“De woeligheid teweeggebracht door protestdemonstraties maakt Paramaribo op Haïti na, het onrustigste land binnen Caricom. Het is niet tot uitbarstingen gekomen. Maar alles wat mogelijk is, gebeurd wel eens een keertje, is een gedeelde kopzorg voor heel Suriname. Ik maak mij zorgen”, werd naar voren tijdens gesprekken met taxichauffeurs die de route Albina – Paramaribo onderhouden en passagiers.
Fysieke en mentale inzet
De samengesmolten verzamelde informatie wordt bij deze toegankelijk gemaakt: “Ik verknoei me tijd niet. Ik maak 6 dagen in de week lange werkdagen. Mijn werk vraagt fysieke en mentale inspanning. Ik leg per dag minsten 500 kilometer af. Sommige dagen, als ik geluk heb, meer.”
Kielekiele
“Als ik 2 ritten per dag (heen en terug) kan rijden, kom ik kielekiele uit. Grotendeels van mijn inkomen gaat in onderhoud van het voertuig. Het is een lange rit. De passagiers zitten graag comfortabel. Het voertuig moet in goede staat verkeren. De veiligheid van de passagiers, mijn persoon en andere weggebruikers is belangrijk.”
Competitie
“Kijk maar om u heen a no law law wagi we pusu, niet omdat wij willen pronken of modoman zijn. Zonder een degelijke auto kan je geen brood verdienen op de route. Mijn auto is een werkpaard. Om de 18 maanden tot 2 jaar moet ik een ander voertuig aanschaffen. Het traject, de afstanden die ik afleg zorgen ervoor, dat het voertuig binnen 2 jaar is uitgereden, niet meer competitief.”
Patyapatya
“Overgewicht, dikke buik, slappe spieren tref je meer in de stad aan, dan in Marowijne. Marrons hebben een gezond lichaam waarin een gezonde geest huist. Wij zitten niet de hele dag achter een bureau en lanterfanten niet, althans minder, veel minder. Het lichaam van de marron is niet patyapatya en de geest is niet papapapa. Wij weten van aanpakken, verrichten lichamelijke arbeid, hebben geen bediendes nodig, ontwikkelen spierbundels. Onze geestelijke bezigheid komt daardoor tot zijn recht.”
Strijdvaardig
“Marowijne is strijdvaardig, het stoerste district. Na libi pot un so. Het marron ras is voortgekomen uit kracht, samenbundeling, strijd en doorzettingsvermogen. Wij zijn lichamelijk en geestelijk anders dan de fotoman gebouwd en ingesteld. Wij zijn niet papapapa in het hoofd.”
Ophitsend karakter
“Dus u begrijpt nu waarom ik niet meedoe met de protestdemonstraties. Ik ben geen ambtenaar, a no prey mi en prey. Het is duidelijk, dat er bij de demonstraties, persoonlijke en groepsbelangen een drijfveer zijn. De gezichten die op de voorgrond treden, de uitspraken, het ophitsend karakter, ideeën en eisen die uitgespuugd worden, spreken mij niet aan. Ik heb niet het gevoel, dat het om nationaal-, algemeen belang gaat.”
Huisslaven
“Ik vraag mij af waaraan het ligt, dat overwegend creolen deelnemen aan de straatacties. Het is alsof andere bevolkingsgroepen niet warmlopen voor deze specifieke protestdemonstratie. Ergens kan ik begrijpen hoe de betogers zich voelen. Ze voelen zich als huisslaven en komen in opstand.”
Kapot gewerkt
“Gezegd wordt, dat huisslaven het vroeger veel beter hadden dan hun broeders op plantages, waar zij kapot werden gewerkt en gegeseld. Velen vluchtten het bos in en hebben hun vrijheid bevochten. Het leven gegeven in de strijd voor een menswaardig bestaan.”
