Don Walther Donner: Boete zonder schuld
Prof. mr. dr. Walther Röel William Donner, econoom, jurist, auteur en cultuurfilosoof
(9 december 1929 – 1 september 2022)
Hoewel ik reeds decennia geleden kennisgemaakt had met Don Walther (D.W.) zoals ik hem placht te noemen, is het persoonlijk en vriendschappelijk contact met hem van veel recentere datum. Robby (Rappa) Parabirsing vertelde mij destijds dat hij tijdens een bezoek aan D.W. de hand had weten te leggen op een manuscript dat door laatstgenoemde gedeponeerd was in zijn vuilnisbak. Nadat hij het document vluchtig had bekeken, wist hij dat hij een juweel van de ondergang had weten te redden. Na enige aarzeling gaf D.W. toestemming aan Rappa om te beginnen met het redigeren van wat later zijn zoveelste roman zou zijn: Boete zonder schuld.
Op de achtergrond: Carlo Jadnanansing, voorzitter Stichting Don Walther Fonds
Ik heb niet de hand kunnen leggen op een volledige bibliografie van D.W., maar ik denk dat gevoeglijk kan worden aangenomen dat deze niet bestaat. Naar schatting heeft hij tientallen romans geschreven, ook niet steeds onder dezelfde naam. Behalve onder eigen naam schreef hij ook onder: Don Walther, Don Walther Donner, Jefferson William en Plagitarius. Maar ook bracht hij vaak hetzelfde verhaal onder een ander titel en ook wel in een ander taal opnieuw uit. Een van zijn bekendste boeken: Een rechter is ook maar een mens kwam in 1981 tweemaal uit in geheel verschillende vormgeving om in 1982 herdrukt te worden onder de titel: Maar….. edelachtbare, onder de naam Jefferson William, vervolgens onder dezelfde titel onder de naam Don Walther Donner. En tenslotte in 1996 onder de titel: Veroordeeld door het vooroordeel onder dezelfde naam. In de laatste twee edities wordt tevens vermeld dat de oorspronkelijke titel van het boek luidt: But Your Honour!
Zijn boeken zijn geschreven in een sappige, maar spannende verhaaltrant die het lezen tot een genot maken.
Gedurende het laatste decennium van zijn leven heeft hij zich vooral gewijd aan het schrijven van essays over allerlei onderwerpen en wel met een hoge frequentie. Hij verstuurde zijn publicaties aan zijn mailinglist, terwijl sommigen in de media gepubliceerd werden. Het gaat zeker om honderden artikelen die bij mijn weten niet gebundeld zijn.
De Sociëteit Republiek Suriname (SORES) organiseerde op 11 maart 2015 in Solei te Paramaribo de boekpresentatie van Boete zonder schuld. D.W. was toen reeds 85 jaar oud. SORES greep de gelegenheid aan om de auteur tevens te huldigen voor zijn gehele omvangrijke oeuvre.
Voor zover bekend is het de enige keer dat D.W. die waarschijnlijk de meest productieve Surinaamse schrijver is geweest, met publicaties in verschillende talen, een prijs voor zijn werk gekregen heeft.
Evenals vele van zijn geschriften is ook Boete zonder schuld voor een gedeelte autobiografisch. De hoofdpersoon die het tot minister geschopt heeft, was in zijn jeugdjaren ten onrechte veroordeeld. Dit was echter niet bekend totdat het noodlot toeslaat en de hoofdfiguur gedwongen wordt als minister af te treden. D.W. laat zien dat wraakzucht, jaloezie, afgunst, hebzucht en eigenbelang het eeuwige erfgoed zijn van de mensheid.
Na de boekpresentatie nemen drie bewonderaars van D.W. te weten Deryck Ferrier, Robby Parabirsing en Carlo Jadnanansing het initiatief om de Stichting Don Walther Fonds (SDWF) op te richten. Dat gebeurt op 15 januari 2016. De bedoeling van de stichting is het werk van D.W. voortgang te doen vinden.
Op verzoek van D.W. werd direct na de oprichting de eerste Donner Schrijfwedstrijd gehouden. Vermeldenswaard is dat D.W. alle kosten hiervoor voor zijn rekening heeft genomen en deze betaald heeft uit zijn pensioen, zijn enige inkomen en vermogen.
Hierna is in samenwerking met Self Reliance (SR) ook een tweede Donner/SR Schrijfwedstrijd georganiseerd, terwijl een derde in voorbereiding is.
Het streven van D.W. om de lees- en schrijfvaardigheid vooral onder de jongeren te bevorderen, heeft wortel geschoten.
Het SDWF is erin geslaagd nog twee eerder uitgegeven werken opnieuw uit te brengen, Switi Sranan (2019) en De Politici (2020). De presentatie van Switi Sranan vond op 14 juli 2019 in de B.S. Het Park plaats d.m.v. ludieke sketches. D.W. was daarbij persoonlijk aanwezig en heeft er zichtbaar van genoten. De verhalen spelen zich af in de Gongrijpstraat, waar D.W. zijn jeugdjaren heeft doorgebracht.
