter beschikking van het publiek worden gesteld.
- Wat kan de regering doen om financiële en monetaire stabiliteit te bereiken?
Omdat de zorg voor prijs- en muntstabiliteit en financiële stabiliteit in belangrijke mate is gedelegeerd aan de Centrale Bank, mag van haar worden verwacht dat zij leiderschap toont over het financiële stelsel en de Staat ter zake actief adviseert. Een en ander vereist allereerst het voeren van een preventief beleid om het tot ontwikkeling komen van risico’s welke de stabiliteit bedreigen in de kiem te smoren. Bij al aanwezige risico’s en verstoringen zal zij alert moeten optreden Bij betrokken partijen dient zij dan aan te dringen op het zonder verder uitstel treffen van afdoende corrigerende maatregelen. Voorkomen moet verder worden dat de valutamarkt onder druk geplaatst en verstoord wordt door grote marktpartijen en het beleid doorkruisen. Wij moeten er alles aan doen en alles nalaten wat niet in het belang is voor de stabiliteit.
- Welke maatregelen worden genomen om financiële crisis te voorkomen en stabiliteit te waarborgen?
Er wordt gewerkt aan uitvoering van het Herstelplan en het Meerjaren Ontwikkelings Plan. De uitvoering loopt echter stroever dan verwacht als gevolg van allerlei knelpunten en obstakels. Een en ander wekt ongeduld en wrevel op bij delen van de bevolking. Zij worden nu geconfronteerd met de pijnlijke gevolgen van de uitgevoerde aanpassingsprocessen, terwijl de vruchten daarvan nog niet geoogst kunnen worden. Alle aanpassingsmaatregelen doen pijn. De vraag rijst hoeveel pijn kunnen wij als samenleving verdragen. We weten dat groei van de export en het gedeeltelijk vervangen van de importen de basis vormen voor een beter bestaan in Suriname. En toch zijn wij als natie niet in staat om onze exporten te verhogen en efficiënter te produceren. Wij zijn ook niet in staat onze productiviteit voldoende te verhogen. De Staat dient voorwaardenscheppende condities te creëren om onze productie- en export sectoren te ondersteunen. Ondernemers moeten ook hun verantwoordelijkheid nemen om productieve activiteiten op te starten en uit te breiden.
- Wat doet de regering nu niet goed?
Het streven naar herstel van de stabiliteit in de interne en externe waarde van onze nationale munt door te steunen op de werking van het vrije marktmechanisme heeft onvoldoende aan de verwachtingen voldaan. Het inflatietempo is excessief; het wisselkoersbeloop van de Amerikaanse dollar is onrustig en laat een oplopende tendens zien. Daarom valt te overwegen in het vervolg ook direct ingrijpende markt corrigerende maatregelen in te zetten. Is het invoeren van een zogenaamde crawling peg een oplossing? Hierbij stelt de Centrale Bank een koers vast en gaat bijvoorbeeld per kwartaal na of deze koers nog houdbaar is. Zij zal niet trachten in de tussenliggende periode met interventies een onrealistische koers kunstmatig stabiel te houden. Zij zal zich veeleer moeten richten op het stringent ontmoedigen van oneigenlijke transacties. Cambio’s moeten zich strikt houden aan de geldende wet- en regelgeving. Het toezicht op het financiële stelsel moet aangescherpt worden. Wij moeten bedenken dat het afbreken van bijvoorbeeld een huis snel gaat, maar het bouwen gaat langzaam; met andere woorden economisch neergang gaat snel, ontwikkeling verloopt echter moeizaam. De recente ontlading van problemen bij enkele banken in de VS is ook voor ons een waarschuwing. Deze problemen sluimerden al lang en zijn vooral het gevolg van een falend management en versoepelingen in het Amerikaanse toezichtsregime.
Met betrekking tot de economie van Suriname merken wij nog het volgende op:
- De herstelfase van het Herstelplan heeft zonder de hulp van het IMF een jaar lang een stabiele koers opgeleverd van rond 21. Dit is voor een belangrijk deel gerealiseerd door loonmatiging en door het nemen van inkomstenverhogende maatregelen door de Staat.
- De herstelfase heeft dus gewerkt. Echter de overheid is te snel overgestapt op de groeifase. De economie kon door haar zwakke fundatie de eisen voortvloeiend uit deze fase echter nog niet dragen, wat nadelige gevolgen heeft opgeroepen..
- In eerdere publicaties hebben Lau, Van Schaaijk en Caram geopperd in plaats van een groeifase een aangepast Herstelplan te formuleren. Dit dient alsnog te geschieden.
- Onvoldoende kennis van de werking van enkele aspecten van de met het IMF overeengekomen maatregelen, hebben onevenwichtigheden en tegenvallers doen ontstaan. Zo heeft het accumuleren van deviezenopbrengsten van staatsleningen bij de Centrale Bank en de simultane uitvoering van ontwikkelingsprojecten met SRD’s bijgedragen tot toenemende valutareserves en oplopende valutakoersen; een combinatie welke eigenlijk niet voor de hand ligt. Wellicht hebben afspraken met het IMF hierbij een rol gespeeld. De monetaire autoriteiten lijken nu krachteloos te zijn, waardoor grote marktpartijen de valutamarkt in een hoek hebben gedrukt.
Gerard Lau (rechts op foto) en Anthony Caram