Opgejaagd
“De marrons zijn vanaf dag één opgejaagd. Zij trokken zich terug in het oerwoud van Commewijne. Militaire acties maakten het noodzakelijk, dat zij steeds verder naar het oosten uitweken. Ook daar werden zij achternagezeten. De Marowijnerivier stroomopwaarts tot aan de Lawarivier en verder opgedreven. Moesten zelfs uitwijken naar Frans-Guyana. De loweman gaven niet op, vanaf het buurland werd de strijd voortgezet totdat de vredesakkoorden een einde maakte aan de gewapende strijd.”
Ontheemd
“Wij leefden, hoewel wij achtergesteld werden en veel ontbeerden, vredig in het binnenland tot de binnenlandse oorlog ons leven ondersteboven gooide. Er vonden gruwelijkheden plaats, er vielen honderden doden. Het binnenland werd een hel. Voor de zoveelste keer moest de marron vechten voor zijn leven. Moest voor de zoveelste keer vluchten naar Frans Guyana en Paramaribo.”
Herstel democratie
“Uiteindelijk werd het land verlost uit de greep van de militaire dictatuur. U wist mij zo net te vertellen, dat marrons in het verleden de kolonie hebben helpen verdedigen toen zij door andere koloniale legers werd aangevallen. Ik voeg eraan toe, dat in de jaren tachtig de marrons in belangrijke mate hebben bijgedragen aan herstel van de democratie in heel Suriname.”
Opportunisme en manipulatie
“De protestdemonstraties die aan de gang zijn is in mijn ogen een toneeluitvoering het is prey prey. Er is sprake van verschillende scenario’s. Het heeft te maken met politiek verpatsen. Er is te veel sprake van opportunisme en manipulatie.”
De oorzaak
“Suriname is in beweging, mouvement hier mouvement daar. Nepotisme, oppervlakkigheid, arrogantie, teleurstelling, politieke meningsverschillen, bittere armoede, stijgende prijzen, corruptie, covid, enzovoorts, zijn oorzaken van de protestdemonstraties. De zittende regering wordt verantwoordelijk gesteld.”
De druppel
“De miljoenenvervalsing van betaalopdrachten en reçu’s waarbij afboekingen hebben plaatsgevonden van de rekening van het ministerie van Financiën en Planning bij de Centrale Bank van Suriname zijn slechts een druppel geweest die de emmer heeft doen overlopen.”
Rukwinden
“Er brak een rukwind los, zoiets als de Arabische Lente, een volkswoede uit ontevredenheid met het regeringsbeleid. Niet alleen de regering van Tunesië werd tijdens de Arabische Lente ten val gebracht. De vonk sloeg over naar heel het Midden-Oosten. In Suriname kwam de rukwind niet verder dan sibi-busi betogingen die zijn gaan liggen.”
Wantrouwen
“Suriname rent sedert zijn onafhankelijkheid van het ene naar het andere schandaal, waardoor de burger vertrouwen in de politiek is kwijtgeraakt.”
Stoornissen
“Hebben stoornissen van politici invloed gehad op de politieke besluitvorming en gebeurtenissen. Persoonlijke kwetsbaarheid leidde tot overmoed bij Bouterse. Hij denkt en spreekt heel snel, komt steeds met nieuwe ideeën. Overdreven vertrouwen in eigen vermogens en gebrekkig oordeelsvermogen, deden hem de das om.”
Symbool van de crisis
“Santokhi is het symbool van de crisis, die hij van Bouterse geërfd heeft. Mensen verkeren in onzekerheid. Hun leven is aan het vergallen. Men weet vandaag niet wat er morgen zal gebeuren. Net als de regering wekt de politieke oppositie verwachtingen die ze net niet kan inlossen.”
Momentopname
“De georganiseerde groepen die de protestdemonstratie uitriepen, profiteerden van het moment. Binnen- en buitenparlementaire oppositie grijpen alles aan om de regering Santokhi/Brunswijk een hak te zetten.”
HD
