Nadruk onder andere op wetgeving en uitvoering Inter-Amerikaans vonnis
De Vereniging van Inheemse Dorpshoofden in Suriname (VIDS) heeft enkele dagen terug haar jaarvergadering gehouden en daarbij een resolutie aangenomen. De VIDS wordt gezien als de voornaamste bundeling van de inheemse gemeenschappen in Suriname. De inheemsen werden vroeger aangeduid als indianen, een uitdrukking die de voormalige president, die ook uit de gelederen afkomstig is, nu nog gebruikt. De uitdrukking indianen is niet zo geliefd meer vanwege de associatie van de minder vlijende uitdrukking ‘indianenverhalen’.
De inheemsen in Suriname, die een kleine bevolkingsgroep zijn, staan onder druk. De grootste bedreigingen volgens ons voor de inheemsen is de kwikvergiftiging van grote groepen inheemsen als gevolg van vergiftiging van het water, het grondwater, de bodem en de vissen in de binnenwateren. Een andere grote bedreiging is de oprukkende economische uitbuiting van de woon- en leefgebieden van de inheemsen waar ze slechts aan de periferie een rol vervullen als contractarbeider. Voor het overgrote deel zijn de inheemsen toeschouwers in hun eigen gebied, hoe deze op de meest vernederende manier wordt uitgebuit door landgenoten en door vreemdelingen die daartoe in de gelegenheid worden gesteld.
Surinaamse regeringen hebben tot nog toe niet de prioriteit gegeven aan deze groep zoals die groep het verdient. De inheemsen worden nog aangeduid als een achtergestelde groep. Onderwijs is een zeer grote bottleneck van deze groep. Door de achterstelling en het bij willen horen zijn inheemsen in versneld tempo hun cultuur aan het vervangen met wat modern en aan hen opgedrongen is. De inheemse talen staan ook onder druk, door de zwakke positie van de inheemsen kunnen zij niet vasthouden aan hun talen. Door de lage scholing is de politieke bewustwording onder de inheemsen ook laag, hetgeen een voedingsbodem vormt voor politieke exploitatie onder andere door ‘degenen die op hen lijken’.
Er is onder de vorige regering een Directoraat Duurzame Ontwikkeling inheemsen ingesteld onder het ministerie van Regionale Ontwikkeling. Op de Facebook-pagina van DDOI blijkt dat ze bezig zijn met vooral trainingen (versterking) van vrouwen, maar het moet allemaal diepgaander en op een hoger niveau. Er is braak terrein en immens veel opportunity en noodzaak om acties te ondernemen. Er moet veel meer vanuit dit directoraat aangezwengeld worden, omdat duurzame ontwikkeling alle aspecten omvat van milieu, tot onderwijs, volksgezondheidszorg, gelijke behandeling, werkgelegenheid en ondernemerschap en inspraak.
Als we kijken naar de resolutie van de VIDS dan valt op dat men beleidsprogramma’s niet overzichtelijk heeft ingedeeld. Zo worden de SDG’s in een rijtje van thema’s geplaatst terwijl deze allesomvattend en overheersend is. Opvallend is dat de VIDS in haar resolutie onmiddellijke en volledige wettelijke erkenning eist van hun zelfbeschikkingsrecht als Inheemse volken. Waarschijnlijk is de inhoud van het zelfbeschikkingsrecht wel bekend, maar het is goed om het concreet te noemen. We menen ons te herinneren dat tijdens de Colakreek Conferentie, een onvoorzichtige formulering en verdediging van dit recht, geleid heeft tot het falen van de conferentie. Medeoorzaak waren ook een slechte voorbereiding van de conferentie door de regering en een verkeerde opstelling van de overheid naar de inheemse en tribale volken toe. Met dit laatste doelen we op de verheven opstelling van de overheid vertegenwoordigers in hun optreden tegenover de inheemse en tribale volken.
De VIDS eist ook de grondwettelijke erkenning van inheemse volken, de wettelijke erkenning van de collectieve grondenrechten op de traditionele woon- en leefgebieden ‘zoals die door onszelf in kaart gebracht zijn en/of nog zullen worden’. De VIDS eist ook de wettelijke erkenning van het traditioneel gezag, maar wij dachten dat zulks al was geschied. De VIDS eist ook de wettelijke erkenning van het principe van free, prior and informed consent (FPIC).
Tezelfdertijd eist de VIDS de onmiddellijke en volledige uitvoering van het Kaliña en Lokono vonnis, uitgesproken door het Inter-Amerikaans Hof voor Mensenrechten op 25 november 2015. De termijnen voor uitvoering zijn al langer dan 3 jaar overschreden, wordt gesteld.
De VIDS heeft een ultimatum gesteld aan het in orde maken van wetgeving en uitvoering van het vonnis: uiterlijk 25 mei 2023. De dag van 25 mei heeft een politieke lading en niet gebruikelijk in het algemeen om ultimatums te stellen, temeer de resolutie op een 29 augustus is aangenomen.
Dan rijst de vraag of de VIDS zich achter de schermen door de politiek laat dirigeren. Wij menen dat het ultimatum van 25 mei 2023 helemaal niet onrealistisch is en ook niet de eis. De consequentie van het niet halen van het ultimatum is helder: het bewandelen van andere nationale en internationale wegen om de legitieme rechten en eisen verwezenlijkt te krijgen en de gebieden te beschermen. De VIDS spreekt terecht van “discriminatie, rechtsonzekerheid en structurele achterstelling van onze kinderen, onze vrouwen, onze dorpen”.
Binnenkort zullen we nader ingaan op de zeer interessante en pragmatische resolutie die door de VIDS is aangenomen. We zeggen dat de democratie nooit kan functioneren zonder mondige en assertieve burgers en burgerorganisaties. Met de resolutie heeft de VIDS haar betrokkenheid, haar wil om te participeren en inspraak te hebben en om assertief te zijn, getoond. Het is een handreiking naar de regering, en de regering heeft geen andere keus om dankbaar de uitgestoken hand aan te grijpen…als het aan ons ligt met een lichte buiging en met beide handen.
