De voorzitter van de Algemene Aannemers Vereniging (AAV), Farsi Khudabux, zegt dat ook de bouwsector de gevolgen van de economische situatie voelt. Dit is onder andere te merken bij het personeel. “Het personeel verarmt en wij proberen als bouwbedrijven de effecten van inflatie, devaluatie en andere kostenverhogende maatregelen zoveel mogelijk beperkt te houden voor het personeel, maar uiteindelijk ga je tegen de stroom in zwemmen, omdat je steeds achter de feiten aanholt”, stelt Khudabux.
Het hoger opgeleid kader, waaronder de ingenieurs en mensen met een bachelor- of mastertitel trekken weg, merkt hij op. Het zou daarbij om behoorlijke aantallen mensen gaan die het land verlaten. “Ook daar worstelen wij mee, omdat het steeds moeilijker wordt voor deze mensen in Suriname.”
Operationeel
Op operationeel gebied zijn de zorgen in de bouw niet minder. Bouwtermijnen kunnen maanden, maar ook jaren duren. Wat allemaal in die bouwperiode kan gebeuren noemt Khudabux “gigantisch”. Een van de zaken waarop hij wijst zijn de brandstofprijzen. “Op dagbasis ben je niet alleen bezig met het bouwproject, maar ook met het managen van het budget.” Behalve aannemers kampen ook opdrachtgevers met de uitdagingen. Sommige bouwprojecten komen stil te liggen. “Omdat de opdrachtgevers niet op bepaalde zaken hadden gerekend. Dit geldt vooral voor de bouw van woonhuizen, het bouwen van zakenpanden gaat nog wel door.” Khudabux noemt ook de aannemers die opdrachten uitvoeren voor de overheid, waarbij zaken als wegen, bruggen, scholen en kantoorpanden gebouwd moeten worden.
“Daar is het op dit moment lijden en last, omdat de betaling vanuit de overheid richting de aannemers heel slecht is”, zegt de voorzitter van de AAV. Hij voegt hieraan toe te beseffen, dat de overheid. die met krappe financiën zit, een keuze moet maken voor andere zaken. “Dat men net dat broodnodige aanschaft, zoals medicijnen, en dat men daarna pas kijkt naar bouwprojecten.” Hoewel hij dit kan begrijpen wijst hij op de gebrekkige en transparante communicatie dat naar zijn zeggen ontbreekt.
Plannen
Hoe het zit met financiële plannen om door deze periode heen te komen is volgens Khudabux van bedrijf tot bedrijf afhankelijk. “Je zet een bedrijf niet op om het met crises plannen te besturen, eigenlijk ben je binnen je bedrijf een crisismanager die van dag tot dag met maatregelen bezig is om door de crisis heen te komen.”
Klanttevredenheid
Ook met de klanttevredenheid is het niet eenvoudig. “Wij als aannemers blijven werken zolang de klant ons kan betalen. We hebben de overheid, multinationals, corporate, particuliere klanten. Bij de multinationals lukt het nog wel, bij de overheid bijna niet.” Bij de overige twee categorieën is het afhankelijk van wat de klant wil. Khudabux licht toe dat een aannemer normaal wil functioneren in de maatschappij en streeft naar continuïteit. “En dat je betaald wordt voor het werk dat je levert.”
Maatregelen
Binnen deze omstandigheden bekijken de aannemers steeds naar kostenbesparende maatregelen. maar uiteindelijk komt het erop neer dat niet teveel opdrachten worden aangenomen. “En zeker geen overheidsopdrachten als je bij voorbaat al weet dat de klant in gebreke zal blijven.” Het blijkt. dat aannemers ook bezuinigen op hun personeelsbestand, door dit zo minimaal mogelijk te houden.
Dal
Khudabux gaat ervan uit dat de situatie niet erger kan worden dan wat nu wordt meegemaakt. “Erger als dit kan het niet worden”, is zijn reactie op hoe de toekomst eruitziet. “Vooral, omdat wij olieproducerend worden. We moeten niet op de olie wachten want ook zonder olie kan het land floreren. Er moet beleid zijn om uit het dal te klimmen.” Spijtig genoeg herinnert de voorzitter van de AAV eenieder eraan dat de sector al in een dal was, namelijk het dal waar Covid-19 praktisch iedereen in heeft geworpen in 2020.
“Een aantal ondernemers heeft niet kunnen klimmen uit dat dal. We willen niet dat het nu met onze leden gebeurt en deze situatie moet niet veel langer gaan duren”, zegt Khudabux. De druk op de bouwsector zal verder toenemen, zelfs wanneer er sprake zal zijn van een ‘oil-economie’ zal deze druk ook weer voelbaar zijn omdat er ineens heel veel huizen en kantoorgebouwen gebouwd moeten worden.
“Alleen samen gaan wij uit de crisis kunnen komen. De bouwsector is de graadmeter voor de economie. Als het slecht gaat in de economie dan merk je dat ook in de bouw en constructiesector.” En Khudabux wijst op de spin-off die deze sector heeft als het gaat om arbeidsplaatsen.
Lichtpunt
Als lichtpunt noemt hij, dat de Surinaamse overheid nu wel wat financiën los krijgt van internationale instanties als de Wereldbank en de IDB. Hij noemt de Van ’t Hogerhuysstraat dat tegen het einde van dit jaar zal worden gerehabiliteerd. “Er wordt ook wat gedaan aan het Saramaccakanaal.”
Buitenlandse aannemers
Surinaamse aannemers zouden in staat moeten worden gesteld om effectiever te kunnen bieden op de internationaal gefinancierde projecten. “Maar als een bedrijf X uit het buitenland zo een project in Suriname komt uitvoeren, dan doet zij dat werk met de verdienste van het land. Je moet er alles aan doen dat een Surinaamse aannemer onder de dezelfde voorwaarde in staat wordt gesteld om een dergelijk project binnen te halen. Precies daar gaat het op dit moment gigantisch mis. Verschillende ministers zijn hierover aangeschreven maar helaas is er tot nu toe geen actie, en geen bevredigende oplossing.”
Khodabux merkt op dat de eisen van dit soort projecten absurd hoog worden gesteld waardoor de Surinaamse aannemers buiten de boot vallen. Iets dat verder nog meer steekt is. dat in de bestekken wordt opgenomen dat de buitenlandse aannemers in Amerikaanse dollars worden betaald terwijl de Surinaamse aannemers SRD’s als beloning krijgen. Dit noemt Khodabux een blunder. “De grondgedachte bij een aanbesteding is, vooral als het gaat om openbaar geld, is dat je een plainfield moet hebben want anders is het oneerlijk.” Hij besluit dat door deze situatie de Surinaamse aannemer in een achtergestelde positie wordt geplaatst. “En je verwacht van de regering dat zij haar eigen Surinaamse sector gelijk behandelt”, aldus Khodabux.
RB