Zelfs een kritische recensent als Michiel van Kempen (Een geschiedenis van de Surinaamse literatuur) heeft lovende woorden voor dit boekwerk. Laatstgenoemde zegt dat D.W. heel wat informatie voor de historie heeft vastgelegd over gebruiken en zaken die vaak verdwenen zijn en zich daarmee geschaard heeft in een oude traditie van goedvertellende chroniqueurs.
Naar mijn mening is De Politici van tenminste even groot belang voor de Surinaamse historie omdat daarin, zonder dat expliciet te benoemen, de opkomst en ondergang van Jopie Pengel wordt beschreven. Het is de bedoeling van het SDWF dat ook het tweede deel van De Politici dat handelt over de figuur Jack Lalbahadursing (voor wie Jagernath Lachmon model gestaan heeft) opnieuw wordt uitgegeven.
Persoonlijk vind ik dat dit deel tot het beste behoort dat D.W. geschreven heeft en ik heb er daarom ook een uitgebreide recensie aan gewijd onder de titel: The Politicians; een (her)ontdekking, die in verschillende media is gepubliceerd.
De pessimisten die van oordeel zijn dat zijn schrijfstijl onder de internationale maat zou zijn, verwijs ik naar een lovende recensie van Andrew Blackman, een Britse (roman)schrijver die verschillende awards gewonnen heeft voor zijn werken. Deze auteur geeft als commentaar op het boek:
“Coruscating look at the world of politics. If you’ve ever looked at the politicians in your country and wondered why they’re all so bad, this novel goes a long way to explaining it.
It’s a powerful lesson, and an enjoyable read. Sadly this book appears to be out of print and hard to find, but I’d recommend it if you can track it down anywhere.”
D.W. was een kosmopoliet. Hij is in Suriname geboren, maar op jeugdige leeftijd vertrokken eerst naar Aruba (1947), daarna naar Nederland, waar hij zijn studie in de economie afrondt en tevens begint met zijn rechtenstudie, maar vertrekt daarna naar Curaçao, alwaar hij zijn rechtenstudie afrondt. Hij promoveert in 1961 in de economie.
In 1963 moedigt zijn goede vriend Jules Sedney hem aan om naar Suriname te komen, waar hij op het ministerie van Economische zaken tewerkgesteld wordt. Hij verandert van baan en gaat naar het Ministerie van LVV, waar ook Deryck Ferrier werkzaam is. In deze tijd werkt hij ook aan de oprichting van de Universiteit van Suriname (1968) waar hij hoogleraar economie wordt aan de Juridische Faculteit.
In 1972 keert hij terug naar Nederland, waar hij eerst docent is. Hij wordt ook lid van de VVD en publiceert verschillende artikelen in het blad van deze organisatie. Hij treedt in Nederlandse overheidsdienst en wordt uitgezonden naar Barbados met als belangrijkste opdracht uitleg te geven over de EEG. Daarna verhuist hij naar Miami en uiteindelijk Costa Rica, waar hij ongeveer acht jaar blijft wonen en werken. In deze tijd heeft hij ook boeken geschreven in het Engels en Spaans.
Persoonlijk vertelde hij mij dat hij op Costa Rica en in het Caraïbisch gebied meer bekendheid geniet dan in Suriname. Op Costa Rica wordt hij ook actief als vrijmetselaar. Na zijn pensionering gaat hij terug naar Nederland. Vanaf 2003 woonde hij in Suriname in Huize Margriet. Het was niet zijn bedoeling in Suriname te blijven wonen, maar om gezondheidsredenen, het tropische klimaat was daar beter voor, nam hij deze beslissing.
De prijs hiervoor was echter hoog. Zijn wederhelft weigerde zich in Suriname te vestigen.
Zijn gezondheidstoestand verslechterde de laatste jaren steeds meer. Hoewel hij mentaal tot op het laatste moment helder was, nam zijn fysieke conditie steeds meer af. Desondanks verdween zijn groot gevoel voor humor en zelfspot niet. Opvallend was ook zijn grote belangstelling voor het hindoeïsme. Zijn exemplaar van de Bhagavad Gita lag altijd gewikkeld in een doek op zijn tafel.
Ook was hij een niet onverdienstelijk musicus. Ik werd ongeveer tien jaar geleden met deze kant van D.W. geconfronteerd toen hij tijdens een culturele activiteit aangekondigd werd voor het spelen van een klassiek nummer op het keyboard.
Zijn wens om opgeroepen te worden door de Opperbouwmeester is uiteindelijk verhoord.
De uitvaart zal plaatsvinden op zaterdag 10 september om 12 uur in het crematorium aan de Dr. Sophie Redmondstraat.
Aan Steven Coutinho, zijn zoon die ik persoonlijk ken, en de overige nabestaanden betuig ik – mede namens het bestuur van het SDWF – mijn oprechte deelneming.
Moge zijn ziel de eeuwige vrede ten deel vallen!
Carlo Jadnanansing
